F. O‟. Jo‟rayev, G‟. X. Karimov qishloq xo‟jalik ekinlarini sug‟orishda suv tejamkor texnologiyalardan foydalanish

Nazorat savollari: 

1. Sug‘orish deb nimaga aytiladi? 

2. Sug‘orishning qishloq xo‘jaligidagi ahamiyati. 

3. Sug‘orish tizimi va sug‘orish xillari haqida gapiring. 

4. Sug‘orishning tarkibiy qismi  va asosiy elementlari qaysilar? 

5. Tuproqning aktiv qatlami deganda qaysi qismini tushunamiz? 

6. Suv olinadigan manbaalarni ayting. 

---

12 

 

1.3. Sug‟orish turlari, iqlim, tuproq unumdorligi, sug‟orishning 

ekinlarga ta'siri    

Sug’orish - bu rivojlanish fazalari davomida o‘simlikning ehtiyojini hisobga 

olgan holda unga suv yetkazib berish usulidir.  

Suv.  Yashil  o‘simliklarning  80-90  %  ni  suv  tashkil  qiladi.  U  o‘simlikning 

hamma hujayralariga ishtirok etib, hujayralarning  hayotiyligini belgilaydi. 

       O‘simlik  hayotida  suvning  roli  juda  katta.  Suv  orqali  o‘simlik  tuproqdan 

mineral tuzlarni va kam miqdorda karbonat angidridni o‘zlashtiradi. Suvda erigan 

mineral tuzlar o‘simlikning hamma organlariga tarqaladi. Suv toza holda barglar va 

poyalar  orqali  bug‘lanib  o‘simliklarni  ortiqcha  qizib  ketishdan  saqlaydi. 

Bug‘lanish  uchun  sarflangan  suv  fizik  suv  deyiladi  va  u  hujayralarning  suvga 

bo‘lgan hamma talablarini qondiradi. Suvning bir qismi fotosintez mahsulotlarini 

hosil bo‘lishiga sarflanadi. Bu fiziologik suv deb ataladi hamda u kam  miqdorda 

bo‘ladi. 

       O‘simlik organik massalarining hosil bo‘lishi uchun aniq bir sharoitda, ma'lum 

miqdordagi suvni sarflaydi. Bu miqdordagi suvga odatda transpiratsiya koeffitsenti 

deyiladi. Transpiratsiya koeffitsienti juda ko‘p faktorlarga bog‘liq. 

Havo  -  o‘simlik  hayotidagi  muhim  faktorlardan  biri.  Fotosintezda  o‘simlik 

zarur  miqdordagi  karbonat  angidridni  yutadi,  nafas  olish  paytida  esa  kislorodni 

yutib  karbonatni  ajratadi.  Tuproqdagi  havo  o‘simliklarning  nafas  olish  manbai 

bo‘lib xizmat qiladi, ayniqsa, urug‘larning unub chiqishi, undan keyingi o‘sish va 

rivojlanish  davrida  mikroorganizmlar  hayotida  organik  moddalarni  mineral,  ya'ni 

o‘simliklar oson o‘zlashtiradigan moddaga aylantiradi.