F I z I k a o’quv qo’llanma

 

27.14    Jozefson effekti 

 

Nihoyatda  yupka  ( 10

-9

)  dielektrik  qatlam  bidlan  bir  biridan  ajratilgan  ikki 

o’ta  o’tkazgich  (27.23-rasm)  tunnel  kontakti deb ataladi. Bunday qurilmadagi bitta 

o’ta  o’tkazgichdan  ikkinchisiga  elektron  o’ta  oladimi?  Avval  metal  plastinkalar 

T>T

K

  temperaturada,  ya’ni  o’ta  o’tkazuvchan  emas,  balki  normal  holatda  bo’lsin. 

Ikki  metal  orasidagi  dielektrik  qatlam  elektronlar  uchun  potensial  to‘siq  vazifasini 

bajaradi.  Lekin  elektron  to‘lqin  xususiyatiga  ega  bo’lganligi  uchun  tunnel  effekt 

tufayli  elektronlarning  dielektrik  qatlamdan  o’tish  ehtimolligi  noldan  farqli  bo’ladi. 

Lekin,  umumiy  tok  nolga  teng,  chunki  dielektrik  orqali  chapdan  unga  o’tgan 

elektronlarning  o’rtacha  soni ungdan chapga o’tgan elektronlarning o’rtacha soniga 

teng.  

 

Agar  tunnel  kontakda  metallar  temperaturasini  T<  T

K

  gacha  sovutsak 

(bu  hol  tunnel  kontakt  Jozefson  elementi  deb  ataladi),  metallar  o’ta  o’tkazuvchan 

holatda  bo’ladi.  Bu  holatda  o’ta  o’tkazgichlarda mavjud bo’ladigan juft elektronlar 

ham  dielektrik  qatlam  orqali  tunnel  effekt  tufayli  chapda  o’nga  va o’ngdan chapga 

o’tadi.  Har  bir  o’ta  o’tkazgichdagi  juft  elektronlar  birday  fazaga  ega.  dielektrik 

qatlamda  ikkala  o’ta  o’tkazgichdan  chiqarilayotganjuft  elektronlarning  kogerent 

to‘lqinlari  o’zaro interferensiyalashadi.  Natijada  umumiy  tok qiymati