F. K. Chizmachilikda qo`llaniladigan termin va tushunchalarni bilish hamda qo`llay olish kompetensiyasi

Mavzu: Octant va Epyur haqida tushuncha.

Ta’limiy maqsad.O`quvchilarga Octant va Epyur haqida tushuncha berish.F.k Chizmachilikda qo`llaniladigan termin va tushunchalarni bilish hamda qo`llay olish kompetensiyasi: Oddiy geometrik yasashlar, tutashmalar egri chiziqlarni chiza oladi.

Tarbiyaviy maqsad. Tarbiyali, e’tiborli, xushmuomalali, intizomli bo’lishga tarbiyalash.T.K Milliy va umummadaniy kompetensiyasi:Vatanga sadoqatli,insonlarga mehr oqibatli bo`laoladi.

Rivojlantiruvchi . O`quvchilarni Octant va Epyur yasay olishdagi bilimlarini rivojlantirish. .T.K Matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo`lish hamda foydalanish kompetensiyasi: Kundalik faoliyatda chizma va modellarni o`qiy oladi.

dars turi: Yangi bilim beruvchi.

Dars metodi: Tushuntirish,amaliy ish.

Dars jihozi: Chizma namunalari,chizma naunalari..

Darsning borishi.

I .Tashkiliyqism.

A)O’quvchilarbilan salomlashish. B)Navbatchining axboroti. V)Davomatni aniqlash.

II O`tilgan mavzuni takrorlash.a) uy ishi tekshiriladi b)o`quvchilar baholanadi

__Proyeksiya nima?

__Qanday proyeksiyalash turi mavjud?

III Yangi mavzu bayoni

Jismning fazodagi holatini aniq bilish uchun fazoni o‘zaro perpendikular //, V va Wproyeksiyalar tekisliklari ishtirokida sakkizta qismga ajratiladi. Hosil qilingan apparat oktant (o x t a — yunoncha sakkiz, lotincha — sakkizlik) deb ataladi.

Oktant va epyur. Gorizontal tekislik H ning (14.1-chizma, a) o‘rtasidan uni kesib o‘tadigan frontal tekislik V o‘tkaziladi (14.1-chizma, b). Ikkala H va V tekisliklarga perpendikular bo‘lgan uchinchi profil tekislik W ularning o‘rtasidan o‘tkazilsa (14.1-cliizma, d), fazoni shartli ravishda sakkiz qismga bo‘luvclii oktant hosil bo‘ladi.

H va V tekisliklaming o‘zaro kesishgan cliizig‘i x bilan, H va IV laming o‘zaro kesishish chizig‘i уbilan, V va W laming o‘zaro kesisliish chizig‘i гbilan belgilanadi. x, y, z laming boshi, ya’ni ularning o‘zaro kesishish nuqtasi Оbilan belgilanadi. Ox, Oy, Oz lar koordinata о‘qlari, Оkoordinata boshi deyiladi. Birinchi oktant misolida epyur hosil qilamiz. Ktekislikni o‘z o‘mida qoldirib, Hni x o‘qi atrofida pastga, ya’ni Vning ostiga, W ni z o‘q atrofida, ya’ni Vning o‘ng yoniga Vbilan bitta tekislik hosil qilguncha aylantiriladi (14.2-chizma, a).Shunda uchala H, V, W tekisliklar bitta tekislik ko‘rinishiga o‘tadi va u epyur deb ataladi. Epyur fransuzcha so‘z bo‘lib, tekis chizmadegan ma’noni anglatadi.

IV Darsni mustahkamlash.

__Octant nima? Qanday hosil bo`ladi?

__Epyur nima? Qanday hosil bo`ladi?
V Dars yakuni Darsga xulosa chiqarib, o`quvchilar baholanadi.

VI Uyga Vazifa chizma chizib kelish.

Sana:
Sinf	8A	8B	8V

14-mavzu Mavzu: To`g`ri chiziqning proyeksiyalari.

Ta’limiy maqsad.O`quvchilarga to`g`ri chiziqning proyeksiyalari haqida tushuncha berish F.k Chizmachilikda qo`llaniladigan termin va tushunchalarni bilish hamda qo`llay olish kompetensiyasi: Oddiy geometrik yasashlar, tutashmalar egri chiziqlarni chiza oladi.

Tarbiyaviy maqsad. Tarbiyali, e’tiborli, xushmuomalali, intizomli bo’lishga tarbiyalash.T.K Milliy va umummadaniy kompetensiyasi:Vatanga sadoqatli,insonlarga mehr oqibatli bo`la oladi.

