F. R. Abduraxmonov z. E. Abduraxmonova


bet58/196
Sana25.01.2022
Hajmi
#409943
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   196
Bog'liq
fayl 1114 20210526

ta ’lim 
-   bu  bilim  berish,malaka  va  ko‘nikmalar 
hosil  qilish  jarayoni 
b o iib ,  insonni  hayotga  va  mehnatga  tay- 
yorlashning  asosiy  vositasi  hisoblanadi.  Inson  ta iim   jarayonida 
m aium ot,  bilim  oladi  va  tarbiyalanib  boradi.  Kasbga  yo‘naltirish 
bu  eng  avvalo  kasb  o ‘rganuvchiga  m aium ot,  bilim  berish,  uni  o ‘zi 
qiziqqan  kasbni  egallashi  uchun  shu  kasblar  haqida  o ‘ziga  xos 
b o ig a n   koiiikm alarni  shakllantirish  hisoblanadi.  T aiim   jarayoni- 
ning  natijasi  bu  insonni  jamiyatda  o ‘z  o ‘mini  topishga,  kasbiy 
faoliyati  davomida  aniq  maqsadlarga erishishga olib keladi.
Dunyoni 
ko‘plab  mutafakkirlari  ta iim   haqida,  uning  ahami- 
yati  haqida  ko‘plab  fikrlar  aytib  oiganlar.  Deylik,  E.Renan  fransuz 
adabiyotchisi  va  tarixchisi  shunday  yozadi:  “Avvalgi  zamonlarda 
vorisiylik yordamida,  asriy  urf -  odatlar,  urug‘  -  aymoqchilar va xalq 
udumlari  yordamida  erishilgan  narsalarga  endilikda  faqat taiim ning
107


ko‘magi  bilangina  erishish  mumkin”.  L.N.  Tolstoy  rus  yozuvchisi 
esa  “T aiim ga  ehtiyoj  har  bir  kishida  mujassam;  xalq  nafas  olishi 
uchun havoni  qanchalik  ardoqlasa va  izlasa,  u  ta’limni  ham  shu  qa- 
dar  e ’zozlaydi  va  izlaydi”.  K.D.  Ushinskiy  rus  pedagogi  esa  shun- 
day  yozadi:  “Barcha  ta’limlaming  bosh  vazifalaridan  biri  shundaki, 
ular mutlaq  farog‘at sari  nihoyasiz intila borishdek umumiy  ishda in- 
soniyat uchun  muttasil  ravishda yangi  avlodlami  yetishtirib  beradi”. 
T.  Edison  Amerikaning  ko‘zga  ko ‘ringan  olimi  ta’lim  haqida  fikr 
bildirib  shunday  yozadi:  “Sivilizatsiyaning  buyuk  vazifasi,  odam- 
ni  fikrlashga  o ‘rgatishdir”.  Ya.  Komenskiy  Ta’lim  qanday  boTishi 
haqida  fikr  bildirib,  “Ta’lim  haqiqiy,  to ‘la,  ravshan  va  mustahkam 
b o im o g i  zarur”  [19,155  -  159.]  deb  ko‘rsatadi.
Ta’lim bu kasb olishning maxsus y o ii sifatida k o lpgina shaxslar- 
ni  o ‘ziga xos  e ’tibor berishlarini  talab  qiladi.  Kasbga y o ‘naltirishda 
ustozlam i,  ota  -  onani 
o ‘rni  juda  kattadir.  Ularga  to ‘g ‘ri  y o ‘1 
ko ‘rsatishda,  kasb  tanlashlarini  tashkil  etishda  ular  tashkil  etgan 
muhitning  o km i juda  muhimdir.  “Buning  uchun  har qaysi  ota  -  ona, 
ustoz  va  murabbiy  har  bir  bola  tim solida  avvalo  shaxsni  k o ‘rishi 
zarur. Ana shu oddiy talabdan kelib chiqqan  holda,  farzandlarimizni 
mustaqil  va  keng  fikrlash  qobiliyatiga  ega  b o ig a n ,  ongli  yashay- 
digan  komil  insonlar  etib  voyaga  yetkazish  -   ta iim   -  tarbiya  so- 
hasining  asosiy maqsadi  va  vazifasi  b o iish i  lozim,  deb  qabul  qili- 
shimiz  kerak.  Bu  esa  ta iim   va  tarbiya  ishini  uyg‘un  holda  olib 
borishni  talab  etadi”.  [10,61.]
T a iim   berish  bu  o ‘zida  insonga  xos  b o ig a n   psixologik  jara- 
yonlami  qamrab  oladi.  Inson  ta iim   olar  ekan  o ‘zidagi  m a iu m   bir 
qobiliyatlar  asosida,  y a ’ni  insonga  xos  psixologik  xususiyatlarga, 
ta iim  olish jarayonidagi psixologik jarayonlarga  suyangan holda bu 
jarayonlarni  tashkil  etadi.  Inson ta iim  olishi  davomida ta iim g a  xos 
b o ig a n   psixologik jarayonlarni  boshidan  kechiradi.  0 ‘qituvchilar
108


