мактабгача таълим
ташки-лоти
Инклюзив гуруҳларга
эга мактабгача
таълим ташкилоти
447
Қўшма турдаги
мактабгача таълим
ташкилоти
II.
Умумтаълим
муассасалари
Бошланғич мактаб
(ўқитиш муддати -
4 йил: I-IV синфлар)
Умумтаълим
мактаби
(ўқитиш муддати –
11 йил: I-XI синфлар)
Айрим фанларга
ихтисослаштирилган
мактаб
(ўқитиш муддати –
7 йил: V-XI синфлар)
Айрим фанларга
ихтисослаштирилган
мактаб-интернат
(ўқи-тиш муддати –
5 йил:VII-XI синфлар)
Футбол бўйича
ихтисослаштирилган
мактаб-интернат
(ўқитиш муддати –
5 йил: V-IX синфлар)
Жисмоний ёки
психик ривожлани-
шида нуқсони бўлган
болалар учун
ихтисослаштирилган
мактаб (мактаб-
интернат)
(ўқитиш муддати –
10 йил: I-X синфлар)
Санаторий туридаги
ихтисослаштирилган
мактаб-интернат
(ўқитиш муддати –
11 йил: I-XI синфлар)
Алоҳида шароитлар-
да таъминлаш, тар-
биялаш ва таълим
беришга муҳтож
болалар учун
448
ихтисослаштирилган
мактаб
(ўқитиш муддати
заруриятга кўра)
Ихтисослаштирилган
санъат ва маданият
мактаб-интернати
(ўқитиш муддати
заруриятга кўра)
Ихтисослаштирилган
олимпия захиралари
мактаб-интернати
(ўқитиш муддати
заруриятга кўра)
Президент мактаблари
ўқитиш муддати –
7 йил: V-XI синфлар)
III.
Профессионал
таълим
муассасалари
Касб-ҳунар
мактаби
Кўп тармоқли
коллежи
Техникум
IV.
Олий таълим
муассасалари
Университет
Академия
Институт
V.
Олий таълимдан
кейинги таълим
муассасалари
Таянч
докторантура
(ОТМ / ИТМ)
Докторантура
(ОТМ / ИТМ)
Мустақил
изланувчилик
(ОТМ / ИТМ)
VI.
Қайта тайёрлаш
шакллари:
Педагогик қайта
тайёрлаш
Касбий қайта
тайёрлаш
Малака ошириш
шакллари:
449
Кадрларни
қайта тайёрлаш
ва уларнинг
малакасини
ошириш
муассасалари
(институтлар,
факультетлар,
марказлар,
курслар)
Базавий таълим
муассасасида ўқитиш
«Устоз-шогирд»
методи бўйича таълим
муассасасида ўқитиш
Тажриба орттириш
(ишлаб чиқаришда,
илмий-тадқиқот муас-
сасасида, хорижда)
Мустақил ўқиб билим
орттириш
Ижодий таътил
Очиқ ўқув
машғулотлари
Илмий ва илмий-
методик семинарлар,
конференциялар,
август ўқишлари ва
ҳоказоларда
қатнашиш
VII
Макктабдан
ташқари таълим
муассасалари
“Баркамол авлод”
болалар мактаблари
Болалар сайёҳлик
базалари
Болалар
кутубхоналари
2-топшириқ. Таълим олувчилар, вояга етмаган таълим олувчилар
ота-оналарининг (қонуний вакилларининг) ва педагог кадрларнинг
ҳуқуқлари, мажбуриятлари ва жавобгарлигини ўрганиш:
а) таълим олувчиларнинг ҳуқуқлари, мажбуриятлари ва жавобгар-
лиги:
2-жадвал
Таълим олувчиларнинг:
№
ҳуқуқлари:
мажбуриятлари ва жавобгарлиги:
1
2
3
4
5
450
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
б) вояга етмаган таълим олувчилар ота-оналарининг (қонуний
вакилларининг) ҳуқуқлари, мажбуриятлари ва жавобгарлиги:
3-жадвал
Вояга етмаган таълим олувчилар ота-оналарининг
(қонуний вакилларининг):
№
ҳуқуқлари:
мажбуриятлари ва жавобгарлиги:
1
2
3
4
5
6
7
8
в) педагог кадрларнинг мажбуриятлари ва жавобгарлиги:
4-жадвал
Педагог кадрларнинг:
№
мажбуриятлари:
жавобгарлиги:
1
2
3
4
451
5
6
7
8
9
10
11
12
13
3-топшириқ. Қуйидаги тушунчаларни таърифланг:
а) бошқариш - ...
б) маърифий менежмент (таълим муассасасини бошқариш) - ...
в) педагог ходим - ....
г) педагог ходим - ....
д) техник ходим - ....
е) хизмат кўрсатувчи ходим - ....