Rivojlantiruvchi . O`quvchilarni teks shakllarning proyeksiyalarini yasashdagi bilimlarini rivojlantirish..T.K Matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo`lish hamda foydalanish kompetensiyasi: Kundalik faoliyatda chizma va modellarni o`qiy oladi.

Dars turi: Yangi bilim beruvchi.

Dars metodi: Tushuntirish,amaliy ish.

Dars jihozi: Chizma namunalari,chizma naunalari..

Darsning borishi.

I .Tashkiliyqism.

A)O’quvchilarbilan salomlashish. B)Navbatchining axboroti. V)Davomatni aniqlash.

II O`tilgan mavzuni takrorlash.a) uy ishi tekshiriladi b)o`quvchilar baholanadi

__Octant nima? Qanday hosil bo`ladi?

__Epyur nima? Qanday hosil bo`ladi?

III Yangi mavzu bayoni

Har qanday buyum geometrik shakllardan tuzilganligi ma’lum. 0‘z navbatida, geometrik shakllar to‘g‘ri yoki egri chiziqlardan tashkil topgan bo‘lib, to‘g‘ri chiziq ikkita nuqta orqali o‘tkaziladi. To‘g‘ri chiziq nuqtalar bilan chegaralangan bo‘lsa, u to‘g‘ri chiziq kesmasiham deyiladi.

To‘g‘ri chiziq proyeksiyalar tekisliklariga nisbatan parallel, perpendi­kular, og‘ma bo‘lishi mumkin.

To‘g‘ri chiziq faqat bitta proyeksiyalar tekisligiga perpendikular bo‘lsa, masalan, AB_L H—gorizontal proyeksiyalovchi (15.1-chizma, a), AB-L V—frontal proyeksiyalovchi (15.1-chizma, b), AB_L W — profil proyeksiyalovchi chiziq deyiladi (15.1-chizma, d).To‘g‘ri chiziq qaysi proyeksiyalar tekisligiga perpendikular bo‘lsa, o‘sha tekislikka nuqta ko‘rinishida, qolganlariga o‘zining haqiqiy kattaligida proyeksiyalanadi (15.1- chizma, a, b, d).15.1-chizma, eda proyeksiyalovchi to‘g‘ri chiziqlarning chizmalari berilgan.

To‘g‘ri chiziq faqat bitta proyeksiyalar tekisligiga parallel bo‘lsa, o‘sha tekislikka haqiqiy kattaligida proyeksiyalanadi, qolganlariga esa, qisqarib proyeksiyalanadi (15.2-chizma, a, b, d).To‘g‘ri chiziq qaysi tekislikka parallel bo‘lsa, o‘sha tekislik nomi bilan ataladi, ya’ni AB\\H — gorizontal (15.2- chizma, a), AB\\V — frontal (15.2-chizma, b), AB\\W — profil (15.2-chiz- ma, d)chiziqlar deyiladi.

ABCDshakl Hga perpendikular (15.3-chizma) tasvirlangan bo‘lib, u yuqorida bayon qilingan to‘g‘ri chiziqlardan tashkil topgan. Ushbu ABCD shakl gorizontal proyeksiyalovchi ABva CD,profil proyeksiyalovchi ACva BDchiziqlardan tuzilgan.

Agar to‘g‘ri chiziq proyeksiyalar tekisliklariga og‘ma vaziyatni egallagan bo‘lsa, unday to‘g‘ri chiziq umumiy vaziyatdagi to‘g‘ri chiziqdeyiladi. 15.4- chizma, a, b, dda umumiy vaziyatdagi ABto‘g‘ri chiziq kesmasining H, V va Wda proyeksiyalanishi ko‘rsatilgan bo‘lib, uning proyeksiyalari haqiqiy uzunligiga nisbatan o‘zgarib (qisqarib) tasvirlangan.

IV Darsni mustahkamlash. Amaliy ish bajariladi.

___H ga parallel bo`lmagan to`g`ri chiziq qanday nomlanadi?

___Bu to`g`ri chiziq Hga qanday proyeksiyalanadi? Vga-chi,W ga-chi?

V Dars yakuni

Darsga xulosa yasalib, darsga faol qatnashgan o`quvchilar baholanadi.

VI Uyga vazifa Mavzuni o`qib chizma chizib kelish.

Sana:
Sinf	8A	8B	8V

15-Mavzu: Teks shakllarning proyeksiyalari

Ta’limiy maqsad.O`quvchilarga teks shakllarning proyeksiyalari haqida tushuncha berish..F.k Chizmachilikda qo`llaniladigan termin va tushunchalarni bilish hamda qo`llay olish kompetensiyasi: Oddiy geometrik yasashlar, tutashmalar egri chiziqlarni chiza oladi.

