Ф. Жуманова, С. Авазова, Г. Жобборова, У. Хуснетдинов

Илмий педагогик тадқиқот 
методларининг гуруҳлари 
 Илмий ахборотлар 
билан ишлаш 
методлари 
Хусусий-илмий 
методлар 
Умумилмий 
методлар 
2.13-расм. Илмий педагогик тадқиқот методларининг 
гуруҳлари 

---

83 
2) рисола – кичик ҳажмдаги нодаврий босма нашр (халқаро амалиётда 
камида 5 ва кўпи билан 48 бетлик) бўлиб, одатда илмий-оммабоп хусусиятга 
эга бўлади; 
3) илмий ишлар тўплами – илмий муассасалар, жамиятлар ва ўқув юрт-
ларининг тадқиқот материалларини ўз ичига олган тўплам; 
4) мақола - кичик ўлчамли илмий иш (асар) бўлиб, унда муаммонинг 
долзарблиги, назарий ва амалий аҳамияти ўтказилган тадқиқот методикаси ва 
натижалари билан бирга тавсифланган ҳолда қараб чиқилади. Мақолалар асо-
сан журналларда чоп этилади; 
5) тезислар – илмий маъруза мазмунининг қисқа баёни; 
6) ўқув қўлланма – ўқув дастурларида назарда тутилган ва дарсликларда 
баён этилган билимларни кенгайтириш, чуқурлаштириш ва яхшироқ ўзлашти-
ришга мўлжалланган ўқув китоби; дарсликни тўлдиради ёки унинг ўрнини 
қисман ёки тўлиқ босади. 
Керакли адабиётларни излаш узоқ вақт талаб қиладиган иш. Унинг аҳа-
мияти жуда катта, чунки ўқув-тадқиқий ишларнинг сифати нашр қилинган ма-
териалнинг тўлиқ ўрганилишига бевосита боғлиқ бўлади. 
Тадқиқот мавзуси бўйича умумий маълумотларни олгандан сўнг кутуб-
хона каталогларига кириш мумкин.  
Кутубхона каталоги – кутубхона ёки ахборот маркази фондининг тар-
киби ва мазмунини очиб берувчи ҳужжатларга библиографик ёзувларнинг 
муайян қоидаларга мувофиқ жойлаштирилган тўплами. Кутубхона каталоги 
карточкалар ёки компьютерда ўқиладиган шаклда ишлаши мумкин. 
Каталогларнинг қуйидаги турлари фарқланади: алифболи, мавзули, ти-
зимли ва янги адабиётлар каталоги. 
Алифбо тартибидаги каталогга керакли манбанинг номи ва муаллифи-
нинг исми-шарифи маълум бўлса, мурожаат этилади. 
Мавзули каталог – мавзу сарлавҳалари алифбо тартибида жойлаштирил-
ган библиографик ёзувли кутубхона каталоги. 
Тизимли каталогда китоблар номи бўлимлар сарлавҳаси ва кичик сар-
лавҳалари бўйича гуруҳланади, бироқ сарлавҳанинг ўзи, мавзуий каталогдан 
фарқли ўлароқ, алифбо тартибида эмас, балки фанлар тизими бўйича жойлаш-
тирилади.
Кутубхонада каталогларни диққат билан ўрганиш керак бўлади. Қисқа 
ва аниқ каталог карточкаларида кўп маълумотлар бўлади: муаллифнинг фами-
лияси, китобнинг номи, қўшимча сарлавҳа, нашрни тайёрлаган илмий муас-
саса, нашриёт номи, китоб чоп этилган йил ва саҳифалар сони. Керакли манба-
лар бўйича карточкалардан нусха кўчирилади. Шу асосда библиографик рўй-
хат тузилади.

---

84 
Библиографик тавсифни тузишнинг асосий қоидалари қуйидагилардан 
иборат: 
1) бир муаллифли китобнинг библиографик тавсифи; 
2) икки ёки ундан ортиқ муаллифли китобнинг библиографик тавсифи; 
3) журнал ёки газета мақолаларининг библиографик тавсифи; 
4) илмий ишлар тўпламларининг библиографик тавсифи; 
5) диссертация авторефератларининг библиографик тавсифи.