Европейский Централный Банк (ецб)

7.
тўлаш учун хужжатларни
 
жунатиш 
Хорижий хамкор 
(импортёр) 
Маҳаллий 
корхона 
(экспортёр) 
Импортёр банки 
(банк-эмитент) 
Экспортёр банки 
(авизо банк) 
е
тка
зиш 
м
анз
ил
и 
Юк
ташу
вч
и 
Ор
тиб 
жу
на
тиш
1.
аккредитив 
очишга ариза 
2.
аккредитив очилиши ва экспортёр 
банкига жунатилиши 
3
.
аккредитивни 
хақиқийлигинит
екшириш ва ва 
уни жунатиш
4.
товарни жунатиш 
5
.т
ра
нс
по
рт
х
уж
ж
ат
ла
рин
и 
ол
иш
ра
нс
по
рт
ны
х 
6.
транспорт 
хужжатларини 
банкга топшириш
10.
ҳисоб рақамига 
маблағни тушуриш
 
8.
аккредитивбўйича тўлов 
9.
импортёр 
хисобини 
дебетлаш 

---

139 
хизмат тарифи бошқа шаклдаги тўлов турларига қараганда анчагина 
юқоридир. 
Банклараро ҳисоб-китобларни ташкил қилиш тамойиллари. 
 
Банклараро 
корреспондентлик 
муносабатлари 
жараёнида 
ҳисоб-
китобларнинг асосий талаби етарли даражада тезлиги ва тўловларни 
мақсадлилиги, юқори ишончлилиги хавфсизлиги, иқтисодий жиҳатдан 
самарали эканлиги, фойдаланувчиларни эҳтиёжига мувофиқ кенг 
шаклдалиги билан ажралиб туради.
Банклараро ҳисоб-китобларни ташкил қилишда нақдпулсиз ҳисоб-
китобларни ташкил этишдаги асосий тамойиллар ҳал қилувчи доирада 
ишлайди.
Бош тамойил – банклар томонидан ўзининг ликвидлигини етарли 
даражада ушлаб туриш тамойилидир,
яъни бошқа банклар билан, айниқса 
мижозлар тўлови бўйича тўлиқ миқдорда, узликсиз равишда ҳисоб-
китобларни амалга оширишни таъминлашдир.
Банклараро ҳисоб-китобларни тўғри амалга оширилганлиги устидан 
назоратни амалга ошириш тамойили
ҳам катта аҳамиятни касб этади. 
Россия Банки 
банклараро ва умумхўжалик ҳисоб-китобларини ташкил 
қилишда ҳал қилувчи ролни ўйнайди. 
Биринчидан
, қонунчиликка мувофиқ Россия Банки методологик марказ 
ҳамда ушбу соҳада назорат органи бўлиб ҳисобланади. 
Иккинчидан,
- Россия Банки – ўзининг РКЦ муассасаси орқали 
маблағларни ўтказиш тизими ёрдамида умумий асосда банклараро ҳисоб-
китобларни ташкил қилади ва бошқаради.
Учинчидан,
у РКЦда очилган ҳисоблар бўйича маблағларни клиринг 
бўйича ўтказиш билан охирги ҳисоб-китобларни амалга оширади. 
Тўртинчидан,
Россия Банки тижорат банкларини ликвидлигини 
таъминлаш учун кредитлар бериш йўли билан ҳисоб-китобларни тугатиш 
бўйича хизматлар кўрсатади. 
Бешинчидан,
янги халқаро амалиётга мувофиқ у тўлов тизими устидан 
кузатишни амалга ошириб уни ривожлантириб боради, чунки Россия Банки
банклараро ҳисоб-китоблар хизмат бозорида бош оператор ҳисобланади.
Жаҳон амалиётида белгиланган тартибга биноан кредит муассасалари 
ликвидликни бошқариш ва реал вақт режимида ялпи ҳисоб-китоблар 
тизимини қўллаш мақсадида (РВРЯҲКТ) марказий банкда фақат битта ҳисоб 
очиш қабул қилинган. Худди шундай тартиб Россия давлатида ҳам татбиқ 
этилган. 
РВРЯҲКТ ишлатилишини мажбурий шарти қуйидагилар ҳисобланади: 
1) марказий банкда битта ҳисобнинг албатта мавжуд бўлиши ва унда 
мажбурий ва ихтиёрий захираларни сақланиши; 
2) ягона формат ва стандартлар, ягона дастур билан таъминланганлиги; 
3) информацияларни обработка қилиш учун захира марказини тузилиши. 

---

140 
2007 йилни 1 январ ҳолатига Россия Банки РКЦси иштирокчилари бўлиб, 
923 та Россия Банки муассасалари, 1189 та кредит муассасалари, 3281 та 
уларни филиаллари, шундан мингдан ошиғи Россия Сбербанки филиаллари 
ташкил этган. 
Бундан ташқари Россия Сбербанки хорижий давлатларга инвестиция 
киритиш борасида ҳам жуда илғорлаб кетмоқда. Бунга мисол қилиб, 2012 
йилнинг июнь ойида Туркия давлати “Дениз” акциядорлик тижорат 
банкининг назорат пакетини 3,5 млрд. АҚШ долларига сотиб олганини 
келтиришимиз мумкин.
Бундан ташқари МДХ давлатлари ичида ҳам Россия Федерациясининг 
йирик трансмиллий банклари етакчи ўринни эгаллаб келмоқда. МДХ 
регионида унта илғор банклар рўйхати ичида олтитаси россия банкларига, 
иккитаси 
қозоғистон, биттадан 
украина 
ва озорбойжон 
кредит 
ташкилотларига тўғри келади. МДХ аъзо давлатларининг баъзи бирларида 
(Молдова ва Белорусь) умуман хорижий банкларнинг активларига эга эмас. 
МДХ давлатлари ичида 40 фоизга яқин хорижий банкларнинг 
капиталидаги улуши кўрсатгичи бўйича Россия Федерацияси банклари 
биринчи ўринни эгаллаб келмоқда. Бу маълумотлар шундан дарак берадики 
Россия давлати кредит муассасаларининг инвестицион имкониятлари жуда 
ҳам каттадир. 
Шуни алоҳида қайд этиш лозимки кейинги йилларда Россия давлати 
билан Ўзбекистон Республикаси ўртасида ташқи савдо айланмаси жадал 
суратлар билан ўсиб бормоқда. Мисол учун