Fakulteti: Amaliy matematika Fan: iqtisodiy ta'limotlar tarixi

Антик дунё давлатларидаги дастлабки иқтисодий г`оялар.
Платон(Афлотун) "Давлат" ва "Қонунлар" асарларида идеал давлат қандай бо`лиши ераклигини очиб бермоқчи бо`лди. У аҳолини уч тоифага ажратган:
1.Файласувлар-давлатни бошқарувчилар.
2. Ҳарбийлар- давлатнинг бошқариш аппаратининг бир қисми бо`либ улар
бирор мулк эгаси ҳуқуқига эга эмас, исте`мол қилиш эса ижтимоий
характерга эга бо`лиши керак .
3. "Қора" тоифа - деҳқон, ҳунарманд ва савдогарлардан бо`либ, улар
мулк эгаси бо`лиши керак.
Бу олимнинг меҳнат тақсимоти товар, пул ва савдогарларнинг ажралиб чиқиши, о`ртасидаги алоқадорлик то`г`рисидаги фикрни о`ша давр учун буюк кашфиёт - деб баҳолаш мумкин. Аммо Афлотун қулчиликка асосланган натурал хо`жаликни ҳимоя қилди, пул функтсиясини маомала доирасидагина деб билишга харакат қилди. Пулни жамиятдаги душманчиликнинг бош сабабчиси деб билди.Агар Осиёда қулдорлик ко`проқ патриархал шаклда бо`лса, антик дунёда у классик равишда ро`й берган, натурал ҳунармандчилик-деҳқончилик хо`жалиги қо`лланган, аммо бу давр охирида судхо`рлик хам қо`ллаб-қувватланган. Пулнинг асосан алмашув(Ксенофонд жамг`армаси) функтсияси тан олинган. У судхо`рлик оператсияларини инкор этди ва баҳоларни ме`ёрида сақлаш ё`ли билан савдогарларнинг фойдасини чегаралашни талаб қилди. Афлотун қулларни фуқаролар деб тан олмади ва улар бирор тоифага киритмади.Шундай қилиб, Афлотун о`зиниг идеал, я`ни бакаму-ко`ст давлатини барпо этар экан, қулчиликни абадий сақлаш тарафдори эди. Платонга нисбатан Аристотел пулнинг моҳиятини кенгроқ ва чуқурроқ англаб етди. Аммо у товар ишлаб чиқаришнинг ривожланмаганлиги ва қийматни то`ла тушунмаганлиги туфайли товарлар пул туфайли бир бири билан солиштирилиши мумкин деган хато хулосага келди .Рим(ҳозирги Италия)да қулдорлик муносабатлари юксалди, лекин таназзулга ҳам учрай бошлади.Осиёда феодализм муносабат о`згарди. Эркин соҳибкорлик устунлиги ойдин бо`либ қолди, деҳқончилик билан чорвачилик, йирик савдо судхо`рлик жамияти қо`лланган (тситсерон). Майда ишлаб чиқаришга о`тиш жараёни, ислоҳотлар (Гракхлар) ё`ли бошланди. Катон томонидан фойда тушунчаси киритилган, аммо уни хато равишда қийматдан ортиқ маҳсулот деб билган. Ундан ташқари Римнинг иқтисодий г`оялари Варрон, Колуммела, Ситсерон ва бошқаларнинг асарида ҳам ко`рсатилган.