F. R. Abduraxmonov z. E. Abduraxmonova

Pedagogning  ahloqiy 
ongi  ahloqiy  bilimlar,  ahloqiy  hissiyot, 
ishonch,  iroda  va  ideallarga  asoslangan  holda  o ‘zining  kasbiga 
xos  xatti  -   harakatlarda  k o‘zga  tashlanadi.  Pedagogning  ahloqi 
bu  shaxs  ahloqiy  m adaniyatining  bir  b o la g i  b o ‘lib,  o ‘zida  umu- 
minsoniy,  milliy,  kasbiy  madaniyatni  birlashtirib  turadi.
226

---

Pedagog  shaxsining  ahloqiy  madaniyati  -   bu  bir  butun  ele- 
mentlar  tizimi  bo ‘lib,  quyidagilarni  o ‘ziga  qamrab  oladi:
-  ahloqiy  tafakkur  madaniyati  (ahloqiy xulosalar chiqara  olish, 
ahloqiy  va  estetik  bilimlardan  foydalana  olish,  yaxshilik  va  yo- 
monlik,  garmoniya  va  go ‘zallik  tushunchalarini  farqlay  olish,  ahlo­
qiy  m e’yorlam i  amaliyotda  tadbiq  eta  olishlik);
-  madaniyatni  his  eta  olish  (ahloqiy  jarayonlarga  o ‘zini  muno- 
sabatini  ko‘rsata olish,ichidan  shu  hodisaga  dardkash  bo‘la olish);
-  o ‘zini  tutish  madaniyati  -   bunda  konkret  amaliyotda  har 
xil  fikrlami,  bilim  va  xislami  kundalik  hayot  m e’yoriga  aylanib 
m a’lum  bir  harakatga  kelishini  his  etib  borish;
- etiketni  m a’lum  muloqotlarda  ushlab  tura olishlik, y a ’ni  stil- 
da,  manerada,  reglament  shakllarida.
Pedagogning  ahloqiy ong  tizimiga  quyidagilar  kiradi:
•  Ahloqiy  qarashlar;
•  G ‘oyalar,  ishonchlar;
•  Ahloqiy  hissiyotlar-bu  bolalami o ‘qitishda  va  tarbiyalashda 
sodir  bo‘luvchi  ahloqiy  jarayonlar.
Pedagog  o ‘z  faoliyati  davomida  ishlarini  tashkil  qilish  jaray- 
onida  ishbilarmonlik  qobiliyatlaridan  foydalanishi  zarur  bo‘ladi. 
Ishbilarmonlik  nima?  Bu  pedagogni  o ‘qitish  jarayonida  uni  tash­
kil  eta  olishi  va  unumli  darslami  tashkil  eta  olishidir.  Ishbilarmon 
o ‘qituvchi  o ‘zidagi  qobiliyatlami  ishga  solgan  holda  bolalarga 
berilayotgan  darslami  tashkil etish, bolalami  imkoniyatlaridan  to ‘la 
foydalana olish,  darslami  sifatini  oshirishga  intilish kabi  ko‘plab  to- 
monlami  o ‘zida  aks  etdiradi.Pedagogning  ishbilarmonligi  bu  o ‘zida 
psixologik  tomonlami  qamrab  oluvchi jarayon  hisoblanadi.  Pedagog 
ishbilarmon  boklishi  uchun  eng  avvalo  diqqatini  muammoga  qarata 
olishi,  bu  masalalami  tafakkurga xos bo ‘lgan  jarayonlardan  o ‘tkaza 
olishi,  o ‘z hayollarida  uni rejalay olishi  va hal  qilish  yo‘llarini topi-
227

---

shi  kerak  b o‘ladi.  Pedagog  o ‘quvchilar  bilan  boiadig an   munosa- 
batda  ularga xos bo ‘lgan psixologik xususiyatlami bilishi va ulardan 
keng  foydalana  olishi  ham  zarurdir.  Ishbilarmon  o ‘qituvchi  o ‘zida 
m a’lum  bir  psixik  xususiyatlami  rivojlantirishi  va  ulardan  unumli 
foydalana olishi zarurdir.  Ishbilarmonlik  o ‘qituvchini  o ‘z  faoliyatini 
rejalay  olishni, darslami o ‘tishga  ta’sir etuvchi omillami yaxshi bili­
shi,  bilim  va  malakalami  har doim  rivojlantirib  borishni,  har doim 
o ‘quvchilami  kuzatib  borishni  va  ulardagi  psixik  xususiyatlami 
diqqat bilan  o ‘rganishni  talab qilib  boradi.