Эстетика ва этиканинг алоқадорлиги

АЛИШЕР НАВОИЙ (1441-1501)

• ЎРТА АСР ШАРҚ АЛЛОМАЛАРИ ЭСТЕТИКАСИ

• ички ва ташқи гўзаллик ғоясини илгари суради;
• сўзга алоҳида эътибор беради. Сўз - кўнгил қутиси ичидаги гавҳардир.
• Бадиий асар фақат гўзалликни куйлаши билангина чекланиши керак эмас, балки ўзи ҳам шаклан гўзал бўлиши лозим.
• Кам сўз ишлатиб, кўп мазмун англатиши зарур:
• Жондин сени кўп севармен, эй умри азиз,
• Сондин сени кўп севармен, эй умри азиз.
• Ҳар неники севмак, ондин ортиқ бўлмас,
• Ондин сени кўп севармен, эй умри азиз.

• 1-даража - нен-пинс: санъаткор услуб қоидалари ва уқувга эга бўлиб, ҳунарманд сифатида иш кўради.
• 2-даража - мяо-пинь: санъаткор маҳорат эгаси сифатида намоён бўлади.
• 3-даража - шень-пень: санъаткор осмон ва ер оралиғидаги барча мавждликнинг табиатини англаб етади.
• 4-даража - и-пень: санъаткор даҳо сифатида ўзини кўрсатади.
• Чанд мазҳабига кўра ақл билан мулоҳаза юритишдан кўра бир лаҳзалик ногаҳоний нурафшонликни, рационал ўрганишдан кўра мушоҳада ва медитацияни маъқул кўради. Фикрни сўз билан ифодалаш мумкин эмас, бутун ҳақиқат эса ана шу ҳақиқат лаҳзасини ўзида мужассамлашган.
• Сўздан кўра сукунат, чизмадан кўра оқ бўшлиқ, ранг-барангликдан кўра қора тушь муҳим.

• ЎРТА АСР ХИТОЙ ЭСТЕТИКАСИ

ТОШ БОҒЛАР

• асосий ғояси - боғ-микрокосм композицияси орқали чексиз олам ҳиссини бериш ва инсоннинг ўзлигига шўнғиб кетиши учун шароит яратиш.

• ЧОЙ ТАОМИЛИ

• Токчада тўла очилмаган биргина гул туради. Гул фаслларга ва гулдонга монанд танланади. Гулларни жойлаштириш орқали олий донишмандликка эришиш назарда тутилган
• «Тядо» - чой йўли. «Бусидо» - Самурай йўли»га қарама қарши атроф-олам билан уйғун яхлитликка эришиш йўли.

• ИКЭБАНА

• сирларга тўла юрак ва қўлларнинг нозик ҳаракатлари санъати. Бунда муҳими-гулларнинг кўплиги, ўсимликларнинг турли-туманлиги эмас, балки ҳар бир гулнинг ўзига хослиги, кўринишининг такрорланмаслиги, ранги, шаклидадир.

• ЎРТА АСР ЯПОН ЭСТЕТИКАСИ

• ҒАРБ МУМТОЗ ЭСТЕТИКАСИ

• ОЛМОН МУМТОЗ ЭСТЕТИКАСИ

• ЯНГИ ДАВР ЭСТЕТИКАСИ