Tarbiyaviy maqsad. Tarbiyali, e’tiborli, xushmuomalali, intizomli bo’lishga tarbiyalash.T.K Milliy va umummadaniy kompetensiyasi:Vatanga sadoqatli,insonlarga mehr oqibatli bo`la oladi.

Rivojlantiruvchi . O`quvchilarni teks shakllarning proyeksiyalarini yasashdagi bilimlarini rivojlantirish..T.K Matematik savodxonlik, fan va texnika yangiliklaridan xabardor bo`lish hamda foydalanish kompetensiyasi: Kundalik faoliyatda chizma va modellarni o`qiy oladi.

Dars turi: Yangi bilim beruvchi.

Dars metodi: Tushuntirish,amaliy ish.

Dars jihozi: Chizma namunalari,chizma naunalari..

Darsning borishi.

I .Tashkiliyqism.

A)O’quvchilarbilan salomlashish. B)Navbatchining axboroti. V)Davomatni aniqlash.

II O`tilgan mavzuni takrorlash.a) uy ishi tekshiriladi b)o`quvchilar baholanadi

__To`g`ri chiziq nuqtalar bilan chegaralangan bo`lsa,uqanday nomlanadi?

__To`g`ri chiziq qanday nomlanadi?

III Yangi mavzu bayoni

15.5-chizmada chizmada ABCDto‘g‘ri to‘rtburchakli yassi shaklning Hga qanday proyeksiyalanishi ko‘rsatilgan. ABCDto‘g‘ri to‘rtburchakli shaklning H, Vva Wga proyeksiyalanishi tasvirlanganligi berilgan. ABCDtekis shaklni oldin Hga, keyin Hva Vga, so‘ngra H, Vva Wga proyeksiyalash usullari bilan tanishib chiqamiz.

1. 
   ABCDtekis shaklni Hga proyeksiyalash. Ushbu ABCDtekis shakl H ga parallel vaziyatda 16.1-chizma, a dagi kabi fazoda joylashgan bo‘lsa, u o‘zining haqiqiy kattaligida proyeksiyalanadi. Chunki ABCD \\H.Buning uchun А, В, Сva Dnuqtalardan Hga perpendikular chiziqlar o‘tkazilib, Hda chegaralanadi. A, B', C'va D'lar o‘zaro tutashtiriladi.
   
2. 
   А, В, Сva Dnuqtalardan Vga perpendikular chiziqlar o‘tkazilib, V da chegaralanadi. Buning uchun A, B', C'va D'lardan Htekisligi bo‘yicha x ga peфendikular cliiziqlar cliizilib, x bilan kesishtiriladi. Hosil bo‘lgan A_x B_x, C_xva D_xlardan Vtekisligi bo‘yicha vertikal chiziqlar cliizilib, ABCD nuqtalardan Vga perpendikular chiziqlar bilan kesishtiriladi. Shunda ABCD ning Vdagi frontal proyeksiyasi А" В", C" D"yasaladi (16.1-chizma, b).
   
3. 
   ABCDshakl Wga aynan Vga proyeksiyalangandek amalga osliiriladi (16.1-chizma, d).
   
4. 
   
   
   ABCDtekis shaklning H, V, Wdagi chizmasi (epyuri) 16.2-chiz- madagidek bo‘ladi.
   
5. 
   Agar tekis shakl H, Vva Wga nisbatan umumiy vaziyatda bo‘lsa, ya’ni //, V, Wga parallel ham, perpendikular ham bo‘lmagan, tekis shakl fazoda proyeksiyalar tekisliklariga nisbatan umumiy vaziyatda joylashgan hisoblanadi. Bunday tekis shakllaming //, V, Wda tasvirlanishi ma’lumot sifatida 16.3- chizma, a, b, dda berilgan. Uning //, V, Wdagi chizmasi 16.4-chizmada tasvirlangan.
   
6. 
   Tekis shaklning berilgan proyeksiyasi (16.5-chizma) bo‘yicha uni bosqichlarda ko‘chirib chizish 16.6-chizma, a, b, d, eda ko‘rsatilgan.
   

IV Darsni mustahkamlash. Amaliy ish bajariladi.

___H ga parallel bo`lmagan to`g`ri chiziq qanday nomlanadi?

___Bu to`g`ri chiziq Hga qanday proyeksiyalanadi? Vga-chi,W ga-chi?

V Dars yakuni

Darsga xulosa yasalib, darsga faol qatnashgan o`quvchilar baholanadi.

VI Uyga vazifa Mavzuni o`qib chizma chizib kelish.

Sana:
Sinf	8A	8B	8V

16-mavzu