«Эволюция» атамаси биологияда илк бор XVIII асрда швейцария олими Ш. Боннэ томонидан қўлланилган бўлиб, бу сўз дастлаб «ёйилиб очилиш» маъносини англатган эди.


Uyg’onish davrida tabiiyot fani taraqqiyoti



Download 4,68 Mb.
bet11/14
Sana12.04.2022
Hajmi4,68 Mb.
#544936
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14
Bog'liq
1-ma'ruza mavzusi taqdimoti

Uyg’onish davrida tabiiyot fani taraqqiyoti
  • Metafizika davrining umumiy tavsifi. Tabiatni hozirgacha tadqiq etish solnomasi XV asrning ikkinchi yarmidan boshlangan. Bu davr fanda «uyg’onish» davri deb atalgan. XV asrning yarmi buyuk geografik kashfiyotlar bilan xarakterlanadi. XV asrda Afanasiy Nikitin quruqlik orqali, Vasko da Gama dengiz yo’li orqali Hindistonni kashf etadilar. Ulardan anchagina oldin O’rta Osiyolik olimlardan Abu Rayhon Beruniy, Nosir Xisrav, keyinchalik Zahiriddin Muhammad Bobur, Muhammad Haydar Mirza Afg’oniston orqali Hindistonga borganlar. Abdurazzoq Samarqandiy esa g’arbdan Hind okeani orqali kemada borib, Hindistonning janubiy rayonlarida bo’lgan. Xristofor Kolumb 1492—94 yillarda Amerika, Kuba va Antil, Porto-Riko, Yamaykani kashf etadi va Abu Rayhon Beruniyning Yer kurrasining g’arbiy pallasida katta quruqlik borligi to’g’risidagi taxminini amalda isbotlab beradi. Amerigo Vespuchchi esa 1501 yili Janubiy Amerika sohillarini tekshiradi. 1519—1522 yillarda Fernan Magellan Yer kurrasini birinchi marta aylanib chiqadi. Nihoyat, 1770—1771 yillarda ingliz Djeyms Kuk Avstraliyani kashf etadi. Shu tariqa dunyoning hozirgi zamon xaritasi yaratiladi. O’zga yerlar aholisi bilan savdo-sotiq va iqtisodiy aloqalar bog’lanishi Yevropadagi ko’pgina davlatlarda ishlab chiqarishni kengaytirishga imkon beradi. Oqibatda XV asrning oxiriga kelib, Yevropadagi ko’p davlatlarda ishlab chiqarishning asosiy tarmoqlari bo’yicha texnikaviy inqilob amalga oshiriladi. 1665 yili bug’ mashinasi, 1667 yilga kelib mexanik mashina kashf etiladi. Jamiyatning rivojlanishi fan, adabiyot, san’at va texnikaning keng ko’lamda rivojlanishi uchun shart-sharoit vujudga keltiradi. Shu sababli bu davrga kelib, Yevropadagi Oksford, Kembridj, Rim, Parij, Praga, Vena kabi yirik shaharlarda dastlabki universitetlar tashkil etiladi. Ular tabiiy-ilmiy bilimlarni tarqatish manbaiga, ilm-fan durdonalarini saqlash markaziga aylanadi. Bu davrda uzoq joylarga safarga chiqmagan 4-5 tilda gaplasha olmagan, bir necha sohada ijod qilmagan bironta buyuk kishi deyarli topilmas edi. Uyg’onish davrining eng mashhur namoyandalaridan biri bo’lgan italiyalik Leonardo da Vinchini misolga olsak, u faqat ulug’ rassomgina emas, shu bilan birga ulug’ matematik, mexanik, injener bo’lib, fizikaning bir qancha sohalarida ajoyib kashfiyotlar qilgan siymo edi.
  • 1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14




    Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
    ma'muriyatiga murojaat qiling

    kiriting | ro'yxatdan o'tish
        Bosh sahifa
    юртда тантана
    Боғда битган
    Бугун юртда
    Эшитганлар жилманглар
    Эшитмадим деманглар
    битган бодомлар
    Yangiariq tumani
    qitish marakazi
    Raqamli texnologiyalar
    ilishida muhokamadan
    tasdiqqa tavsiya
    tavsiya etilgan
    iqtisodiyot kafedrasi
    steiermarkischen landesregierung
    asarlaringizni yuboring
    o'zingizning asarlaringizni
    Iltimos faqat
    faqat o'zingizning
    steierm rkischen
    landesregierung fachabteilung
    rkischen landesregierung
    hamshira loyihasi
    loyihasi mavsum
    faolyatining oqibatlari
    asosiy adabiyotlar
    fakulteti ahborot
    ahborot havfsizligi
    havfsizligi kafedrasi
    fanidan bo’yicha
    fakulteti iqtisodiyot
    boshqaruv fakulteti
    chiqarishda boshqaruv
    ishlab chiqarishda
    iqtisodiyot fakultet
    multiservis tarmoqlari
    fanidan asosiy
    Uzbek fanidan
    mavzulari potok
    asosidagi multiservis
    'aliyyil a'ziym
    billahil 'aliyyil
    illaa billahil
    quvvata illaa
    falah' deganida
    Kompyuter savodxonligi
    bo’yicha mustaqil
    'alal falah'
    Hayya 'alal
    'alas soloh
    Hayya 'alas
    mavsum boyicha


    yuklab olish