Ergashxodjaeva Sh. Dj., Samadov A. N.,Alimxodjayeva, N. E., Sharipov I. B

K

s

 

=

 S

zp

 : S

p

 

bu erda K

s

 – magazin savdo zalining tabiiy yoritilganlik koeffitsienti; 

S

zp

 – oynalar maydoni; 

S

p

 – savdo zali polining maydoni. 

Tabiiy  yoritish  darajasi  ko‘rsatkichi  kamida  0,125  yoki  v  sootnoshenii  1:8 

nisbatni tashkil qilishi lozim. 

Savdo  uchun  mo‘ljallangan  binolarni  yoritish  uchun  cho‘g‘lanma 

elektrolampalar va lyuminissent (natriyli  va simobli)  lampalardan foydalangan  holda 

sun’iy  yoritish  qo‘llanadi.  Bularning  keyingisi  eng  tejamkor  hisoblanadi,  istalgan 

tusdagi  yorug‘lik  olishga  imkon  beradi  va  shu  sababli  ularni  qo‘llashda  rangli 

---

 

295 

filtlardan foydalanishga ehtiyoj yo‘qoladi. 

Sun’iy  yoritish  belgilangan  me’yorlarga  muvofiq  qo‘llanishi  lozim.  Bu 

me’yorlar  doirasida  yoritilganlik  darajasi  umumiy,  mahalliy  va  aralash  yoritish 

tizimlari  yordamida  erishiladi.  Yorug‘lik  oqimlari  butun  bino  bo‘ylab  bir  tekisda 

yoritilganlik  yaratadigan  yoritish  tizimi  umumiy  yoritish  tizimi  hisoblanadi.  Undan 

tovarlarning  o‘ziga  xos  xususiyatlari  alohida  yoritilganlikni  talab  qilmaydigan,  ish 

o‘rinlari  va  tovarlar  bir-biriga  yaqin  joylashtirilgan  hollarda  foydalanish  maqsadga 

muvofiq. 

Mahalliy  yoritishda yoritgichdan chiqadigan butun  yorug‘lik oqimi belgilangan 

maydonga yo‘naltiriladi. Bu tizim ispolzuetsya dlya osveщeniya vitrinalarni, alohida 

tovarlarni,  savdo  zalidagi  tovar  joylashtirilgan  qiya  yoki  vertikal  stendlarni  yoritish 

uchun foydalaniladi. 

Butun magazinda etarli darajada yoritilganlikni ta’minlaydigan aralash tizim eng 

ko‘p qo‘llaniladi. 

Eslatib o‘tamizki, savdo uchun mo‘ljallangan binolar savdo zallari, kafeteriy va 

aholiga  qo‘shimcha  xizmat  ko‘rsatish  hududlarini,  namoyish  zalini  o‘z  ichiga  oladi. 

Ko‘pchilik  magazinlarda  yorug‘likni  taqsimlashning    pog‘onasimon  tizimi 

foydalaniladi.  Agar  savdo  zalining  o‘rtacha  gorizontal  yoritilganligini  birlik  deb 

qabul  qiladigan  bo‘lsak,  magazinga  kiraverish,  peshtaxta,  tokcha  va  stellajlardagi 

tovar ekspozitsiyalarining yoritilganligi 1,5-2 birlikni, tovarlar reklama ekspozitsiyasi 

2-3 birlikni tashkil qilishi lozim. Bunday magazin ichkarisida yoritish tizimi tejamkor 

bo‘lib, xaridorlarning savdo zali bo‘ylab harakatlanishida ma’lum bir yorug‘likni his 

qilish  ritmini  yaratadi  va  ularning  e’tiborini  sotuvda  bo‘gan  tovarlarga  mujassam 

etadi. 

Savdo uchun mo‘ljallangan binolarni oqilona yoritish xaridorlar e’tiborini aynan 

magazin  ularni  kuchli  reklama  qilish  zarur  deb  hisoblaydigan  tovarlarga  qaratishga 

yordam  beradi.  Savdo  zalining  alohida  hududlarini  yoritish  rangini  vaqti-vaqti  bilan 

o‘zgartirish  ham  xaridorlarni  jalb  qiladi  va  shu  tariqa  magazinning  tijorat 

muvaffaqiyatlariga erishishiga xizmat qiladi. 

YOrug‘lik  oqimini  shakllantirish  va  uni  savdo  binolari  va  vitrinalarni  yoritish 

---

 

296 

umumiy  rejasiga  muvofiq  taqsimlash  uchun  dekorator  turli  yoritish  uskunalaridan 

foydalanadi.  Umumiy  yoritish  uskunalari  yorug‘lik  oqimini  taqsimlash  xarakteri 

bo‘yicha to‘g‘ri, qaytarilgan va tarqoq nur yoritgichlariga ajratilishi mumkin. Bundan 

tashqari,  yorug‘likni  keskin  ifodalangan  yo‘nalishli  taqsimlash  uskunalari 

foydalaniladi. Projektor turidagi bu uskunalar tor va uzun yorug‘lik oqimini beradi. 

2-rasmda yoritish uskunalarining ayrim turalri aks ettirilgan. YOritish uskunalari 

ixcham, unchalik sezilmaydigan bo‘lishi, ular yaratadigan yorug‘lik samarasini oson 

o‘zgartira olishi lozim. 

Savdo  reklamasi  ob’ektlarini  yoritish  yakuniy  sxemasini  izlashda  bir  nechta 

variantlardan  foydalanib  ko‘rish,  uskunalarning  o‘rnini  almashtirish,    ularning ta’sir 

yo‘nalishini  o‘zgartirish,  bir  qator  holatlarda esa, agarda bunga  yorug‘lik  uskunalari 

imkon  beradigan  bo‘lsa,  yaratiladigan  yorug‘lik  oqimi  xarakterini  ham  o‘zgartirish 

zarur. Biroq bunda yong‘inga qarshi  xavfsizlik talablariga amal qilish lozim, chunki 

yorug‘lik uskunalarining ortiqcha qizib ketishi  yong‘inga sababchi bo‘lishi  mumkin. 

Bundan  tashqari,  katta  quvvatli  yorug‘lik  oqimlari  tovarlarning  rangi  o‘chishi  va 

buzilishiga olib kelishi mumkin. 

---

 

297