Etika va estetika

O‘tirish. 
Azaldan bu narsaga katta e’tibor bilan qaralgan. Masalan, o‘tirish 
qoidalari to‘g‘risida XVIII asrda Iogann Zulser tomonidan nashr etilgan 
"Qiz 
bolaning baxti va taxti nimada" 
nomli kitobda bayon etilgan
.
Bu tajriba hozirgi 
kunda ham o‘z ahamiyatini yo‘qotmagan. 
“To‘g‘ri o‘tirish – bu san’at”.
Bu quyidagini anglatadi: “Boshni o‘ta tikka 
yoki u yoqdan bu yoqqa osiltirib alanglayvermaslik lozim”. So‘ng: “Qo‘llarni 
chalkashtirib ko‘krakka olib borish, belga qo‘lni qo‘yish, qo‘lni osiltirib o‘tirish, 
yelpig‘ichni o‘ynab o‘tirish, barmoqlarni o‘ynash, piyolani aylantirib o‘tirish, 
sochni yoki kiyimni to‘g‘rilab o‘tirish mumkin emas". Undan keyinggi ko‘rsatma: 
"Qaddini tik tutish, o‘rindiqda yalpayib yotib olish, uchiga o‘tirib olish, likillab 
o‘tirish va oyoqlarni chalishtirib o‘tirish nojoizdir!..” 
Stulda bukchaymasdan, kerilmasdan, tirsak bilan tayanmasdan to‘g‘ri va 
erkin o‘tirish tavsiya etiladi. Stulda o‘tirgan holda silkinish, stulning chetigagina 
ilinib o‘tirish, unga minib olish mumkin emas. Stulga o‘tirganda ham, undan 
turganda ham ovoz chiqmasligi kerak. Stulni taraqlatib surmaslik, balki orqa 
suyanchig‘idan ushlab joyidan joyga ko‘chirish lozim. O‘tirgan stulni oyoq bilan 
taqqillatish 
boshqalarning 
g‘ashiga tegadi. O‘tirganingizda tizzalaringiz 
juftlashtirilgan, oyoq kaftlaringiz bir-biriga mumkin qadar yaqin qo‘yilgan bo‘lishi 
lozim, bir oyoqni salgina oldinga chiqarib qo‘yish ham mumkin. 
Oyoqlarni chalishtirib o‘tirish erkak va ayolga ham yarashmaydi hamda 
o‘ta madaniyatsizlik hisoblanadi. Erkaklarning oyoqlarini kerib, tizzasiga qo‘li 

---

46 
bilan tayanib o‘tirishi ularning beso‘naqayligi va tarbiya ko‘rmaganligidan dalolat 
beradi. 
Tarbiya ko‘rgan odam hech qachon va hech kimga orqa o‘girib o‘tirmaydi. 
Davrada hamma vaqt boshqalarga yuz o‘girib o‘tirish, buning iloji bo‘lmasa, 
aqalli, yonni o‘girishga harakat qilish kerak.
Katta yoshdagi kishilar xonaga kirayotganida yoki chiqib ketayotganda 
yoshlar o’rnidan turishi shart.
Oyoqlar ko‘p e’tiborni talab qiladi. Jamoat transportida yo‘lovchilarning 
oyoqlarini tutish holatiga e’tibor bering. Biri yalpayib oyoqlarini cho‘zib, 
ikkinchisi oyoqlarini o‘rindiq ichkarisiga berkitib olgan. Qo‘shni oyoqlarini 
chalishtirib, yana kimdir oyoqlari bilan o‘rindiqni oyog‘iga ilashtirib olgan. 
Albatta, bu individual, biroq maqtovga arzimaydigan xususiyatlardir. 
Uyda o‘zingiznikilar oldida eng qulay vaziyatni tanlang. Biroq ko‘pchilik 
oldida to‘rt tomonga qarab oyoq-qo‘llarni cho‘zib o‘tirish yaxshi emas. To‘g‘risi – 
oyoqlarni to‘g‘ri va berkitgan holda tutish kerak. O‘zbek udumlarida uyda imkon 
qadar erkaklar uchun keng shalvar, ayollar esa lozim kiyishlari oyoqlarni imkon 
qadar berkitishga intilishdan dalolat beradi. “Zamonaviylik” ko‘proq ko‘cha-kuyda 
bo‘lgani yaxshi. Chunki tashqarida barcha u darajadagi e’tiborsiz narsalar – xoh u 
tartibsizlik, xoh kiyinish bo‘lsin – uyda ravshan ko‘rinishni unutmaslik lozim. 
Har qanday reflektiv harakatlarni nazoratda tutmoq lozim. Esnayveradigan 
odamlar nafaqat notanish davrada, balki ishxona va uyda ham odamning g‘ashini 
keltiradi. Madaniyatli kishi odamlar oldida umuman esnamaslikka harakat qiladi. 
Agar buni bildirmasangiz, ichingizga yutsangiz, unda esnash mumkin. Yo‘taldan 
tiyilish mumkin emas. Yo‘talayotganda boshni boshqa tomonga burib, og‘iz qo‘l 
bilan yopiladi, qattiq yo‘talda esa og‘izga dastro‘mol tutgan ma’qul. Sekinroq, 
ro‘molchaga aksirish mumkin, bunda boshni chekkaga burmasa ham bo‘ladi. 
Butun xonani