F. O‟. Jo‟rayev, G‟. X. Karimov qishloq xo‟jalik ekinlarini sug‟orishda suv tejamkor texnologiyalardan foydalanish

Sug’orish  tizimi:  Tegishli  manbadan  suv  olib,  biror  maydonni  sug‘orish 

uchun  qurilgan  barcha  gidrotexnika  inshootlari  majmui  (kompleksi)  sug‘orish 

tizimi deyiladi. 

      

 O‘z  tuzilishiga  (konstruktsiyasiga)  ko‘ra  sug‘orish  tizimlari  asosan  uch 

xilga bo‘linadi: 

usti ochiq - kanallar tizimi;  

usti yopiq - quvurlar tizimi;  

kombinatsiya qilingan - kanal - quvur tizimlari. 

        Bu  tizimlarning  har  biri  kerakli  miqdordagi  suvni  ekinlarning  suv  talab 

qilishini va tuproqning  meliorativ  sharoitini nazarda tutgan  holda,  istalgan vaqtda 

tegishli uchastkalarga yetkazib bera oladigan qilib qurilgan.  

---

10 

 

      

Usti  ochiq  -  kanallar  tizimi.  Bu  tizimlar  kanallardan  iborat  bo‘lib,  tabiiy 

grunt ustida barpo qilinadi. 

        Usti  yopiq  -  quvurlar  tizimi.  Bu  tizimlar  tuproqqa  ko‘milgan  quvurlardan 

iborat bo‘lib, tarmoqqa suv berilishi usuliga qarab ikki xilga bo‘linadi: 

    

1) bosimsiz tizimlar, bunda suv ma'lum nishablikda o‘z  - o‘zidan tarmoqqa 

oqib kiradi 

        2) bosimli tizimlar  bunda suv nasoslar vositasida tarmoqqa  haydaladi. 

     

Kombinatsiya  qilingan  -  kanal  -  quvur  tizimlar.  Bu  tizimlar  asosan  ochiq 

yirik  (magistral  va  xo‘jaliklararo)  kanallar  va  ko‘milgan  quvurlardan  iborat 

bo‘ladi, ya'ni ochiq va yopiq tizimning aralash holda qurilishidan vujudga keladi. 

Ochiq  kanallar  joyning  eng  baland  nuqtalaridan  o‘tadi.  Bu  esa  quvurlarda  bosim 

hosil qilishga va tegishli joylarga suv berishga imkon beradi. Bu tizimni qurishda 

quvurga bo‘lgan ehtiyoj kamayadi va quvur ancha  tejaladi. 

Tarkibiy  qismi:  Sug‘orish  tizimi  o‘z  tarkibiga  quyidagi  gidromeliorativ 

inshootlarni  va  jihozlarni  oladi.  Ma'lum  maydonga  ega  bo‘lgan  boshqaruv 

inshootlari,  suv  manbaalaridan  rejali  sug‘orish,  suv  olish  inshooti  boshqaruv  va 

chiziqli - tizimli inshootlardan foydalanish. 

 

Suv  taqsimlash  tarmoqlari,  tashama  yoki  zax  qochirish  tarmoqlari,  suvning 

sarfini  o‘lchash  vositalari,  tizimdan  foydalanish  maydonlari  transport  sug‘orish 

tarmoqlari,  yo‘llar,  ixota  daraxtlar,  zaxira  jihozlarini  saqlash  binolari  uchun 

ajratilgan maydonlar,  sug‘orish tizimi tarmoqlarini o‘z tarkibiy qismiga oladi.