Erkin umarov mahmud abdullayev


(Milliy  tiklanish, 1998 yil,  27 oktyabr). M a’naviy vorislik yangi avlod tom onidan  o'tmish



Download 3,62 Mb.
Pdf ko'rish
bet29/99
Sana13.04.2022
Hajmi3,62 Mb.
#547732
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   99
Bog'liq
Ma\'naviyat asoslari. Umarov E, Abdullayev M

(Milliy 
tiklanish, 1998 yil, 
27 oktyabr).
M a’naviy vorislik yangi avlod tom onidan 
o'tmish 
m a’naviyati 
va uning nam unalaridan ijodiy foydalanishnigina 
emas, 
balki shu 
bilan birga ularning kelgusi qadriyatlar 
shakllanishiga 
ko'rsatishi 
m um kin bo'lgan samarali ta ’sirini t a ’m inlashni 
ham 
bildiradi. Bu 
t a ’s ir m a ’n a v iy ta r a q q iy o tn in g ic h k i 
m antiqqa 
va n isb iy
mustaqillikka ega ekanligini ko'rsatadi, 
busiz kishilik 
tarixida yuz 
beradigan m a’naviy va madaniy yuksalishning mohiyatini tushunish


mumkin emas. Tarixiy vorislikka xos qonuniyatlarning buzilishi 
mazkur jarayonga salbiy ta ’sir ko‘rsatadi.
0 ‘tm ishda yuz bergan m a’naviy merosga nisbatan m afkura- 
lashgan salbiy m unosabat, uni kam sitish, nigilistik nuqtayi nazar- 
dan yondashish, m ohiyatan, m a ’naviyatning ichki rivojlanish 
qonunlariga zid ekanligi m a’lum. Sobiq Ittifoq davrida kom m u- 
nistik m afkura m a’naviy merosga m unosabat masalasida o ‘zining 
q at’iy m ezonlarini o'rnatib , sof sinfiylik, partiyaviylik, kurashchan 
ateizm tam oyillarini m utlaqlashtirdi, unga to ‘g ‘ri kelmagan har 
qanday g‘oya, qarash, fikr man etildi. Shuning oqibatida o'tm ishda 
xalqimiz tom onidan yaratilgan son-sanoqsiz m a’naviy boyliklari- 
miz qoralanib, yo‘q qilib yuborildi.
Shu m unosabat bilan qadimgi yunon afsonasini eslash o ‘rin- 
lidir. Aytilishicha, tog‘lar orasidan o ‘tadigan yagona g‘or yo‘lida 
turib olib hech kimni o ‘tkazm ayotgan yovuz Prokrustning ando- 
zali tem ir karavoti b o ‘lgan ekan. Prokrust yo‘lovchilarning barini 
o ‘sha karavotga yotqizib ko‘rib, keyin o'tkazar ekan. B o‘yi yetmasa, 
ch o ‘zib o ‘ldirar, agar karavotdan b o ‘yi oshib ketsa, sig‘magan qis- 
m ini qirqib tashlar ekan.
Kommunistik mafkura ham o ‘tmish m a’naviy merosga nisbatan 
xuddi shunday tartibni qo‘llaganligi sir emas. Xalqimiz tarixida 
yaratilgan juda ko‘p noyob m a’naviy boyliklarimiz, diniy qadriyat- 
larim iz zararli deb topildi. M a’naviyatim iz tarixida o 'ch m as iz 
qoldirgan buyuk Amir Temur, Husayn Boyqaro, Umarxon, Feruz 
shoh b o ‘lganliklari uchun inkor etildilar. X alqim izning m illiy 
m u staqilligi, m illiy m ad an iy atim iz rav n aqi u ch u n k u rash g an
M ahmudxo‘ja Behbudiy, Abdulla Avloniy, M unaw ar Qori, Elbek, 
Abdulla Qodiriy, C ho‘lpon, Fitrat, Usmon Nosirlar qoralanib, xalq 
dushmanlari deb e ’lon qilindi.
0 ‘zbek xalqi o ‘z m a’naviy merosi bilan haqli ravishda mag'rur- 
lansa arziydi. Uning ildizlari juda chuqur bo‘lib, uzoq tarixiy davrlarga 
borib taqaladi. Faqat qo‘lyozma va toshbosma asarlarning o ‘zidan 
respublikam izda necha o ‘n minglab asrab qolingan b o ‘lib, ular 
Toshkentda Abu Rayhon Beruniy nomidagi Sharqshunoslik instituti, 
Qo‘lyozmalar instituti, Diniy nazorat va 0 ‘zbekiston Milliy universiteti 
(Toshkent Davlat universiteti) fondlarida saqlanmoqda. Bular IX— 
XX asrlarda yozilgan va fanning barcha muhim sohalariga: matematika, 
astronomiya, kimyo, tibbiyot, mineralogiya, fiqh (musulmon qonun- 
chiligi), falsafa, tarix, adabiyotga oid asarlardir. «Ota-bobolarimizning


