Ф. М. Аюпова, Ю. К. Жабборова г и н е к о л о г и я

vtaH 3apa 
кузатилади. Ёш ўт- 
ган сари 2 хил эп и тел и й н и н г туташ ган ж ойи цервикал к ан ал томон сил- 
ж и й д и ва кўз билан кўриб бўлмайди. Худди ш ундай ҳолат бачадон бўйни 
диатерм окоагул яц и яси ва кри одеструкц иясид ан сўнг ҳам кузатилади.
151

---

1979 йи лда Ж ССТ бачадон бўйни патологик ж араён л ар и н и н г м орф оло- 
ги к тасн и ф и н и тасд и қ лаган , унга асосан:
1. 
Ф он ҳолатлари
2. 
Рак олди ҳолатлари (д исплазия)
3. 
П реин вазив рак
4. 
И н вази в рак ф арқ қи л и н ад и .
Бачадон бўйни ф он ва рак олди ка сал л и к л ар и н и н г келиб ч и қ и ш и экзо- 
ва эндоген ом иллар й и ғи н д и с и н и н г таъсири билан иф одаланади: бачадон 
бўйни тўқим асид а м и к р о ц и р к у л я ц и я н и н г б узи л и ш и ,м и к р о ва м акрож а- 
роҳатлар, гормонал ўзгариш лар, м и к робли омиллар.
Ф он ж араёнлари бачадон бўйни патологик ў згари ш л ари н и н г 80-85% ни 
т аш к и л этади.
Уларга: эрози ялар, псевдоэрозиялар, л ей ко п л аки ял ар , эр и тр о п л ак и я- 
лар ва полиплар ки ради .
Э розия-бу бачадон бўйни қи н қи см идаги патологик ж араён бўлиб, 
бош ланғич босқи ч лари да кўп қаватли ясси эп и тел и й д и стр о ф и яси , де- 
сквам ац и яси билан, сўнгра эса эр о зи ял ан ган ю зада ц и л и н д р и к эп и тели й
ривож лан иш и би лан иф одаланади. Туғма эрози я, ҳ ақ и қ и й эрози я ва псев- 
д оэрози ялар ф арқлан ади .
Туғм а эр о зи я-к ў п қаватли ясси эп и тели й билан ц и ли н д р и к эп и тели й
ўртасидаги чегарани нг таш қ и бўғизидан таш қарига, таш қ и бўғиз атроф и - 
га си лж и ш и билан иф одаланади. У ю м алоқ ёки нотўғри ш аклда, оч қиэил 
рангда, с и л л и қ ю зали бўлади. Ц ервикал к ан алд ан патологик аж ралм алар 
к узатилм айд и. Улар асосан б о л ал и к ва ўсм ирлик ёш ида бўлади.
Ҳ ақ и қ и й эрози я-б ачад он бўйни қи н қ и см и н и н г кўп қаватли ясси 
эп и тели й си ш икастлан и б кўч и ш и , натиж ада эса ял ли ғлан и ш р еак ц и ял и
ж ароҳат юзаси (эп ители й нуқсони) ҳосил бўлиш и билан и ф одаланади. У 
асосан таш қ и бўғиз атроф и да ёки бачадон б ў й н и н и н г орқа лабида ж ойла- 
ш ади. Э розия оч қи зил рангда, нотўғри, бироз ю м алоқ ш аклга эга бўлиб, 
баъзан теги нганда қонаб кетиш и м ум ки н . К ольпоскопия ва м и к роскоп и - 
яда я л ли ғлан и ш р еакц и яси белгилари а н и қ кўри нади. Х ақ и қ и й эрози я 
қи сқа вақт давом этади ган ж араён бўлиб, 1-2 қаф тадан сўнг к ей и н ги босқ- 
ич и га-п севд оэрози яга ўтади, шу сабабли ш иф окорлар ҳ ақ и қ и й эр о зи ян и
кам д ан -кам ан и қл ай д и л ар .
П севдоэрозиялар ҳ ақ и қ и й эрози я негизида узоқ кечадиган патологик 
ж араён туф айли ҳосил бўлади. Кўп қаватли ясси эп и тели й н уқсон и ўрни- 
ни церви кал кан ал ш и л л и қ қавати бир қаватли ц и л и н д р и к эп и тел и й си
қоп лай ди . Т аш қи бўғиз атроф и да ж ойлаш иб, нотўғри ш аклга, духобаси- 
мон ёки нотекис ю зага, қи зи л рангга эга бўлади (59 расм).
Л ейкоплаки я 
кўп қаватли ясси эп и тел и й н и н г қалин лаш иб, ортиқча 
м угузланиш и билан иф одаланади (60 расм). Улар ф ақат бачадон бўйнм нинг 
қи н қисм ида эмас, балки вульва соҳаси ва қи н ш и л л и қ қаватида ҳам жойла- 
ш ади, ю пқа парда ва о қ рангли пи лакчалар ш аклида, оқ—кулранг, ясси ёки 
ю задан бироз бўртиб туради. Чегараси ан и қ, тиш сим он ёки суркалгансим он 
бўлиш и м ум кин. Л ейкоплаки я юзаси йод эритмаси билан артилган да о қ
ранглигача қолади. Д аволаш да кесиб олинади ёки криодеструкция қи л и н а- 
ди, бунда лазер терап ияси м уваф ф ақи ятли қўлланилади.
Э ри троп л аки я 
ф у н к ц и о н ал ёки о р а л и қ қ аватлари н и н г атроф и яси
ҳисобига кўп қаватли ясси эп и тели й қав ат и н и н г ю п қал аш и ш и ёки сил-
152

---

л й қ л а н и ш и билан иф одаланади. Б у тў қ -қ и зи л , ю м а л о қ ёк и нотўғри ш акл- 
да бўлиб, нормал ш и л л и қ қават ю засидан бироз бўртиб туради. УнТннг 
қи зи л ранги ю п қалаш ган (атроф и ял ан ган ) эп и тели й қавати о р қал и кўри- 
ни б турадиган қон том ир тўри билан изоҳланади. Базал ва парабазал ҳу- 
ж а й р ал ар н и н г ати п и к гип ерп л ази яси кузатилганда эр и то п лак и я рак олди 
ж араёни бўлиб ҳисобланади. Э р и тр о п л аки ян и ж арроҳлик йўли (эксц и зи я) 
билан ёки Д Э К кри отерап и я йўли билан д аволанади.
Ц ервикал канал ш и л л и қ қавати полипи таш қ и бўғиз атроф ида жойла- 
ш иб, оёқчали, баъзан эса кенг асосли бўлади. М орф ологик ж иҳатидан полип 
бириктирувчи тўқи м ал и оёқчага эга бўлиб, кўп қаватли ясси ёки ци ли нд- 
рик эпители й билан қопланади, оёқчаси таркибида безли ёки без-кистозли 
тузилм аси бўлади. К ўпроқ 40 ёшдан катта ёш даги аёлларда кузатилади.