F. O‟. Jo‟rayev, G‟. X. Karimov qishloq xo‟jalik ekinlarini sug‟orishda suv tejamkor texnologiyalardan foydalanish

Hozirgi sug‟orish tizimi quyidagi asosiy elementlardan tuzilgan: 

1.  Sug‘orish  uchun  suv  olinadigan  manbaalar  (daryo,  ko‘l,  hovuz  suv 

ombori, kaptash qilingan sizot suvlari). 

2.  Bosh  suv  olish  inshooti  (Regulyatorlar  tizimi,  nasos  stansiyasi,  suv 

ko‘tarish mexanizmlari)  suvni sug‘orish manbaidan olib magistral kanalga suvdan 

foydalanish  rejasiga  muvofiq  kerakli  miqdorda  va  talab  qilingan  muddatda 

oladigan inshoot. 

3.  Magistral  (bosh)  kanal  sug‘orish  manbaidan  suvni  sug‘oriladigan 

massivlargacha yetkazib beradi va quyidagi qismlardan tashkil topadi. a) suv olish 

---

11 

 

inshootidan birinchi tarmoqlanishgacha bo‘lgan magistral kanalning salt qismi, b) 

ish qismi, bu qismda suv asosan, sug‘orish massivlariga tarqatiladi. 

4.  Taqsimlash  kanallari  tarmog‘i  magistral  kanal  suv  oqimining  asta-  sekin 

taqsimlab,  sug‘oriladigan  teretoriya  bo‘yicha  sug‘oriladigan  maydonlarning 

ehtiyojiga qarab (ma'lun miqdorda va kerakli vaqtda) taqsimlab beradi. Taqsimlash 

tarmog‘i  xizmat  ko‘rsatish  tarmog‘iga  qarab:  a)  rayonlararo,  b)  xo‘jaliklararo  va  

v) xo‘jalik ichki taqsimlash tarmoqlariga bo‘linadi 

5. Suvni sug‘oriladigan uchastkaga mayda oqimlar tarzida tarqatib beradigan 

va  tuproq  aktiv  qatlami  kovaklariga  suvning  kirib  borishiga  imkon  beradigan 

o‘qariq,  muvaqqat  ariq  va  uvatlardan  tuzilgan  rostlanadigan  muvaqqat  sug‘orish 

tarmog‘i. 

         Tuproqning  aktiv  qatlami  -  o‘simlikning  ildiz  tizimi  rivojlanadigan  tuproq  -

gurunt  qatlami.  Rostlanadigan  tarmoqning  muvaqqat  deyilishiga  sabab  undan  bir 

sug‘orish davridagina foydalaniladi. Sug‘orish ishlari tugagach tekislab yuboriladi. 

6.  Suv  yig‘ish  tashlash  tarmog‘i  -  ortiqcha  suvni  qabul  qilib  turish  va  uni 

sug‘oriladigan teritoriyadan tashqariga olib ketishga xizmat qiladi. 

7.  Suvni  kanallar  bo‘yicha  oqishini  (sarfi,  tezligi,  gorizontini)  roslab 

turadigan tarmoqdagi suniy inshootlar. 

8. Sug‘oriladigan teritoriya. 

        Sug‘orish  tizimining  hamma  elementlari  bir-biriga  bog‘liq  bo‘lib,  ular  suvni 

manbaadan  olish,  uni  sug‘orish  rayoniga  oqizish,  iste‘molchilarga  taqsimlash 

hamda oqayotgan suvni tuproq namligi zahirasiga aylantirish kabi suniy sug‘orish 

jarayonini ta'minlaydi.