F. I. Salomova Bilim sohasi: 500000 – “Ijtimoiy ta’minot va sog’liqni saqlash” Ta’lim sohasi: 510000 – “Sog’liqni saqlash”

zararli 

ishlab 

chiqarish omili deb ataladi. 

 

Barcha zararli ishlab chiqarish omillari quyidagilarga bo’linadi: 

-  fizikaviy  omillar:  harorat,  namlik,  havoning  harakat  tezligi,  issiqlik  nurlari; 

noionizatsiyalovchi  elektromagnit  maydonlari  va  nurlanishi:  elektrostatik 

maydonlar,  doimiy  magnit  maydonlari  (shu  jumladan  geomagnitli),  ishlab 

chiqarish  chastotasidagi  elektrik  va  magnit  maydonlari  (50  Gts),  radiochastota 

diapazonidagi  elektromagnit  nurlanish,  optik  diapazonli  elektromagnit  nurlanish 

(shu  jumladan  lazer  va  ultrabinafsha);  ionizatsiyalovchi  nurlanish,  ishlab 

chiqarishdagi  shovqin,  ultartovush,  infratovush;  tebranish  (lokal,  umumiy); 

ayniqsa  fibrogen  ta’sirga  ega  aerozollar  (changlar),  tabiiy  yoritilganlik  (yo’qligi 

yoki  yetishmovchiligi),  sun’iy  yoritilganlik  (yoritilganlikning  yetishmovchiligi, 

to’g’ridan-to’g’ri  yoki  qaytarilgan  ko’zni  qamashtiruvchi  yaltiroqlik, 

yoritilganlikning  pulsatsiyasi);  havoning  elektrik  zaryadlangan  zarrachalari 

(aeroionlar); 

-  kimyoviy  omillar,  shu  jumladan,  nazorat  qilish  uchun  kimyoviy  tahlil 

usullaridan foydalaniladigan, kimyoviy sintez bilan olinadigan biologik tabiatning 

ba’zi  moddalari  (antibiotiklar,  vitaminlar,  gormonlar,  fermentlar,  oqsil 

preparatlari); 

-  biologik  omillar  -  mikroorganizmlar-ularning  mahsulotlari,  preparatlarda 

saqlangan tirik hujayralar va

 

sporalar, patogen mikroorganizmlar; 

- mehnat jarayoni omillari: 

a) 

mehnatning  og’irligi  –  faoliyatini  ta’minlab  beruvchi,  tayanch-harakat 

apparati va organizmning funktsional tizimiga yuklamasi (yurak-qon tomir, nafas 

tizimi  v.b.),  (jismoniy  dinamik  yuklama,  ko’tarilayotgan  yoki  ko’chirib 

---

 

338 

 

o’tkazilayotgan  yukning  vazni,  stereotip  ishchi  harakatlarning  umumiy  soni, 

statistik yuklama qiymati, ishchi holat, korpusning nishabligi, maydonda ko’chib 

yurishi bilan aniqlanadi); 

b) 

mehnatning zo’riqishligi asosan ishchining markaziy asab tizimi, his qilish 

a’zolari,  emotsional  sferasiga  bo’lgan  yuklamani  aks  ettiradi  va  intellektual, 

sensor,  emotsional  yuklamani,  yuklamaning  monotonlik  bosqichsi,  ishlash 

tartibini o’z ichiga oladi.