F. R. Abduraxmonov z. E. Abduraxmonova


Insonni  o‘z “M en”ligini  tanishi va  kasb  tanlashdagi


bet128/196
Sana25.01.2022
Hajmi
#409943
1   ...   124   125   126   127   128   129   130   131   ...   196
Bog'liq
fayl 1114 20210526

Insonni  o‘z “M en”ligini  tanishi va  kasb  tanlashdagi
 
uning ahamiyati
Insonni  dunyoga kelishi  va rivojlanib  borishi bu biologik va sotsial 
jarayonlaming  natijasidir.  Inson  rivojlanib  borishi  davomida  o ‘zida 
psixologik  rivojlanish  etaplarini  bosib o ‘tadi.  Shunday  rivojlanish ja- 
rayonlaridan  biri bu  insonda o ‘z “Men’Migini  tanish hisoblanadi.  Psi- 
xologiya fanida o‘ziga  baho  berish, o ‘zini bilishni, anglashni, o ‘zining 
“Men”ligini  bilishi  deb  hisoblanadi.  0 ‘zini  -  o ‘zi  anglash  bu  demak 
o ‘zini  kuchiga,  imkoniyatlariga,  shaxsiy  sifatlariga,  ulami  rivojlan- 
ganlik  darajasiga  yetarli  darajada baho  bera  olish  hisoblanadi.
236


“M en” konsepsiyasi -  bu o ‘zi  haqida o ‘zida  umumlashgan tasav- 
vurlardir.  0 ‘z xususiy shaxsi haqidagi  ustanovkalar  tizimidir.  “Men” 
konsepsiyasi  insonda  bolalik  davridan  boshlab  shakllanadi.  Buni 
qisqacha quyidagicha ko‘rsatib  o ‘tamiz:
1)  0 ‘zini  atrofdagi  dunyodan  ajratish  chaqaloqlik  davrdan 
boshlab  to  2  yosh  atrofida  tugallanadi.  Bu jarayonda  bola o kzini  ta- 
nasini  tashqi  muhitdan  alohida  ekanligini  va  faqat  o ‘ziga  tegishli 
ekanligini  tushunadi.  Ikki  yoshli  bola  o ‘zini  oynada  tanib  oladi  va 
o ‘ziga  tegishli b o ig a n   narsalar  chegarasini belgilaydi  (deylik “me- 
ning botinkam”, “mening qo‘g ‘irchog‘im”), u  o ‘zini  va  boshqalami 
alohida  mavjud  ekanligini  ajrata oladi.
2)  0 ‘ziga  b o ig a n   munosabatni  shakllanishi  maktabgacha  davr- 
da  yuz  beradi.  Bola  bu  davrda  o ‘zini  “yaxshi”  deb  yoki  “eplab 
olmaydigan”  deb hisoblaydi.  Asosan  boladagi  bunday  o ‘ziga  baho 
berish  uning  atrofidagi  ota  -  onasi,  aka  -  uka,  opa  -  singillaming 
ta’sirida  b o iad i.  Bunday  o ‘ziga  b o ig a n   munosabat  keyinchalik 
undagi  Men -  konsepsiyasini  asosi b o iib  qolishi  mumkin.  Boladagi 
“Men”  obrazini  shakllanishiga  ko‘proq  ota  -  onalar  ta ’sir  etadilar. 
O ta -o n a la r  boladagi  to ‘g kri  yoki  noto‘g ‘ri  harakatlar bilan  ulami 
ta’minlaydilar.  Bu  tarbiya  sifatida  sodir b o iib ,  bolani  ota -  onaning 
harakatlarini  kuzatish  orqali  ham  sodir b o iad i.
3)  0 ‘zini  boshqalardan  m a’lum  bir  xususiyatlari  bilan  farq  qi- 
lishini  ko‘rish  bu  “  Men  obrazi”ni  tashkil  etadi.  Kichik  maktab 
yoshida  o ‘zini  hurmat  qilish  bu  darslami  o ‘zlashtira  olish  qobili- 
yati  bilan  bogiiqdir.  Maktabda  yaxshi  o ‘qiyotgan  bolalar  yomon 
o'qiyotgan  bolalarga  nisbatan  o ‘zini  hurmat  qilish  yuqori  b o iad i. 
Agarda  bola  ta iim g a   e ’tibor  bermaydigan 
muhitda  b o is a   u 
holda  bolani  yaxshi  o ‘qishi  hech  qanday  hurmatga  ega  boim aydi.
4)  O bsmirlik  davrida  o ‘z  -  o ‘ziga  baho  berish jiddiy  xarakterga 
ega  b o iad i.  Bu  davrda  o ‘smirlar  ulami  atrofdagilar  qanday  tarbi-
237


