Ergashxodjaeva Sh. Dj., Samadov A. N.,Alimxodjayeva, N. E., Sharipov I. B

usullari qo‘llanadi: 

➢ reklama qilinayotgan tovar bilan bog‘liq dalillarni jalb qilish; 

➢ tovarning afzalliklari, uning mashhurligi, savdo markasiga e’tibor jalb qilish; 

➢ matnni  oxirigacha  o‘qib  chiqishga  majbur  qiladigan,  qiziqtirib  qo‘yadigan 

sarlavhalar qo‘llash; 

➢ matnning ishonarliligi; 

➢ reklama  elementlarining  muhimlik  darajasi  pastroq  bo‘lgan  elementlardan 

muximroq elementlarga qarab ritmik tartida joylashishi; 

➢ eng  muhim  so‘zlarga  asosiy  e’tibor  qaratish  uchun  shrift  fakturasidan 

foydalanish; 

➢ rang va shrift yordamida matnning ma’lum bir qismlarini ajratish; 

➢ reklama qilinayotgan tovar haqida hikoyaning kutilmagan boshlanishi; 

➢ reklama  matniga  intriga  elementlarini  kiritish,  monolog  yoki  dialogda 

mojaroli vaziyatdan foydalanish. 

Reklamani  qabul  qilish  sintez  va  tahlil  murakkab  jarayonini  ifodalaydi.  Uning 

o‘ziga  xosligi  yaxlitligidan  iborat:  garchi  reklama  kompleksli  omilni  ifodalasada, 

---

 

228 

lekin  shunga  qaramay  u  ong  tomonidan  yaxlit  bir  butun  sifatida  qabul  qilinadi. 

Reklamaning  ta’sir  darajasi  umuman  olganda  uning  tarkibiy  qismi  ta’sir  darajasiga 

bog‘liq bo‘ladi. Masalan, matnning malakasi diktor tomonidan o‘qilishi radioreklama 

haqida  umumiy  taassurotni  buzishi,  vaholanki,  reklama  axborotining  mazmuni 

tinglovchilar  uchun  juda  qiziqarli  bo‘lishi  mumkin.  SHunday  qilib,  reklama 

murojaatining  barcha  qismlari  (tasvir,  matn,  ovoz)  maqsadli  yo‘naltirilgan  va  etarli 

darajada ta’sir kuchiga ega bo‘lishi lozim. 

Reklamashunosning  mahorati  idrok  qilish  qonunlaridan  mohirona  foydalanish, 

turli  reklama  motivlarining  belgilangan  maqsadli  doiraga  ta’sirini  oldindan  ko‘ra 

bilishdan  iborat.  YAxshi  reklama  bu  –  avvalo,  g‘oya  va  aniq  axborotning 

muvaffaqiyatli  birlashuvidir.  YAngi  tovarlar  reklamasida  iste’molchining  e’tibori 

birinchi navbatda, mahsulotning unga qiziqish uyg‘otishi va ilgari tayyorlangan unga 

o‘xshash boshqa mahsulotlardan ajratib turadigan xislatlariga qaratilishi lozim. 

Reklamani  o‘zlashtirish  o‘z  chegaralariga  ega  bo‘lib,  insonning  asab  tizimi 

mexanizmi xususiyatlariga bog‘liq hisoblanadi. 

Televizion  reklamaning  normal  qabul  qilinishiga  masalan,  kadrlarning  juda  tez 

almashinishi,  radioreklamad  esa  –  nutq  sur’atining  yuqoriligi  xalal  berishi  mumkin. 

Insonning  hissiyot  organlari  qobiliyatlari  gazetada  mayda  shriftda  terilgan  reklama 

murojaatini uzoq vaqt davomida qabul qilishga imkon bermaydi.   

Reklama  xabarini  o‘zlashtirish  samaradorligining  tez  pasayishi  vaqt 

chegarasining  buzilishida  kuzatiladi.  Masalan,  o‘tkir  syujetli  reklama  telefilmlari 

ham, agarda ular vaqt bo‘yicha cho‘zib yuboriladigan bo‘lsa, odamni tezda toliqtirib 

qo‘yishi va reklamani qabul qilish darajasini pasaytirishi mumkin. 1-2 daqiqa davom 

etadigan  filmni  optimal  deb  hisoblash  qabul  qilingan.  Albatta,  qisqa  filmning 

muvaffaqiyatga  erishishi  uning  teletomoshabin  uchun  foydali  bo‘lgan  axborot  bilan 

boyitilganiga bog‘liq bo‘ladi.  

Radioreklamani  qabul  qilish  inson  ongida  yuzaga  keladigan  tasavvurlar  zanjiri 

bilan  bog‘liq.  Ular  radiotinglovchi  ongida  tovar,  uning  detallari  va  xususiyatlari 

haqida axborot taqchilligini yo‘qotadi. 

Matbuotdagi  reklama  ham  o‘zining  qabul  qilish  xususiyatlariga  ega.  Masalan, 

---

 

229 

bir gazeta nomerida mavzusi, janri va uslubi bo‘yicha xilma-xil bo‘lgan turli reklama 

xabarlari  joylashtirilishi  mumkin.  bunday  rangba-ranglik  ularni  qabul  qilishni 

qiyinlashtirishi sababli reklama axborotini ritmik ajratishga, uning  mazmuni shakliga 

muvofiq  bo‘lishiga  erishish  zarur.  Alohida  reklama  xabarlariga  e’tibor  jalb  qilish 

nafaqat  grafika  vositalari  bilan,  balki  o‘quvchilarning  turli  ijtimoiy  guruhlariga 

(yolar,  pensionerlar,  uy  bekalari,  talabalar  va  h.k.)  aniq  murojaat  qilish  yo‘li  bilan 

ham erishiladi.  

Shunday  qilib,  inson  ruhiyatini  reklama  axborotini  qabyuul  qilishga  umumiy 

sozlash mexanizmi reklamani berish usuli, o‘quvchilar ehtiyojlariag muvofiq ularning 

e’tiborini tashkil qilish, reklama qilinayotgan tovarga alohida iste’molchilar guruhlari 

moyilligini hisobga olish kabi ko‘plab omillarga bog‘liq. 

Reklamaga  javob  berish  jarayonida  inson  ongida  uch  pog‘onada:  ratsional, 

emotsional va g‘ayrishuuriy tarzdagi psixik jarayonlar ro‘y beradi.