asrlar davomida to'plagan hayotiy tajribalari, diniy, axloqiy, ilmiy 
qarashlarini o ‘zida mujassam etgan bu nodir qo'lyozmalarni jiddiy 
o'rganish davri keldi» 
(I. A. Karimov.
Tarixiy xotirasiz kelajak yo‘q. — 
Toshkent, «Sharq», 1998 yil, 4-bet).
0 ‘zbekistonning boy m a ’naviy merosi shakllanayotgan yangi 
m a’naviyatimizning negizini, poyde-vorini tashkil qiladi. M a’naviy 
merosimizda xalqimizning asriy orzu-intilishlari, bilimlari va hayotiy 
tajribalari mujassamlashgan bo'lib, u o ‘zligimizni anglash, milliy 
tiklanish va rivojlanishimiz uchun qudratli tayanch b o ‘lib xizmat 
qiladi. Milliy istiqlol mafkurasi ham m a’naviy merosimizga tayangan 
holda shakllanadi, ayni vaqtda uning yanada rivojlanishida muhim 
m a’naviy omil b o ‘lib xizmat qilmoqda.
M a’naviy meros xalqning muqaddas xotirasi bo ‘lib, uning kishilik 
tarixi va m a ’naviy taraqqiyotidagi tutgan o'rn ini belgilab beradi. 
«Ma’naviyat jamiyatning m a’naviy boyligida o ‘z ifodasini topadi, — 
deydi M. Xayrullayev, — u asta-sekin to ‘planib uyg'unlashib borishi 
asosida, vorislik asosida rivojlanadi» ( 0 ‘zbekistonning milliy istiqlol 
mafkurasi. — Toshkent, « 0 ‘zbekiston», 1993 yil, 29-bet).
M a’naviy merosga ilmiy munosabatni shakllantirishda, eng avvalo, 
unga aksiologik m ezonlarga tayangan holda yondashish taqozo 
qilinadi. M a’naviy merosni qadriyatlar nuqtayi nazaridan tahlil qilish 
har bir muayyan qadriyatning taraqqiyotdagi o ‘m ini to 'g 'ri baholab, 
uning milliy istiqlol m a’naviyatini shakllantirishda qay darajada xizmat 
qila olishini belgilashga imkon beradi.
M a’naviy meros va milliy qadriyatlarga aksiologik yondashuv- 
ning, bizningcha, to ‘rtta asosiy mezoni mavjud bo'lib, ular: inson­
parvarlik, xalqparvarlik, vatanparvarlik va taraqqiyparvarlikdir.
Insonparvarlik m a’naviyat va madaniyat uchun universal mezon 
bo'lib, u m a’naviy merosning har bir muayyan hodisasi, qadriyat­
ning inson uchun, uning aqliy va hissiy kamoloti, erkin yashashi, 
ozodligi uchun qay darajada xizmat qilishi va qay darajada ahami- 
yatliligini aniqlashga imkon beradi.
M a’naviy meros jamiyatda alohida olingan inson uchimgina emas, 
balki butun jamiyat, xalq uchun xizmat qiladi. Shuning uchun m a’naviy 
merosni baholaganda umummilliy manfaatlardan kelib chiqish lozim.
M a’naviy merosga aksiologik yondashganda xalqparvarlik va 
vatanparvarlik mezonlari ham asosiylardan bo'lib hisoblanadi.
Xalqparvarlik — m a’naviyatning m illatda 

Download 3,62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   99




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish