F. R. Xolboyev, D. A. Azimov, E. Sh. Shernazarov z o o g e o g r a f I y a

alohidalashganligi sababli, orol faunalari inson ta’sirida o ‘zining bir-
lamchi qiyofasi va xususiyatlarini juda tez o ‘zgartiradi. Orol faunasi
dan tubdan farq qilgan holda, materiklar faunasida turlar soni ko‘p va
zichligi yuqori bo‘ladi. Materik biotsenozlari turlar tomonidan to‘liq
egallangan bo‘lib, mazkur turlar materikdagi mavjud kuchli raqobatli
sharoitda yashashga moslashgan bo‘ladi. Shu sababli yangi turlami
materiklarga iqlimlashtirish (Avstraliya bundan mustasno) orollarga
qaraganda katta qiyinchilik bilan kechadi.
54

---

3.5. Faunaga antropogen omillarning ta’siri
Insoniyat qadimdan hayvonlaming bir joydan ikkinchi joyga tar-
qalishini bevosita va bilvosita amalga oshirib kelmoqda. Qadimda orol-
larda yashovchi dengizchilar uzoq masofada joylashgan Polineziy orol-
lariga o ‘zlari bilan cho‘chqa, it va shu kabi boshqa uy hayvonlarini olib
kelishgan. Keyinchalik mazkur hayvonlaming ayrimlari orollarda yov-
voyilashib ketgan (Avstraliyada dingo iti va boshq.). Oxirgi yuz yillikda
hayvonlami bir joydan boshqa joyga ko‘chirib o ‘tish masalasida inson
faoliyatining roli ancha jadallashdi va butun yer yuzini qamrab oldi.
Juda ko‘p turlar inson ta’sirida tasodifiy ravishda bir joydan boshqa
joyga keltirilgan. Bunga ayniqsa, parazitlar va insonning y o ‘ldoshiga
aylangan kulrang va qora kalamushlar, uy sichqonlari, burgalar, kana-
lar, pashshalar kabi turlami misol qilish mumkin. Pashshalar qutb-
dagi Dikson orolida joylashgan radiostansiyada taxminan 1923-yilda
paydo bo‘lgan.
Ko‘pchilik turlaming temir y o ‘llar orqali tarqalganligi to‘g ‘risida
ma’lumotlar bor. Masalan, 1934-yilda non ortilgan vagon orqali ik-