F. R. Abduraxmonov z. E. Abduraxmonova

•  Psixologik  sifatlar:
1.  0 ‘quvchilami  intellektual - ijodiy qobiliyatlarini  diagnostika 
qilish,  izlanish  faoliyatiga  iqtidori  bor  b o ig a n   bolalami  aniqlash;
2.  Izlanish  bilan  shug‘ullanayotgan  bolalar  bilan  treninglar 
o ‘tkazish;
3.  Korreksion  rivojlanib  bomvchi  darslami  tashkil  etish;
4.  0 ‘quvchilar,  ota -  onalar  va  o ‘qituvchilar uchun maslahatlar 
tashkil  etish;
• 
Pedagogik  sharoit:
1.  Maktab  ilmiy  jam iyatini  tashkil  etish;
2.  0 ‘quvchilar  darajasida  izlanish  ishlarini  olib  borishga  na- 
zariy  tayyorgarlik  kiritish;
3.  Maktab  ilmiy  anjumanini  tashkil  etish  va  o ‘tkazish;
4.  0 ‘quvchilarni  shahar,viloyat,  respublika  konferensiyalarida 
ishtirok  etishlarini  rag ‘batlantirish;
5.  Fan  kunini  o ‘tkazish;
6.  Bilish  bilan  bog‘liq  b o ‘lgan  o ‘yinlar,  konkurslami  tashkil 
etish  va  o ‘tkazish  va  sh.k.
Intellektual  amaliy  ishlarni  olib  borishda  o ‘qituvchiga  zarur 
b o ig a n  amallarga  shularni kiritish  mumkin.Albatta bu yerda  moli- 
yaviy  xarajatlar  ham  bordir.
0 ‘qituvchilar 
bugungi  o'quvchiga  barcha  fanlardan  yaxshi  bi­
limlar  olishlarini  imkoniyatlarini  yaratishlari  kerak.  Ulardagi  intellek­
tual  imkoniyatlami  tarbiyalab  borishlari,  ularni  o ‘qishga  b o ig a n  
munosabatlarini  qiziqtirishlar  orqali  shakllantirib  borishlari  zarur 
b o ia d i.  Bu  bilimlar  bilan  tanishgan  o ‘quvchilar  aniq  hollarda  yax­
shi  fikrlar  ayta  olishlari,  o ‘zlarini  qobiliyatlarini  k o ‘rsata  olishlari 
mumkin  b o ia d i.  0 ‘quvchiga  berilayotgan  bilimlarning  hamma- 
sini  unga  yetkazib  bermasdan  uni  muammoli  vaziyatlarga  q o‘yish 
orqali  o ‘ylashga,  xulosa  qilishga,  o ‘zicha  yangiliklam i  yaratishga
223

---

majburlanadi.  Bunday  ishlarni olib  borish  ularda tafakkur qilishni, 
fikrlashni  shakllantiradi.  Psixologlar  bunday  jarayon  hamma  bo­
lalarda  mavjudligini  va  uni  tarbiyalab  borib  yaxshi  ta ’lim  olgan 
insonlami  yaratish  mum kinligini  k o ‘rsatib  o ‘tganlar.
Intellektni  qiyoslashni  har  xil  bir  biridan  farq  qiluvchi 
to­
monlari  bor.  Bugungi  kunda  intellektni  universal  hodisa  sifa­
tida  psixologik  tushuntirish  mumkin.  Buning asosida  m a’lumotni 
m a’lum  bir  tezlikda  va  aniqlikda  qayta  ishlay  oluvchi  genetik 
tarzda  asoslangan  nerv  tizim ining xususiyati  yotishi  mumkin.  Bu 
fikmi  X.Ayzenk  aytish  bilan  insondagi  intellektni  nerv  tizimi 
bilan  bo giiq lig in i  ko‘rsatib  o ‘tadi.  Insondagi  nerv  tizimi  va  uning 
fiziologik  xususiyatlari  shaxsning  intellektual  imkoniyatlarining 
asosini  tashkil  etadi.  Bu  sohada  k o ‘plab  m utaxassislar  o ‘z  tadqiqot 
ishlarini olib  borganlar.  0 ‘quvchining  intellektual  im koniyatlari va 
uni  ro ‘yobga  chiqishi albatta unga  meros b o iib  qolgan  nerv  tizimi 
va  uning  imkoniyatlari  bilan  ham  b o g iiq d ir.  0 ‘qishga  m unosa­
bat  va  intellektual  sifatlar bu pedagogni  va o ‘quvchini  im koniyat­
lari  va  birgalikdagi  harakatlari  bilan  b o g iiq   b o ia d i.  Intellektning 
tizimiga  quyidagi  qobiliyatlar  kirishi  mumkin:  verbal,  sonli,  ma- 
konga  xos.  Bularning hammasi  birgalikda  konvergent  tafakkurni 
xarakterlaydi.  0 ‘qituvchi  bolalar  bilan  ish  olib  borib  ulardagi  in­
tellektual  im koniyatlami  bilib  borishi  uchun  ulardagi  tafakkurga 
xos  b o ig a n   jarayonlarni  o ‘zlashtirgan  b o iish i  zarurdir.