Ф. Жуманова, С. Авазова, Г. Жобборова, У. Хуснетдинов

гуруҳли шакл деб аталади. 
Замонавий таълим амалиётида кўпроқ икки ташкилий шакл: оммавий ва 
индивидуал шакллардан фойдаланилади. Кейинги пайтда гуруҳли ва жуфт-
лик таълим шаклидан амалиётда анча кенг фойдаланила бошланди. 
Таълимнинг оммавий ва гуруҳли шакли жамоавий ҳисобланмаса-да, ай-
рим педагоглар уларни оммавий таълим, деб кўрсатишга ҳаракат қиладилар. 
Жамоавий ишлаш фақат табақалашган гуруҳли ишлар асосида ташкил 
этилади. Ўқув ишларини ташкил этишнинг жамоавий шакли ўқитувчи ва 
ўқувчиларнинг динамик ёки ўзгарувчан тартибли жуфтликларида кечаётган 
муносабатларидир.
Таълимнинг мақсадлари ва фойдаланиш учун қулайлиги нуқтаи назари-
дан таълим шакллари қуйидагича даражаланади: асосий, қўшимча ва ёрдамчи 
таълим шакллари. 
 
Демак, таълимнинг синф-дарс шакли қатор афзалликларга эгалиги би-
лан ажралиб туради. Шу билан бирга, педагогик амалиётда таълимнинг бошқа 
ташкилий шаклларидан ҳам самарали фойдаланилмоқда.
Улар сираси қуйидагиларни киритиш мумкин: экскурсиялар, дала амали-
ётлари, семинарлар, факультатив машғулотлар, маслаҳатлар, қўшимча машғу-
лотлар, уйдаги ўқув ишлари, шунингдек синфдан (аудиториядан) ва таълим 
муассасасидан ташқари машғулотлар: тўгараклар, клублар, олимпиадалар, 
танловлар, ўйинлар, кўргазмалар ва ҳ.к.

---

220 
8.5. Дарс – таълимни ташкил этишнинг асосий шакли 
 
 
 
Дарс - таълим жараёни яхлитлиги нуқтаи назаридан таълимнинг асосий 
ташкилий шакли ҳисобланади.
Дарс – ўқувчилар томонидан ўрганилаётган материални (билим, кўникма, 
малака ва компетенцияларни, дунёқарашлик ва ахлоқий-эстетик ғояларни) 
ўзлаштириш мақсадида ташкил этилган таълим шакли.
Дарслар таълимнинг синф-дарс тизимида қўлланилади ва таркиби деяр-
ли доимий бўладиган ўқув жамоалари, яъни синфлар учун учун ўтказилади.