F. I. Salomova Bilim sohasi: 500000 – “Ijtimoiy ta’minot va sog’liqni saqlash” Ta’lim sohasi: 510000 – “Sog’liqni saqlash”

Jismoniy mehnat bajarganda organizmning funktsional holatini tekshirish 

usullari 

Kasbga  doir  faoliyat  aqliy  yoki  jismoniy  harakat  bilan  bog’liq  bo’ladi. 

Shunga  bog’liq  holda  har  qanday  mehnat  o’zining  xususiyatiga  ko’ra  aqliy  va 

jismoniy  mehnatga  bo’linadi.  Ammo  ularni bajarish  jarayonida  nerv  sistemasi  va 

mushak  sistemasi  ishtirok  etsa,  aqliy  mehnat  bajarganda  markaziy  nerv 

sistemasining zo’riqishi kuzatiladi.   Jismoniy  mehnat.  Mushak  faoliyati  ayrim 

---

 

465 

 

guruh  mushaklarning  qisqarishi  yoki  bo’shashishi  bilan  bog’liq  bo’lib,  u  yerda 

biokimyoviy  jarayon  tufayli  issiqlik  uchun  energiya  sarfi  ko’payadi.  Mehnat 

qanchalik jadal bo’lsa, energiya sarfi shuncha ko’p bo’ladi. Agar o’rta yoshli odam 

yengil jismoniy mehnatni bajarsa bir sutka davomida o’rtacha 3000 kkal energiya, 

og’ir  jismoniy  mehnatda  esa  4000-5000  kkaloriyagacha  sarflanadi.  Bir  vaqtning 

o’zida  bunda  modda  almashinuvi  ortadi,  qon  aylanish  va  nafas  olish  tezlashadi.

 

 

Toliqish sezgisi – bu fiziologik holat bo’lib, agar u oddiy tarzdagi dam olish 

tufayli  o’tib  ketsa  va  mehnat  qobiliyati  ertangi  kunda  butunlay  tiklanadi.  Agar 

charchash sezgisi saqlanib qolsa, u holda bu o’ta toliqish hisoblanib, patologiyadan 

darak  beradi.  Ishlab  chiqarish  korxonalarida  toliqish  va  o’ta  toliqishga  qarshi 

kurashish  juda  muhim  ahamiyatga  ega,  chunki  toliqish  va  o’ta  toliqish 

kasalliklarni,  jarohatlarni  keltirib  chiqarishi  mumkin  va  yuqori  darajadagi  mehnat 

qobiliyatini  ta’minlay  olmaydi.  Bu  xususda  organizmning  chiniqqanligi  katta  rol 

o’ynaydi. Statik ish, dinamik ishga nisbatan toliqishni tezroq yuzaga keltiradi.