Ёзувчи ўзи беқиёс ишон ган, ягона ҳақиқат деб бил

Ҳассасини дўқиллат иб М ясниковнинг олдига боради
):
- Очайме? Фол очайме? (
Унинг кўзига узоқ тикилиб)
Сани 
кўзинг хунук. (
Кўлига қараб).
Кўлингдан қон ҳиди келопте!
Мясников (
Б ердиевга
): -Н и м а дейди?
Бердиев (
М ясниковга
): - Ёмон гап айтяпти, Михаил 
Васильевич! 
(Лўлига ёпишади).
Қани, туёғингни шиқиллат!
Лўли: - Тегма манго! Тегма дейман! Саниям қўлингдан 
қон ҳиди келопте.
Ўткир Ҳошимов. "Яримаср дафтари" 
j 
315

---

Ошхонадан чойнак-пиёла кўт ариб, Ҳаниф а чиқади.
Ҳанифа. - Вой! Вой, ўлмасам! 
(Бердиевга)
Нега ҳайдайсиз 
бечорани?
Бердиев. - Йўқол! (
Лўлининг т ўрвасини улоқт иради.)
Лўли: - Тегма тўрвамга, тегма! (
Уфнифага
.) Уйингда амал 
бо-о-ор, келин бача.уйингда амал бо-о-ор! Сан буларни нега 
киргиздинг уйингга! Булар ямон одам! Нияте ям о-о-он!” 
(“Шарқ ю лдузи”журналы, 1999 йил, 2-сон. 46-бет ).
Драматургиянинг ёзилмаган қоидасига кўра саҳнада 
милтиқ кўриндими, у албатта, отилиши шарт. “Қатағон”да 
эса Лўли асар воқеаларининг кейинги ривожида бирон 
марта иштирок этмайди, бироқ бу “ўткинчи” тимсол асар- 
га бежиз киритилмаган. Лўли асар бошида Мясников би­
лан Бердиевга “Санларнинг қўлингдан қон ҳиди келопте!” 
дегандаёқ томошабинни яқин орада рўй берадиган фожиа- 
лардан огоҳ қилгандек бўлади. Буни қарангки, Лўлининг 
чирқиллагани бежиз эмас экан. Бу ҳақиқат фожианинг 
сўнгги дақиқаларида аён бўлади. Дунёдаги “энг адолатли”, 
“энг инсонпарвар” жамият ҳисобланмиш советларнинг “адо- 
лат посбонлари” Панжи Жумановнинг айбини исботлай ол- 
магач, хотини Ҳанифани ҳибсга оладилар. Гўё Ҳанифа нар­
кобизнес билан шуғулланган эмиш. Унинг ҳожатхонасидан 
Бердиев наша топибди... Шундагина томошабин Лўлининг 
асар бошида айтган ноласини эслайди. Ҳанифанинг уйида- 
ги ўша мудҳиш “амал”ни - нашани Мясников қўйиб кетган. 
Саҳнада бир лаҳза кўринадиган “ўткинчи” тимсол - Лўли хо- 
тин асар сўнгида фавқулодда жиддий мазмун касб этади.
Ўткир Ҳошимов ижодида “Икки эшик ораси” рома- 
ни, шубҳасиз, катта ўрин эгаллайди. Озод Шарафиддинов, 
Матёқуб Қўшжонов, Умарали Норматов, Иброҳим Ғафуров 
каби етук олимлар бу асарга юксак баҳо бергани бежиз эмас. 
Нисбатан қисқа муддатда роман етти марта уч юз минг- 
дан ортиқ нусхада чоп этилди, мактаб ва олий ўқув юрт- 
ларининг дарсликларига киритилди. Романда бир-бирига 
ўхшамайдиган ўнлаб инсон қисмати тасвирланган. Уларнинг 
кўпи фожиага тўлиқ шахслар. Қизиги шундаки, бу йирик по- 
лотнода ҳам думбул-тентак аёл - Парча бор. Муаллиф Пар- 
чанинг портретини чизиб ўтирмайди. Бир ўринда кичкин- 
той Музаффар тилидан бундай дейди: “Парча холани ёмон