4-топшириқ. 5-жадвалда таълим муассасасини бошқариш тамойил-
ларини муқобилини танлаш тести асосида аниқлаш:
5-жадвал
1
Педагогик
тизимлар
бошқарувини
демократлашт
ириш ва инсон-
парварлашти-
риш тамойили
А
Таълим муассасаси ходимларини бошқариш
тизимини яратишга, яъни таълим муассасасида
банд бўлган педагог ходимлар салоҳиятини ри-
вожлантириш ва ундан самарали фойдаланиш,
уларнинг нормал фаолият кўрсатиши учун зару-
рий шарт-шароит яратиш бўйича ўзаро боғлиқ
иқтисодий-ташкилий ва ижтимоий тадбирлар ти-
зимини шакллантиришга имкон беради. Педагог-
ларсиз таълим муассасаси ёки ташкилоти бўлмай-
ди. Билимли ва тажрибали педагогларсиз ҳеч бир
таълим ташкилоти ёки муассасаси ўз мақсадлари-
га эриша олмайди.
2
Яккабошчилик
ва
кенгашишнинг
бирлиги
тамойили
Б
Педагогик тизимларни бошқариш самарадорлиги
кўп жиҳатдан ишончли ва зарур ахборотларнинг
мавжудлиги билан изоҳланади.
Педагогик тизимларни бошқаришда ҳар қандай
ахборот, биринчи навбатда, бошқариладиган қуйи
тизимнинг мақбул ишлаши учун зарур бўлган
бошқарув ахборотлари энг муҳими саналади.
Бошқарув ахборотларини турли мезонлар бўйича
452
тақсимлаш мумкин: вақт бўйича – кунлик, ойлик,
чораклик ва йиллик ахборотлар; бошқарув функ-
циялари бўйича – таҳлилий, баҳоловчи, конструк-
тив, ташкилий ахборотлар; кириш манбалари
бўйича – мактаб ичидаги, идоравий ва идорадан
ташқари ахборотлар; белгиланган мақсадлари
бўйича – директив (кўрсатмали), таништирувчи,
тавсия этадиган ахборотлар
3
Ҳуқуқлар,
мажбуриятлар
ва
жавобгарликни
оқилона
бириктириш
тамойили
Г
Мактабни бошқаришга тизимли ёндашиш раҳбар-
ларни мактаб тўғрисида аниқ тасаввурга эга
бўлишга ундайдики, биринчидан, бошқарув тизи-
мининг таркибий қисмлари ва улар ўртасидаги
алоқа ва муносабатларни аниқлашга, иккинчидан,
бошқарув тузилмасининг мавжудлигини тизим-
нинг иккинчи муҳим белгиси деб ҳисоблашга,
учинчидан, айрим таркибий қисмларнинг хусу-
сиятларига қараб ўзгармайдиган янги, интегратив
хусусиятлар пайдо бўлишига, уларнинг барқарор-
лиги эса тизимнинг яхлитлигини белгилашга,
тўртинчидан, тизимнинг ташқи муҳит билан ўзаро
муносабатларини аниқлашга имкон беради.
4
Илмийлик
тамойили
Д
Тавсиялар, назариялар, концепциялар ва ш.к.
кўринишида тақдим этилган илмий тадқиқот-
ларнинг синовдан ўтган натижаларига асосланиб
амалга ошадиган тамойил.
5
Тизимлилик ва
яхлитлик
тамойили
Э
Бошқарувда ушбу тамойилга амал қилиш бўй-
суниш соҳаларини пухта аниқлаш, таълим муасса-
саси жамоаси ҳар бир аъзосининг ҳуқуқ ва маж-
буриятлари доирасини аниқ белгилаб берадиган
лавозим тавсифларини ва уларнинг ўз вазифала-
рини бажармаганлиги ёки сифатли бажармаганли-
ги учун жавобгарлиги чегараларини пухта ишлаб
чиқиш йўли билан амалга оширилади.
6
Педагогик
тизимларни
бошқаришда
ахборотлар
объективлиги
ва тўлиқлиги
тамойили
Ф
Таълим муассасасини бошқариш асосан иккита
тамойилга асосланади: бир-бирини тўлдириб, яго-
на бошқарув тизимини яратадиган яккабошчилик
(маъмурият – директор, унинг ўринбосарлари, ту-
зилмавий бўлинмалар раҳбарлари ва ш.к.) ва кен-
гашиш (умуммактаб конференцияси, умумий йи-
ғилиш, педагогик кенгаш, хилма-хил комиссия-
лар, қўмиталар ва ш.к.). Ушбу тамойилга амал қи-
лиш бошқарувдаги субъективлик ва авторитар-
ликни бартараф этишга имкон беради.
453
7
Кадрларни
танлаш ва
жой-жойига
қўйиш
тамойили
К
Мактаб раҳбарларини сайлашда, педагогик
кадрларни танлашда танловли сайловлар ва конт-
ракт тизимини жорий этиш – мактаб ҳаётида де-
мократик ибтидонинг яққол кўринишидир. Мак-
таб бошқарувидаги ошкоралик ахборотлар очиқ-
лиги ва ҳаммабоплигига асосланади, чунки ҳар
бир ўқитувчи мактаб ишлари ва муаммоларини
яхши билсагина, уларга бефарқ бўлмайди. Мактаб
маъмурияти ва кенгашининг мунтазам равишда
мактаб ходимлари ва жамоатчиликка ҳисобот бе-
риши, ўқитувчилар ва ўқувчиларнинг ҳисоботлар
муҳокамасида иштирок этиши ва мактаб ҳаётида-
ги муаммоларга ўз нуқтаи назарини билдириши –
мактабни демократлаштириш ва инсонпарвар-
лаштириш йўлидаги муҳим қадамлардир.
Do'stlaringiz bilan baham: |