Erkin umarov mahmud abdullayev

Abu Ali ibn Sino (980— 1037). 
Ibn Sino asl ism i H u sain , 
otasining ismi Abdulloh — m ashhur qomusiy olim: tabiatshunos, 
faylasuf, astronom , m atem atik, musiqashunos, huquqshunos, til- 
shunos, yozuvchi va shoir Buxoro yaqinidagi A fshona qishlog‘ida

---

dunyoga kelgan. Ibn Sino «Shayx-ur-rais» («Olimlar boshlig‘i») 
deb nom qozongan. U 450 dan ortiq asar yozib qoldirdi. Shulardan 
190 ga yaqini falsafa, m antiq, ruhshunoslik, axloqshunoslik va 
ijtim oiy-siyosiy masalalarga bag‘ishlangan Ibn Sino asarlarining 
100 tasi bizgacha yetib kelgan.
Asariari: 
«A l-qonun fit tibb» («Tib ilmlari qonuni»), «Kitob 
ash-shifo». U m antiq, fizika, m atem atika, m etafizikani o ‘z ichiga 
oladi, «Kitob ul-insof» (20 tom lik), «Kitob lison ul-arab» (10 
jild d a n ib o rat «Arab tili b o ‘yicha kitob»), «D onishnom a» (4 
qism dan iborat), «Risola at-Tayr» («Qush tili»), «Salom on va 
Ibsol», «Hay ibn Yakson», «Kitob al ishorat», «Yusuf qissasi», 
«U rjuzalar — tibbiy dostonlar» va h.k.
.Ibn Sino o ‘z asarlarida ijtim oiy falsafiy, m a’rifiy, m a’naviy 
masalalarga, ta ’lim-tarbiyaga katta e’tibor bergan. Tarbiyani aqliy 
tarbiya; jismoniy tarbiya; axloqiy tarbiya; nafosat tarbiyasi; yoshlarga 
hunar o'rgatish bilan bog'liq bo'lgan tarbiyadan iborat, deb hisoblagan.
* * *
Abu Rayhon Beruniy 
(973—1048). Abu Rayhon Beruniy Xo- 
razm ning qadimiy poytaxti Kat shahrida dunyoga kelgan, G ‘azna- 
da vafot etgan.
Asarlari: 
«Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar», «M as’ud 
qonuni», «Hindiston», «Geodeziya», «Mineralogiya», «Saydana».
Beruniy m a’naviyat va m adaniyat sohasida quyidagi fikrlarni 
ilgari suradi: Fanning sofligi; D unyoni deistik tushunadi: xudo dun- 
yoni yaratib, uning ishlariga aralashm aydi degan diniy-falsafiy 
yo‘nalishga moyil bo‘lsa-da, dunyo yaratganligini tan olsa-da, ta- 
biatni mustaqil deb hisoblaydi; Ibn Sino bilan qilgan ilmiy m u- 
nozarada o'ziga xos atomistik nazariyani himoya qiladi; geosentrik 
va geliosentrik nazariyalar tengligi haqidagi farazlarni ilgari suradi; 
inson hayvondan o ‘z aqli bilan farq qilishini ta ’kidlaydi.
X alqning rang va til farqlari, urf-odatlaridagi tafovut geogra- 
fik m uh itg a bo g ‘liq, deb hisoblaydi; jam iy at yuzaga kelishida 
kishilarning moddiy ehtiyojiga alohida etibor beradi; inson boshqa 
odam larning baxt-saodati haqida doim g‘am xo‘rlik qilishi, o ‘ylashi 
kerak, degan qoidani olg‘a suradi; insonning qadr-qim m ati o ‘z 
vazifasini a ’lo darajada bajarishida, deb hisoblaydi; uning e ’tiro f 
etishicha, m amlakat ravnaqi fan taraqqiyotida, insonning eng katta 
baxti esa bilishdadir.

---