yalayotganligi  haqida  qayg‘uradilar.  Aynan  shu  davrda  ulaming 
aqli,  tafakkuri  shu darajada  bo‘ladiki,  ular  o ‘zini  o ‘rab  turgan  du- 
nyoni  qandayligi va bu  sharoitda  ulami  o ‘zi  qanday  bo‘lishi kerak 
degan  masala  ulami  o ‘ylantiradi.  Bu  kabi  yangi  bilish  qobiliyati 
o ‘smir bolalami  ego -  aynanlik -  o ‘zi  haqida bir butun  tasaw urlam i 
paydo  qiladi.
0 ‘ziga baho  berish shaxsni  ijtimoiy moslashishini  sezilarli  dara­
jada belgilab beradi. U  shaxsni xulq - atvorini va  faoliyatini  boshqa­
rib  turadi.  0 ‘z  -  o ‘zini  baholashning  o ‘z  faoliyati  jarayonida  va 
shaxslararo  o ‘zaro munosabatda  yuz  beradi.  0 ‘zini hurmat qilishga 
va  o ‘zini  baholashni  shakllanishiga  ko‘pgina  omillar  ta ’sir  etadi. 
Bular  ilk  bolalik  davrdanoq  boshlanadi,  y a’ni  ota  -  onaning  mu- 
nosabati,  tengqurlar  o ‘rtasidagi  holat,  pedagoglami  munosabatlari 
bilan  b o g iiq   bo‘ladi.  0 ‘zi  haqidagi  odamlaming  fikri  taqqoslash 
orqali  inson  o ‘ziga  o ‘zi  baho  bera  boshlaydi.  Shunisi  diqqatga 
sazovorki 
inson  avvalo  boshqalarni  baholashga  o ‘rganadi,  keyin 
esa  o ‘zini ham  baholaydi.  14 -   15 yoshga kelib  o ‘smir  o ‘zini tahlil 
qilish  va o ‘ziga ham  baho  berishga  o ‘rganadi.
Psixologiyada  o ‘ziga baho  berish  o ‘zini  bilishning  fenomeni  si­
fatida  qaraladi.  0 ‘zini bilish -  bu  insonni o ‘z - o ‘zini anglash bo‘lib, 
o ‘zini “M en”ligini  anglash hisoblanadi.  0 ‘zini  a n g la sh -b u   insonni 
o ‘z kuchiga ishonish, imkoniyatlarini baholay olish, shaxsiy  sifat  da- 
rajasini  va  ulami  rivojlanganligini  ko‘ra  olish  va  o ‘ziga  hisobat 
berish hisoblanadi.
0 ‘zini  hurmat  qilish  bu  “M en”ligini  baholashda  muhim  tu- 
shuncha  hisoblanadi  deb  ko‘rsatadi  (  Myers  D  G  Social  psychology 
HcCraw-Hill education 2002  ) Meyrs D. o ‘zining  kitobida. Bu yerda 
Meyrs  D.  bolani  o ‘zini  hurmat  qilishini  o ‘z  “Men’Migini  tanishidagi 
muhim  omillardan  deb biladi.  Meyrs “Men  konsepsiyasini  ijtimoiy 
psixologiyada  o ‘rganishning  ahamiyati  shundaki,  u  bizning  tafak-
238


kurimizni  va  ijtimoiy  xulq  -  atvorimizni  boshqaradi”  deb  tushun- 
tiradi.  Men  konsepsiyasida  ijtimoiy  malaka  m a’lum  bir  muhim 
rolni  o ‘ynaydi.  Bunga  quyidagi  omillami  ko‘rsatish  mumkin  deb 
yo‘nalish  beradi  D.  U.  Meyrs  quyidagilami  “Men”  likni  tashkil 
topishidagi  omillar deb  yo‘nalish  beradi:

Download

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   124   125   126   127   128   129   130   131   ...   196




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish