Ф. Жуманова, С. Авазова, Г. Жобборова, У. Хуснетдинов

 
3.2. Антропология ва педагогик антропология 
 
Антропология (юнончадан anthropos - одам, logos - билим, таълимот) 
одамни фавқулодда қобилият эгаси сифатида ҳар тарафлама ўрганувчи махсус 

---

92 
фан. Антропология - тадқиқот предмети одам бўлган илмий билиш соҳаси. За-
монавий фанларнинг аксарияти инсон мавзусига мурожаат қилиши сабабли 
антропология билан мустаҳкам боғланган.
XX аср бошига қадар антропологлар томонидан одамнинг табиий тари-
хи (одам эмбриологияси, биологияси, анатомияси, психологияси), одам па-
леонтологияси (одам тарихидан олдинги давр ва ибтидоий одам), одам этно-
логияси (одамнинг тур сифатида Ерда тарқалаши ва турли қабила, элат ва мил-
латлар – халқларнинг урф-одатлари, хулқ-атвори), одам мифологияси (динлар-
нинг пайдо бўлиш тарихи, ривожланиши ва ўзаро алоқадорлиги), одам социо-
логияси (турли ижтимоий гуруҳлар ва уюшмаларда кишиларнинг бир-бири би-
лан муносабати), одам демографияси (одамнинг табиий кўпайиш қонуниятла-
ри), одам тиббий географияси (одамга атмосфера ва иқлим ҳодисаларининг 
таъсири ва касалликларнинг географик тарқалиши), одам лингвистикаси (тил-
ларнинг пайдо бўлиши, уларнинг ўзаро алоқаси, афсоналар, фольклор) имкон 
қадар ўрганилган. 
“Антропология” тушунчаси дастлаб Ғарбий Европа олимлари асарла-
рида икки хил маънода: одамнинг анатомик (танаси, аъзолари) ва маънавий 
(жони, руҳи, қалби) моҳияти ҳақидаги фан сифатида қараб чиқилган. XVIII аср 
бошларида “антропология” термини илмий истеъмолга энди кира бошлагани-
да “одам танаси ва жони ҳақида илмий асар” маъносини англатган.
Кейинчалик бу термин одамни ҳар тарафлама ўрганишни, унинг биоло-
гик, ижтимоий ва маънавий хусусиятлари бирлашувининг умумий шаклини 
англатган. XIX асрдан бошлаб ҳозирга қадар айрим хорижий мамлакатларда 
(Буюк Британия, Франция, АҚШ) “антропология - инсон ҳақидаги умумий 
фан” сифатида кенг талқин этилмоқда. 
Замонавий антропологияда биологик (табиий-илмий), ижтимоий ва ма-
даний антропологик тузилмалар муҳим аҳамият касб этади.