Eron islom davlati. Ismoiylar davlati haqida ma’lumot Eronda Ismoiylar davlati

Dengizdan dengizga (okeandan okeanga) qadar cho‘zilgan imperiya

1253-yil Buyuk xon Munke boshchiligida Qoraqurumda o‘tkazilgan mo‘g‘ullarning katta qurultoyida Erondagi Ismoiliylar va Abbosiylarga qarshi yurish boshlash masalasi hal qilinadi. Ushbu yurishga qo‘mondon etib Buyuk xon Munke inisi Hulokuni tayinlaydi.
Bu paytda Ko‘histonda allaqachon Kitbuqa boshchiligida mo‘g‘ul qo‘shini joylashgan edi. 1256-yili Amudaryodan o‘ta boshlagan mo‘g‘ul qo‘shini keyingi bir yil davomida Erondagi ismoiliy (assasin)larning deyarli barcha qal’alarini egalladi. 1258-yilda esa Bag‘dod egallanib, Abbosiylar sulolasiga xotima beriladi. Tez orada Halab va Damashq zabt etilib, Ayyubiylar sulolasi ham amalda tugatiladi. Mo‘g‘ullarning endigi nishoni Misrda joylashgan Mamluklar davlati (asosan, Kavkazorti va O‘rta Osiyodan qul qilib olib kelingan turkiylar tuzgan davlat) qaratiladi. Agarda Mamluklar davlati tor-mor etilib, Qohira egallansa, chegaralar Misrdan g‘arbda joylashgan, Tinch okeanga qadar cho‘zilgan Almohadlar xalifaligi bilan kesishardi. Las-Navas-de-Tolos jangida qaqshatqich mag‘lubiyatga uchragan ushbu musulmon davlati mo‘g‘ullar bosqiniga qarshilik ko‘rsatishi qiyin bo‘lib, Huloku mo‘g‘ullarning dengizdan dengizga (aslida okeandan okeanga, Tinch okeanidan Atlantika okeaniga) qadar yastangan ulkan imperiyasini barpo etishi mumkin edi.
Ammo 1259-yilda Buyuk xon Munkening vafotidan xabar topgan Huloku, bo‘lajak taxt uchun kurashlarni sezgan holda Kitbuqani Damashqda qoldirib, o‘zi qo‘shinning katta qismi bilan Eronga qaytadi. Huloku Kitbuqaga faol jangovar harakatlardan tiyilish va kerakli mudofaa bilan chegaralanishni buyuradi.
Hulokuning katta qo‘shin bilan ortga qaytganini eshitgan mamluklar sultoni Qutuz (turkiy-qipchoq urug‘idan) vaziyatdan unumli foydalanishga qaror qiladi va mo‘g‘ullarga qarshi yurishga otlanadi.

Xristianlarning kutilmagan qarori

Kichik Osiyoda bu davrda Levant salibchilari hali o‘z davlatlarini saqlab turgan, shuningdek, sobiq Ayyubiylarning bir necha amirlari ham hali hukmronlik qilayotgan edi.
Bag‘dod egallangandan so‘ng mo‘g‘ullar mintaqadagi musulmon davlatlarini yo‘q qilish uchun xristianlar bilan ittifoq tuzishga harakat qiladi. Armanlarning Kilikiya knyazligi va gruzinlar mo‘g‘ullar bilan yaxshi munosabat o‘rnatsa-da, salibchilarning Quddus qirolligi va boshqa davlatlari mo‘g‘ullar bilan ittifoq tuzmaydi. Bunga sabablardan biri Papa Aleksandr IV nasroniylarga mo‘g‘ullar bilan ittifoq tuzishni taqiqlagandi. Qolaversa, mo‘g‘ullarning niyati musulmonlarni butunlay yo‘q qilish emas, balki yangi yerlarni egallash ekanligini nasroniy yetakchilari yaxshi bilardi. Shu sababdan ular vahshiy mo‘g‘ullarni emas, eski va tanish raqib — Misrni qo‘llab-quvvatlashni ma’qul ko‘radi.
Qohiradan yo‘lga chiqqan Qutuz qo‘shini G‘azoda mo‘g‘ul korpusini yanchib, Quddus qirolligining Akra shahri tomon yo‘l oladi. Xristianlar musulmonlarga o‘z yerlaridan o‘tishga ruxsat beradi hamda Akraga yetib kelgan mamluk qo‘shinini xush kutib olib, oziq-ovqat va suv bilan ta’minlaydi. Quddus qirolligi yerlaridan o‘tgan musulmon qo‘shinida mo‘g‘ullarga orqa tarafdan zarba berish imkoniyati paydo bo‘ladi.
Alamut – Qazvin sh.ning shimoli-garbida, Elburs togidagi qal’a. Ismoiliylar mazhabining maxfiy tariqati bolgan hashshoshiylar boshligi Hasan Sabboh 1090 yil bosib olgan. Nihoyatda mustahkam deb hisoblangan bu qal’ani tariqatning maxfiyatini saqlash maqsadida oziga qarorgoh qilgan. Hasan Sabbohning maxfiy fidoiy aygoqchilari shu yerdan topshirik olib, osha vaqtdagi podshoh, xalifa va hokimlarga taxdid solgan. Shu sababli bu qal’a 11-asr oxiri va 12-asr boshlarida qotillar va ur-yiqitchilar markazi degan nom bilan mashhur bolgan. A. 1090–1256 yildahash-shoshiylar markazi bolib turdi. 1256 yil A. flokuxonning askarlari tomonidan egallanib vayron qilingan.

• 
  Hasan ibn Sabboh - 1051 - yilda Fors Eron da tug ilgan. Markazi Alamut Burgut uyasi bo lgan hashshoshiylar Ismoiliylar tashkil qilgan shialar guruhiga
  
• 
  Ismoiliylar davlati - 1090 y. ismoiliylar tuzgan davlat. Markazi Alamut bo lgan. Unga Eron, Suriya va Ozarbayjondagi bir necha viloyat, shahar va qal alar
  
• 
  1124 - yil vafot etgan Eronning shimoli - g arbidagi tog lar orasida joylashgan Alamut qal asi hashshoshiylar jamoasining markazi bo lgan. Hashshoshiylar harakati
  
• 
  etgani, xalifalikka qo shni bo lib yashamoqchiligini bildirgan. Huzistondan Alamut so ng Kermonga Baroq hojib huzuriga qochgan. Baroq zo rlik bilan G P.ning
  

Foydalanilgan adabiyotlar.

1. 
   www.aim.uz
   
2. 
   www.ziyo.uz
   
3. 
   www.arxiv.uz