energiyani elektr energiyaga, elektr energiyasini kimyoviy energiyaga aylanishi
bilan bog‘liq bo‘lgan qonuniyatlarni o‘rganadigan bo‘limi elektrokimyo deb
ataladi. Elektrokimyo katta amaliy ahamiyatga ega bo‘lib, elektroliz, elektr
o‘tkazuvchanlik va elektr yurituvchi kuchlar haqidagi ta’limotlarni o‘rganadi.
Barcha moddalar elektr o‘tkazuvchanligi jixatidan o‘tkazgich, yarim o‘tkazgich va izolyatorlarga bo‘linadi. O‘tkazgichlarning o‘zi 1 tur va 2 tur
o‘tkazgichlarga bo‘linadi. 1 tur o‘tkazgichlarga barcha metallar va ularning qotishmalari kiradi.
2 tur o‘tkazgichlarga elektrolitlarning –( tuzlar, kislotalar va asoslarning) eritmalari kiradi. Bularda elektr toki elektrolit ionlari orqali uzatiladi, natijada modda kimyoviy jixatdan o‘zgaradi.
Moddalarning tashqi elektr maydon ta’sirida elektr tokini o‘tkazish xususiyati elektr o‘tkazuvchanlik deyiladi. Eritmalarning elektr o‘tkazuvchanligi
elektrolitik dissotsialanish natijasida eritmada paydo bo‘lgan ionlar tufaylidir.
Eritmalarda elektr zaryadini tashuvchilar ionlar bo‘lgani sababli, eritmaning elektr o‘tkazuvchanligi ionlarning kontsentratsiyasiga to‘g‘ri proportsional bo‘ladi. Elektr o‘tkazuvchanlik vaqt birligi ichida elektrolit orqali o‘tgan elektr miqdori bilan o‘lchanadi. Elektr o‘tkazuvchanlik qarshilikka teskari kattalik.
Solishtirma qarshilikka teskari qiymat (1/ S) solishtirma elektr o‘tkazuvchanlik
deyiladi.
Solishtirma qarshilikka teskari qiymat (1/ S) solishtirma elektr o‘tkazuvchanlik
Ionlarning harakatlanish tezligi. Anion bilan kationning zaryadlar kattaligi bir xil bo‘lib, ular baravar tezlik bilan harakatlanayotgan bo‘lsa, anionlarning tashigan elektr miqdori kationlarning tashigan elektr miqdoriga teng bo‘ladi.Ionlarning harakatlanish tezligi ularning tabiatiga, maydon kuchlanganligiga, kontsentratsiyaga, haroratga, muxitning qovushqoqligiga bog‘liqdir. Tok
berilgunga qadar ionlar turli yo‘nalishda tartibsiz harakatda bo‘ladi.berilgandan keyin esa, anionlar anod tomonga, kationlar katod tomonga siljiydi.
Elektrokimyo
Galvanik elementlarning elektr yurituvchi kuchi.Kimyoviy energiyani elektr energiyasiga va aksincha elektr energiyani kimyoviy energiyaga aylanishini o’rgatadigan fanga elektrokimyo fani deyiladi.750 yili rus olimi M.V.Lomonosov kimyoviy hodisalar bilan elektr hodisalari orasida bog’liqlik borligini aniqladi.hodisalari orasida bog’liqlik borligini aniqladi.1780 yili italiyalik olimlar Galvani va Voltlar Galvanik elementini yaratib, 1800 yili Volta elektr tokining kimyoviy manbaini yaratiladi.
B.S.YAkobi-Daniel element qaytar Galvanik elementga misol bo’la oladi.
Bunda rux plastinka Zn SO4 eritmasiga, mis plastinka CuSO4 eritmasiga botiriladi.
Bu element sxematik ravishda quyidagicha yoziladi.
(+) Cu l Cu SO4 I Zn SO4 I Zn (-)
Agar Cu va Zn elektrodlari o’zaro sim orqali ulansa, ortiqcha elektronlar Zn elektroddan Cu elektrodga o’ta boshlaydi va tashqi zanjirda tok hosil bo’ladi. Buni galvanometr yordamida bilish mumkin.
Zn -> Zn2+ + 2e +Cu2 + +2 e-> Cu
yoki
Zn+ Cu2+ = Zn2+ Cu
Natijada, Galvanik elementning tashqi zanjirida elektronlar oqimi, ichki zanjirda kation va anionlar oqimi hosil bo’ladi.
Diffuzion potensial
Elektrod potentsial faqatgina metall bilan eritma chegarasidagina hosil bo’lmasdan, balki ikki xil elektrolit chegarasida va bir elektrolitning har xil kontsentratsiyali eritmalari chegarasida ham hosil bo’ladi. Bunday potentsial diffuzion potentsial deyiladi. Diffuzion potentsialning hosil bo’lishiga sabab eritmada ionlar harakatchanligining turlicha bo’lishidir.
Tuz ko‛prigi ulangandan keyin Yakobi — Daniel elementi sxemasi:
Cu│Cu2+│KC1│Zn2+│Zn
Xuddi shu tartibda boshqa galvanik elementlarni ham yozish mumkin. Masalan, vodorod-rux zanjiri
(Pt)H2│2H+│KCL│Zn2+│Zn
Amalda diffuzion potentsnalni yo‛qotishga harakat qilinadi.
Buning uchun elektrolit eritmalari orasiga KC1 ning to‛yingan eritmasi to‛ldirilgan sifon ishlatiladi.
K+va Clionlarining harakatchanligi teng bo‛lganidan diffuzion potensiall yo‛qqa chiqariladi.
