Bu plastinkaning ustki va ostki tekisliklari o’zaro parallel. Qalinligi d ga
319
yassi yorug’lik to’lqinning frontidir. Bu tekislikka etib kelgan vaqtda 1 va 2
nurlarning fazalar farqi
∆ =
1
-
2
va yo’llar farqi = 0 bo’ladi. (23.9-rasm) A nuqtaga tushayotgan 1 nur qisman
qaytadi (23.9-rasmda 1 deb belgilangan), qisman sinib AD yo’nalishda davom
etadi. Singan nur plastinkaning ostki tekisligigacha yetib borgach, qisman sinib
plastinkadan havoga chiqadi. Boshqa qismi esa DC yo’nalishda plastinka ichiga
qaytadi. Qaytgan bu nur plastinkaning ustki tekisligidan qisman qaytadi, qisman
sinib havoga chiqadi (nurning bu qismi 1 deb belgilangan). Lekin C nuqtaga yassi
yorug’lik to’lqinning 2 nuri ham tushadi. 2 nurning plastinka ustki tekisligidan
qaytgan qismi (rasmda 2 deb belgilangan) va 1 nur interferensiyalashadi, chunki
plastinkaning ustki va ostki tekisliklaridan qaytgan bu nurlar o’zaro kogerentdir.
Agar plastinka
0
to’lqin uzunligi monoxromatik nurlar bilan yoritilayotgan bo’lsa,
C nuqtadagi yorug’lik intensivligi 1 va 2 nurlar uchrashguncha bosib o’tgan
yo’llarining farqiga bog’liq bo’ladi. 1 nur ADC yo’lni, 2 nur esa BS yo’lni bosib
utadi. Lekin yo’llar farqi bu ikki yo’lning geometrik ayirmasiga teng deb
bo’lmaydi. Buning sababi shundaki, 1 nur sindirish ko’rsatkichi n bo’lgan
plastinka ichidagi, 2 nur esa vakuumdagi yo’llarni bosib utadi. Shuning uchun 1 va
2 nurlarning geometrik yo’llar farqini emas, balki optik yo’llar farqini hisoblash
kerak. U holda, avval optik yo’l uzunligi deb ataluvchi tushuncha bilan tanishaylik.
Yorug’lik to’lqin sindirish ko’rsatkichi n bo’lgan muhitda vakuumdagiga
nisbatan n marta kichik tezlik bilan (
n
c
v
) bilan tarqaladi. Shuning uchun
vakuumda yorug’lik to’lqin biror chekli vaqt davomida muhitdagiga nisbatan n
marta uzunroq yo’lni bosib uta oladi. Bu yo’l uzunligini optik yo’l uzunligi deb
atash odat bo’lgan. Boshqacha qilib aytganda, optik yo’l uzunligi - sindirish
ko’rsatkichi n bo’lgan muhitda yorug’lik to’lqin biror masofani bosib o’tishi uchun
ketgan vaqt davomida yorug’lik vakuumda qanday yo’lni bosib o’tishi
mumkinligini ko’rsatuvchi kattalikdir.
320
Bundan tashkari, yorug’lik to’lqin optik zichligi kichikroq mxit bilan optik
zichligi kattaroq muhit chegarasidan qaytganda uning fazasi
ga o’zgaradi.
Bunday holat muhokama kilinayotgan misolda 2 nurning C nuqtadan qaytishida
sodir bo’ladi. buni hisobga olish uchun yo’llar farqini hisoblayotganda ga
yorug’likning vakuumdagi yarim to’lqin uzunligi kushish yoxud ayirish kerak.
Natijada 1 va 2 nurlarning C nuqtadagi optik yo’llar farqi
2
0
)
(
Do'stlaringiz bilan baham: