Etnopsixologiya fanining vujudga kelishi va tadqiqotlar tarixi

“Xalq ruhi” nazariyasining to`la bayoni, ayniqsa, Gegel falsafasida o`z aksini topdi. Gegel xar bir xalqning o`tmishi va kelajagini mana shu “Mutloq ruh” bilan bog`lab tushuntiradi. Turli xalqlarning ma’naviy, siyosiy, iqtisodiy, hatto irqiy tafovutlarining asosini ham shu “ruh” tashkil etadi, deb ko‘rsatadi. Shunga ko`ra u ayrim Osiyo xalqlari to‘g‘risida bo`lmag`ur fikrlar bayon etgan holda, nemis millatini eng oliy irq va tarixiy o`tmishga ega bo‘lgan millat, deb davo qilib chiqadi. Xitoy xalqi to‘g‘risida “ular hamma ma’naviy narsalar - erkin axloq-odob, yuksak tuyg’u, diniy e’tiqod va

haqiqiy san’at hislatlaridan mahrum”, deb yozadi.

Nemis faylasufi M.Lotsarus va tilshunosi G.Shteyntallar 1859 yilda “Xalq psixologiyasi
va lingvistikasi jurnali” ni chop eta boshladilar va birinchi marta “Xalq psixologiyasi”, degan
terminni muomalaga kiritib, xaqli ravishda etnopsixologiya fanining asoschilari bo‘lib qolishdi
Vilgelm Vundt

Etnopsixologiya masalalarini tadqiq etishda nemis psixologi V.Vundtning katta xizmatlari bor. 1900 yilda uning “Xalqlar psixologiyasi”, degan 10 tomlik asari bosilib chiqdi. V.Vundt qarashlarining muxim tomoni shundaki, u etnopsixologik xususiyatlarning shakllanishi va rivojlanishini tarixiy jarayonlar, ijtimoiy xodisalar asosida tushuntirib berishga harakat qildi. Masalan, u nemis xalqining psixologik xususiyatlarini taxlil qilganda, ular xarakterida tadbirkorlik, xar bir ishni hisob-kitob bilan qilishlik, batartiblik va Vatan oldidagi burchni yaxshi his qilish kabi ijobiy xislatlar bilan birgalikda boshqalarga ko`r-ko`rona ergashish va taqlid qilishlik ham borligini ko‘rsatib utadi. Bu kamchilikning vujudga kelishida Germaniyaning siyosiy faoliyatida Yevropadagi boshqa mamlakatlarga qaraganda keyinrok maydonga chiqishi va Germaniyada o`rta asrchilik diniy mutaasiblik bilan yangi davr o`rtasidagi uzoq yillar mobaynida davom etgan kurash natijasi bo‘lib, bu tarixiy jarayon nemislarning psixologik qiyofasiga o`z ta’sirini ko‘rsatgan, deb yozadi.