F. R. Abduraxmonov z. E. Abduraxmonova

0 ‘qituvchi  shaxsi  va  kasbiy  m aslahat.  Kasbga  y o ‘naltirish
0 ‘qituvchi  va  o ‘quvchi  o itasid ag i  o ‘zaro  tushunish  asos- 
lari.  0 ‘qituvchilarga  kasbga  yo‘naltirishda  qo‘yiladigan  talablar. 
0 ‘qituvchilar kollektivi  va  ijtimoiy psixologik  qiyofa.
Jamiyatning  yoshlarga  ta ’lim  va  tarbiya  berishida  pedagoglami
-   o ‘qituvchilami  o ‘mi  va  ahamiyati  nihoyatda  kattadir.  0 ‘qituvchi 
-m aktabdagi,  kasb - hunar kollejlaridagi ta’li m -  tarbiya jarayonlari-
101

---

ning asosiy tashkilotchisi, boshqaruvchisi, jamiyatga  yangi kadrlami 
yaratib  bemvchisi  hisoblanadi.  Yosh  yigit  va  qizlami  m aiu m o t  va 
kasb  jihatidan  umumiy  tayyorgarlik  darajasi,  mustaqil  ijodiy  tafak­
kur  taraqqiyoti,  tarbiyalanganlik  darajasi,  fikrlay  olish  va  tahlil  qila 
olish,  fahm  -  farosatlik  darajasi  kabilami  yuzaga  kelishi  eng  avva-
lo  o ‘qituvchining  faoliyati  bilan  rivoj  topib  boradi.  Shuning  uchun 
o ‘qituvchi  shaxsi bu eng m as’uliyatli va qadrli kasb hisoblanadi.
Zamonaviy  maktab va k a sb -h u n ar о ‘qituvchi si  ta ’lim va tarbiya­
ga  tegishli  qator vazifalami  bajaradi.  0 ‘qituvchi  -  o ‘quv jarayonini 
tashkilotchisi  sifatida  kasbga  tegishli  bo‘lgan  masalalarga  ham  o ‘z 
diqqatini qaratib boradi. Zamonaviy o ‘qituvchi ijtimoiy psixolog ham 
b o iish i, jamiyatdagi  kadrlarga bo‘lgan talab va ehtiyojlar bilan ham 
tanishgan  bo‘lishi  kerak.  Kasbni  egallash  bilan  bog‘liq  maslahat- 
lar  va yo‘nalishlar berib  borish  ham  pedagog  zimmasiga tushgandir. 
Chunki  pedagog  bola  bilan  birgalikdagi  faoliyati  davomida  undagi 
qiziqishlami va havaslami  ham bilib turadi.  Bu esa unga bolani qaysi 
kasbni  egallashni  xohlashini ko‘rishga imkon yaratadi.
0 ‘qituvchi  shaxsi  bu  о ‘sib  kelayotgan  yoshlarga  ulami  iqtidorligi- 
dan,  qobiliyatidan,  qiziqishlaridan kelib  chiqqan  holda  kasblami  egal- 
lashlariga o ‘z yo‘l yo‘riqlarini berib, tarbiyalab borishlari kerak bo‘ladi. 
0 ‘qituvchi  maktab,  litsey,  kollejlardagi  o ‘qish  jarayonlarini  asosiy 
boshqamvchisi  va  tashkilotchisi  hisoblanadi.  Bolalar bilan  boiadigan 
o ‘z faoliyati davomida o‘qituvchi  sinfdagi har bir bola haqida umumiy 
va  individual  m a’lumotga  ega  bo iad i.  Bular  esa  o ‘qituvchini  ular  bi­
lan  boiadigan  o ‘zaro  muloqotida  har bir bola  va  uning  imkoniyatlari 
haqida bilimlarga  ega boiishiga  olib keladi.  Boladagi  kasb  tanlash ja- 
rayonida o ‘qituvchi asosiy ta’sir etuvchi  insonlardan biri  hisoblanadi.
Kasb  tanlash  bu  ijtimoiy  ahamiyatga  ega  b o ig a n  jarayon  b o iib , 
uning  asosida  shaxs  va  uning  manfaatlari  yotadi.  0 ‘qituvchi  bo- 
lalarga  maktabga  chiqqan  vaqtdan  boshlab  ularning  qiziqishlari,
102

---

havaslari,  qobiliyatlari  asosida  ilk  bor  “katta  bo‘lganingda  sen  kim 
boMasan”?  -  deb  savollarga  tutadi.  Albatta  bola  o ‘zining  kuzatish- 
lari,  kattalarning  fikrlariga  asosan  “Men  katta  boMganimda  shofyor 
boMaman”,  “Men  vrach  bo‘laman”,  “Men  bog‘bon  bo‘laman”  kabi 
kasblami  aytib  o ‘zining  orzularini  aytib  o ‘tadi.  Ulami  yoshi  katta 
b o ‘lib borgan  sari  o ‘qituvchilarining yordamida boshqa kasblar bilan 
tanishib boradi.  Bu esa o ‘qituvchini  kasblar va ularning xususiyatlari 
bilan tanish  bo‘lishini  so‘raydi.
0 ‘quvchi  o ‘z  kasbini  tanlashda  o ‘qituvchining  yordamiga  muhtoj 
boMadi. 0 ‘qituvchi boladagi psixologik imkoniyatlardan kelib chiqqan 
holda  uni  m a’lum  bir  kasbga  yo‘llab  turadi,  y a ’ni  kasbiy  maslahat 
beradi.  0 ‘qituvchi  bu  holatda  kasblarga  xos  xususiyatlami  bilishi  va 
ulami  bolalarga  tushuntirib  berishi  zamr  boMadi.  Bu  o ‘qituvchiga 
professiografiya  kabi  tushunchalar bilan tanish  boMishni  talab  qiladi.