o ‘quvchilardagi  yoshga xos  b o ‘lgan  psixologik xususiyatlarni  shakl- 
lantirib  borib,  ularga  ta ’lim  olishlari  uchun  sharoitlar  yaratadilar. 
Psixologiya  fani  yoshlami  ta ’lim  berish  davomida  o ‘rganadi,  ulami 
bu jarayonlardagi  sodir bo‘luvchi  qonuniyatlarini  tahlil  qilib  boradi.
Yoshlarga ta’lim berib, ularni kasbga yo‘naltirishdan  iborat asosiy 
vazifa  -   bu  o ‘quvchilami  fan  asoslarini  faol,  ongli,  mustahkam  va 
tizimli  ravishda  egallashlarini  ta ’minlash  hisoblanadi.  Bolalami 
bilimlami,  kasblami  haqiqiy  o ‘zlashtirishlari  -  bu  hamisha  faol 
jarayon  bo‘lib,  bilishga  oid  xilma  -  xil  vazifalami  hal  qilish  bilan 
bog‘langandir.  Kasbga  yo‘naltirish  davomida  ta’lim  olayotgan  bo­
lalar  berilgan  bilimlami  o ‘zlashtirib  boradilar.  0 ‘zlashtirish  esa 
keng  m a’noda  olganda  o ‘quvchining  uyushgan  bilish  faoliyati- 
dir.  0 ‘quvchining  bu  faoliyati  idrok,  xotira,  diqqat,  tafakkur,  hay- 
ol  kabi  qator  bilish  jarayonlarini 
o ‘z  ichiga  oladi.  Shuni  aytish 
kerakki,o‘zlashtirish  sifatida  o ‘qish,  bilim  olish  uch  faktorga  suy- 
anadi.  Bu  nimani  o ‘qitishga,  kimni  o bqitishga  qanday  o ‘qitishga 
bogiiqdir.  Bunda aynan  kasbga yo‘naltirishga  qaratilgan ta'lim ning 
psixologik  tasniflari  kelib  chiqadi.
Kasbga  yo‘naltirilgan  ta’lim  o ‘zining  psixologik  tomonlari  bilan 
kasb  oluvchining  va  kasbga  yoknaltiruvchining  birgalikdagi  o ‘zaro 
munosabatlaridan  kelib  chiqqan  holda  ta’lim  muhitini  yaratadi.  Bunda 
ta’limning xarakteri  o ‘zlashtirilayotgan  materialga, uning mazmuniga, 
bu materiallar qanday  tizimda  yetkazib berilayotganiga e ’tibor bersak 
bu  muhitning bir tomonini tashkil etishini ko‘rishimiz mumkin boiadi. 
Ikkinchi tomoni esa o ‘qituvchining bilimiga, uslubiy  mahoratiga, tajri- 
basiga, shaxsiy xususiyatlariga, o ‘ziga xos bo‘lgan qaytarilmas usullar- 
idan  foydalana olishiga bogliqdir.  Uning uchinchi tomoni  esa bu  kasb 
o ‘rganuvchining  o ‘ziga  xos  xususiyatlari,  uning  psixik  rivojlanishi 
(aqliy, emotsional,  irodaviy jihatlari va bosh.), uning o ‘qishga nisbatan 
qaror  topgan  munosabatlari,  qiziqish -  havaslariga bogliqdir.
109


Kasbga  y o ‘naltirishda  ta ’lim va uning muhim psixologik tomoni 
bu  o ‘quvchilami  berilgan  bilimlami  o ‘zlashtirishi  hisoblanadi.  Bu 
sohada  N.D.  Levitov  o ‘zlashtirishning  psixologik  komponentlari 
tushunchasini  fanga  kiritdi.  Uning  fikricha,ana  shu  komponentlami 
faollashtirmasdan turib  ta’lim  muhitini  va  maqsadini  amalga oshirib 
bo‘lmaydi.  Bunday komponentlarga quyidagilar kiradi:
1) o ‘quvchilaming o ‘qishga ijobiy munosabatda bo‘lishi;
2) material bilan bilan bevosita hissiy tanishish jarayonlari;
3)  olingan  materialni  faol  ravishda  qayta  ishlash jarayoni  bo‘lgan 
fikrlash ja ra y o n i;
4)  qabul  qilingan  hamda  ishlab  chiqilgan  axborotni  esda  saqlash 
protsessi.
Kasbga  y o ‘naltirishda  ta ’lim  tizimini  shakllantirish  va  undagi 
psixologik  qiyofa  yondoshilishi jihatidan  k o ‘p  qirrali  tushunchadir. 
Ta’limning psixologik qiyofasi  eng avvalo jam iyat va uning ehtiyoj­
lari  bilan  bog‘liq.  Ta’limga  ta ’sir  etuvchi  yana  bir  muhim  zveno  bu 
o ‘qituvchi  va uning faoliyati  hisoblanadi.  Ta’limning psixologik  qi- 
yofasini eng muhim  zvenosi  bu tayyorlanayotgan kadrlar, kasb  ega- 
laridir.  M ana  shu  uchta  muhim  omil  ta ’limdagi  psixologik  qiyofani 
shakllanishiga asos b o ‘ladi.

Download

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   ...   196




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish