Ф. Жуманова, С. Авазова, Г. Жобборова, У. Хуснетдинов

Музей педагогикаси  
3.2-расм. Педагогиканинг замонавий тармоқлари 

---

106 
топтириш қонуниятларини ўрганади ва унинг мусиқий педагогика, театр педа-
гогика каби йўналишлари фарқланади); 
 
экологик педагогика (экологик дунёқараши, экологик онги ва мадания-
ти билан ажралиб турадиган экологик шахсни шакллантириш қонуниятларини 
ўрганади); 
 
музей педагогикаси (музейлар тарихи, маданий-маърифий фаолияти, 
уларнинг турли тоифадаги ташриф қилувчиларга таъсир кўрсатиш методлари, 
музейларнинг таълим-тарбия муассасалари билан ўзаро алоқаси каби масала-
ларни ўрганади);
 
 
4-боб. Педагогикада маърифат, таълим ва тарбия масалалари. 
Яхлит педагогик жараён ва унинг қонуниятлари 
 
4.1. Педагогикада маърифат масаласи 
Ҳар бир одам ва ҳар қандай жамиятнинг маънавий-маданий ҳаётида маъ-
рифий қадриятлар биринчи даражали ўрин тутади. Билим ва инсонийлик 
азалдан энг муҳим маърифий қадриятлар ҳисобланиб, дунёқараш ва билимлар 
тизими таълим ва тарбия дастурларининг негизини ташкил қилган: улар одам-
да инсонийлик фазилатини шакллантиришга хизмат қилган. Ўзбек халқ педа-
гогикаси айнан миллий маърифий қадриятлар негизида шаклланган.
Хўш, маърифат нима? Маърифат – муайян шахс ва жамият ривожлани-
шининг умумий шакли. Ҳар қандай шахс ёки жамиятнинг маънавияти, мафку-
раси ва маданияти - маърифатдан бошланади. Зеро, “маърифат – кишиларнинг 
онг-билимини, маданиятини оширишга қаратилган таълим-тарбия”дир (Ўзбек 
тилининг изоҳли луғати. Икки томли. 60000 сўз ва бирикмаси // З.М.Маъруфов 
таҳрири остида. I том. А-Р.-Москва, “Рус тили” нашриёти, 1981.- 455-бет.)
“Маърифат (арабча “арафа” –“билмоқ” сўзидан) - таълим-тарбия, иқти-
содий, сиёсий, фалсафий, диний ғоялар мажмуи асосида кишиларнинг онг-би-
лимини, маданиятини ўстиришга қаратилган фаолият” (Мустақиллик: Изоҳли 
илмий-оммабоп луғат // Муаллифлар: М.Абдуллаев, М.Абдуллаева, Г.Абду-
раззоқова ва бошқ.; А.Жалолов ва Қ.Хоназаров умумий таҳририда. - Т.: 
“Шарқ”, 1998. - 116-бет). Келтирилган таърифлардан аёнки, маърифатнинг 
асосини таълим ва тарбия ташкил қилади.
Ота-боболаримиз қадимдан таълим ва тарбия ишини ўзаро уйғун олиб 
боришган; таълимни тарбиядан, тарбияни таълимдан ажратишмаган. Бебаҳо 
бойлик бўлмиш илму маърифат инсон камолоти ва миллат равнақининг асо-
сий шарти ва гарови ҳисобланган. Жаҳолатга қарши фақат маърифат билан ку-

---

107 
рашилган. Бугунги кунда чинакамига маърифатли одам инсон қадри, миллий 
қадриятлар, ўзликни англаш, эркин ва озод жамиятда яшаш, жаҳон ҳамжамия-
тида мустақил давлатимизнинг муносиб ўрин эгаллаши учун фидойилик би-
лан курашиши мумкин.