Etnologiya uzb

Evropaning hayvonot dunyosi ham florasi kabi wzgaruvchan, Qit`ada muz davrigacha boy 
tropik fauna mavjud bwlgan, ammo iqlimning sovushi bilan issiqqa wrgangan hayvonlarning kwp 
qismi qirilgan, anchasi janubiy iliq wlkalarga ketib qolgan, bu erda sovuqqa moslashgan jonivorlar 
(mamontlar, kuchli karkidonlar, qwshqor buqalar, g`or ayiqlari va hokazo) paydo bwlgan. Ularning 
kwpchiligi tarixiy davrlarda ywqolib ketgan, ayrim qismi wrta asrlargacha yetib kelgan, qolganlari 
qirilib ketgan. Hozirgi hayvonot dunyosi muz davri tugagandan keyin paydo bwlgan iqlim va 
wsimliklarga moslashgan, Arktika orollaridagi qashshoq tundra wsimlik dunyosiga xos ayrim 
hayvonlardan bug`ular, sohil suvlarida tulenlar, har xil baliqchi qushlar saqlangan.

---

88 
Evropa wrmonlarida har xil tuyoqli va yirtqich hayvonlar, ovlanadigan va suyraydigan 
qushlar, ayiq va yavvoiy chuchqa, mwyna, kiyik, bwri, tulki va boshqa turli jonivorlar kwplab 
yashagan. Ammo wrta asrlardagi qirol va ritsarlarning ommaviy sayillari kwp hayvonlarning 
Urug`ini quritgan. Oqibatda Evropaning qadimiy faunasidan nom-nishon deyarli qolmagan. Faqat 
ayrim hayvonlarning turlari hozirgi hayvonot bog`larida sun`iy ravishda saqlanib kelinmoqda. Uy 
hayvonlaridan qwy, qoramol, chuchqa, parrandalarni parvarish qilish qishloq xwjaligining muhim 
sohasiga aylangan. 
Evropa qit`asining Tabiiy-geografik jihatdan- geologik tarixi, rel`ef va iqtimining umumiy 
belgilari, biologik birligi, suv taxiralari tabiiy sharoitlarga qarab bir necha muzofotlarga bwlingan. 
Etnografik klassifikatsiyaga binoan Evropa mamlakatlari twrt guruhni tashkil qiladi: Shimoliy 
Evropa (Finlyandiya, Shvetsiya va Norvegiya, Daniya va Islandiya), Sharqiy Evropa (Pol`sha, 
Germaniya, Chexiya, Slovakiya, Vengriya, Ruminiya, Bolgariya, Rossiya, Ukraina, Belorussiya, 
Albaniya), G`arbiy Evropa (Angliya, Irlandiya, Frantsiya, Bel`giya, Niderlandiya, Shveytsariya, 
Avstriya, Monako va Lyuksemburg) va Janubiy Evropa (Portugaliya, Ispaniya, Italiya, Gretsiya, 
Gibraltar, Mal`ta, San-Marino). Tarixiy jihatdan bu mamlakatlar nihoyatda murakkab turli 
voqealarga boy davrlarni bosib wtgan, jahon miqyosida buyuk geografik kashfiyotlar va Uyg`onish 
davridan, keyin butun insoniyat taqdirini belgilab bergan olamshumumul hodisalarning sababchisi 
va guvohi bwlgan. Ammo eng qadimiy yuksak madaniya wchrg`i bu erda emas, miloddan avvalgi 
V-III ming yilliklarda Shimoliy Afrika, Janubiy (G`arbiy va Janubiy) Osiyo hududida paydo 
bwlgan. Wsha davrlarda Evropada ovchilik va terimchilik bilan shug`ullangan ibtidoiy qabilalar 
yashagan. 
Insoniyat Janubiy Evropa va uning wrta qismini eng qadimiy davrlardan wzlashtira 
boshlagan. Wtgan asrda wtkazilgan tadqiqotlar shuni kwrsatadiki, aksariyat Evropa mamlakatlarida 
ilk paleolit davridan odamlar yashagan. Frantsiya g`orlarida topilgan tosh qurollar, arxeologlarning 
ta`rificha, bu erda ketma-ket paleolit madaniyati shakllanib kelganligini tasdiqlaydi. 
Ibtidoiy ajdodlar dastlab yirik hayvonlarga ov qilib kun kechirganlar, g`orlarda, chayla va 
ertwlalarda yashaganlar, toshlardan, yog`och va suyakdan turli qurollar yasaganlar, teridan kiyim 
tikishni bilganlar. Ular kichik urug` turkumlarga bwlingan, qoyalarga rasmlar chizishgan, turlicha 
xwjalik shakllari yaratganlar. Masalan, Baltika bwylarida asosan, baliqchilik (maglemos 
madaniyati), Shimoliy dengiz sohillarida dengiz terimchiligi (kuokkemeding madaniyati), ichki 
hududlarda bug`u ovchiligi (tardenuaz, svider kabi madaniyatlar) xwjaliklari paydo bwlgan.