Ф. Жуманова, С. Авазова, Г. Жобборова, У. Хуснетдинов

Илмий педагогик 
тадқиқотлар 
Фундаментал 
тадқиқотлар 
Ишланмалар 
Амалий 
тадқиқотлар  
2.11-расм. Илмий педагогик тадқиқотларнинг турлари 

---

80 
3) тадқиқот предмети – объект ичидаги изланиш соҳасининг чеклан-
ган жиҳати; ўрганилаётган ҳодисалар, таркибий қисмлар, алоқалар ва муноса-
батлар мажмуининг кечиши ёки амалга ошиши жараёнлари; объектнинг ечим 
талаб қилаётган муаммоси соҳасидаги таркибий қисмлар ва муносабатлар 
мажмуи ҳисобланади; 
4) тадқиқот муаммоси – жавоб берилиши керак бўлган савол (масала); 
ўрганилаётган ҳодисада номаълум бўлган нарсани аниқ ифода қилиш (таъриф-
лаш); 
5) тадқиқотнинг мақсади – тадқиқотнинг асосий ғояси (режаси, мўл-
жали); тадқиқот якунида олиниши керак бўлган илмий натижа. Сабаб-оқибат 
боғланишлари ва қонуниятларни очиш, назариялар ва методикалар яратиш; 
6) тадқиқотнинг вазифалари – тадқиқотнинг олдиндан мўлжалланган, 
чекланган натижаси (ўрганиш, аниқлаш, очиш, умумлаштириш, тажриба-си-
нов ишида текшириш ва баҳолаш кабилар). 
Педагогик тадқиқотнинг бир неча даражаси фарқланади (2.12-расм): 
1) эмпирик (амалий) даражаси – унда янги илмий далиллар топилади 
ва эмпирик қонуниятлар пайдо бўлади; амалий ўрганиш жараёнида олинган 
педагогик далилларни тўплаш, танлаш, таққослаш, фикран таҳлил ва синтез 
қилиш, миқдорий ва сифатий қайта ишлаш кабилар амалга оширилади; 
2) назарий даражаси – унда илгари топилган далилларни тушунтириш-
га, бўлғуси воқеалар ва далилларни олдиндан билиш ва айтишга имкон берув-
чи асосий, умумий педагогик қонуниятлар илгари сурилади ва шакллантири-
лади; 
3) методологик даражаси – эмпирик ва назарий тадқиқотлар асосида
педагогик ҳодисаларни ўрганиш ва назариялар яратишнинг умумий тамойил-
лари ва методлари шакллантирилади. Ушбу даражадаги тадқиқотлар фунда-
ментал тадқиқотлар деб аталади. Улар тадқиқот соҳасига катта илмий ҳисса 
қўшади.