Ф. Жуманова, С. Авазова, Г. Жобборова, У. Хуснетдинов

Педагогик назорат – педагогик жараённинг таркибий ва якунловчи 
қисми; ўқувчиларда билим, кўника, малака ва компетенцияларнинг шакллан-
ганлик даражасини аниқлаш (10.2-расм).
Назорат қилиш – текшириш (билим, кўникма, малака ва компетенция-
ларни аниқлаш, ўлчаш) ва баҳолаш (билиш савияси ва ўзлаштириш даражаси, 
ўқимишлилик ва тарбияланганлик кўрсаткичларини ташхислаш) жараёнлари, 
уларнинг бирлигидир. 
Назорат қилиш вазифалари ўқувчиларда эгалланган билим, кўникма, 
малакалар ва шаклланган компетенциялар даражаларини аниқлаш ва баҳолаш-
дан иборат. Бу ўқув материалларини ўрганишнинг кейинги босқичига ўтиш 
имкониятларини аниқлаштиради ҳамда ўқитувчининг таълим методлари, 
усуллари ва воситаларини қанчалик тўғри танлаганини назорат қилади. Назо-
рат қилиш вазифаси ўқув материалларини ўрганишнинг мақбул йўлларини то-
пиш билан боғлиқдир. Шу нуқтаи назардан назоратнинг қуйидаги хусусий ва-
зифалари фарқланади:
1) таълимий вазифаси – билим, кўникма, малака ва компетенциялар-
нинг шаклланишини текшириш ва баҳолашда намоён бўлади;
2) тарбиявий вазифаси – тартиб-интизом, масъулиятли муносабат ва 
тарбияланганлик ҳолати, даражасини текшириш ва баҳолашда намоён бўлади;
3) ривожлантирувчи вазифаси – билиш фаоллиги, ижодий қобилияти 
ва ақлий-маънавий камолот даражасини текшириш ва баҳолашда намоён бўла-
ди;
4) йўналтирувчи вазифаси – ўқув-тарбия жараёнини режалаштириш 
учун объектив ахборотлар олишда намоён бўлади;
5) услубий вазифаси – ўқув-методик ишларни текшириш ва баҳолашда 
намоён бўлади ;
6) ташхисловчи вазифаси – таълим-тарбия натижаларини тизимли таҳ-
лил қилишда намоён бўлади.
Назорат қилишнинг турлари ва изчиллиги:
1) ўқувчи-талабаларнинг билим даражасини олдиндан аниқлаш - 
ўқув йили бошида, ўқув фани (курс) ёки бўлимни ўрганиш олдидан ўтказила-
ди;
2) жорий текшириш (назорат) - ҳар бир мавзуни ўрганишда билим, 
кўникма, малака ва компетенцияларнинг ўзлаштирилишини мунтазам равиш-
да текшириб бориш учун сўровлар, назорат ишлари ёки тестлар кўринишида 
ўтказилади. Бу назорат ўқитувчи томонидан ўқувчи-талабаларнинг ҳар бир 
ўқув ишини ва ўрганган мавзуларни ўзлаштириши бўйича билим, кўникма, ма- 

---

245