|
2.3. Замонавий рақобат шароитида инновацион маркетинг
технологияларининг шаклланиши
Маркетинг деб номланадиган жараѐн товар ишлаб чиқаришнинг
асоси сифатида ижтимоий меҳнат тақсимоти бошланган пайтлардан
буѐн эҳтиѐжларни қондириш усули ва айирбошлаш билан боғлиқ
муносабатларга хос бўлган ҳодиса сифатида мавжуд бўлиб келган.
Рақобат курашининг асосий воситаси сифатида маркетингнинг
34
янгича назарий концепциялари хўжалик фаолияти эволюцияси билан
бир пайтада ривожланган. Маркетинг инновациялари ва хўжалик
фаолияти эволюцияси ўртасида сабаб ва оқибатларнинг вақти-вақти
билан ўрин алмашадиган тўғри ва тескари алоқаларнинг мураккаб
тизими мавжуд.
Маркетингдаги инновациялар босқичи бир-биридан қатъий
чегаралар билан ажратилмайди ва етарли даражада шартли
характерга эга ҳисобланади. Шу билан бирга, уларнинг ҳар бири
алоҳида фирмаларнинг эмпирик тажрибаси таърифларидан бошлаб
қатъий илмий-назарий ишланмаларгача бўлган ўз мантиқи ва
ривожланиш қонуниятларига эга. Маркетингнинг инновацион
технологиялари пайдо бўлиши ва иқтисодиѐтнинг ривожланиши
ўртасидаги сабаб-оқибат алоқаларини кўриб чиқамиз. Маркетингдаги
инновацияларнинг асосий босқичлари 2.2-расмда акс эттирилган.
2.2-расм. Маркетингда инновацияларнинг асосий
босқичлари
6
Иқтисодий ривожланишнинг турли босқичларида рақобат
кураши у ѐки бу давр иқтисодиѐтининг ривожланиш даражасига
6
Секерин В.Д. Инновационный маркетинг: Учебник.- М.:ИНФРА-М, 2012.стр.66.
Инновацион маркетинг
Коммуникацион маркетинг
Холистик маркетинг
Халқаро маркетинг
Аутсорсинг
Латерал маркетинг
Ҳиссиѐтлар маркетинги
Эмпирик маркетинг
Интернет-маркетинг
Мерчендайзинг
Бренд-маркетинг
Жойлаштириш
Сегментлаш
«4Р» - маркетинг-микс
Маркетингнинг нарх билан
боғлиқ таркибий қисми
2011
2010
2005
2000
1990
1980
1970
1960
1950
1940
1930
1920
1910
1900
Глобал маркетинг
Экспорт маркетинги
Бенчмаркетинг
Ижтимоий-ахлоқий маркетинги
Логистика маркетинги
Ўзаро муносабатлар маркетинги
Тарихий инновациялар
назарияси
P.O.S.маркетинг
Маркетинг тадқиқотлари
Истеъмол хусусиятларини
оптималлаштириш (янгилик,
сифат, ишончлилик,
нуфузлилик, дизайн,
фойдаланиш қулайлиги,
сотувдан кейинги хизмат
кўрсатиш шартлари ва б.)
35
жавоб берадиган у ѐки бу шаклларга эга бўлиб келган.XXI асрнинг
бошларида сотувчи ва харидор (истеъмолчи) ўртасида узоқ муддатли
ҳамкорлик муносабатларини шакллантириш рақобатли устунликка
айланади.
Бозордаги маркетинг тадқиқотлари талаб, нарх, ўхшаш-товар,
рақобатчилар ва харидорларни таҳлил ва башорат қилишни назарда
тутади ҳамда тадбирлар ишлаб чиқиш ва амалга ошириш билан
боғлиқ тадқиқотчилик фаолиятининг барча турларини ўз ичига олади.
Бешта йўналишнинг барчаси бўйича бозор тадқиқотлари билан
шуғулланмаганлар бозордан чиқиб кетдилар. Рақобат кураши
сотувни рағбатлантириш, маркетинг соҳасига, яъни истеъмолчи
билан тўлақонли ишлашга ўтди.
Шундай қилиб, корхонада замонавий логистика маркетингини
жорий қилиш қуйидаги рақобатли устунликларга эришиш имконини
беради:
заҳира ва боғланган капитал ҳажмини камайтириш;
товарни етказиб беришга тайѐрликни ошириш;
буюртмани бажариш вақтини камайтириш ва унинг сифатини
ошириш;
ишлаб чиқаришнинг мослашувчанлигини ошириш;
маҳсулот таннархи, транспорт харажатлари, қўл меҳнати
харажатларини пасайтириш;
капитал айланувчанлигини тезлатиш;
корхонанинг иқтисодий оқимларини оптималлаштириш;
корхона ресурсларининг барча турларидан фойдаланишни
ташкил қилишни рационаллаштириш;
иқтисодий оқимларни бошқариш жараѐнида корхонанинг
барча бўлинмалари фаолиятини мувофиқлаштириш.
АҚШ ва Японияда қабул қилинган глобал маркетингнинг асосий
концепциялари тажрибасидан келиб чиқиб, глобал маркетингнинг
қуйидаги асосий стандартларини ажратиб кўрсатиш мумкин:
компания талабларига мос келадиган қайтувчан алоқа
усулларидан фойдаланиб, ўз истеъмолчисиниимкон борича аниқ
билиш. Фақат истеъмолчини диққат марказига қўйиб, уни билган ва
36
бу билимлардан фойдаланган ҳолдагина компания истеъмолчи ундан
воз
кеча
олмайдиган
таклифни
шакллантириши
мумкин.
Ташаббускор, нафсонияти кучли компаниялар юзага келадиган
эҳтиѐжларга оддийгина жавоб қайтаришдан кўра ўзлари эҳтиѐжни
яратиш ва қондиришга кўпроқ йўналтирилган бўлади;
энг янги технологиялар (маркетингда – аутсорсинг,
мерчандайзинг, бенчмаркетинг, интернетмаркетинг, брендмаркетинг,
муносабатлар
маркетинги,
«яширин»
маркетинг,
«тарихий
инновациялар назарияси») ва инновацион маркетингдан ўз вақтида ва
тўғри фойдаланиш;
замонавий маркетолог ўз ишини, ижодкорликни бюрократияга
айлантирган ҳолда бошқариш, башорат ва назорат қилиш зарурати
сифатида кўриб чиқмаслиги, балки тадбиркорлик руҳи билан
бойитилган ижодкор бўлиши лозим. Охирги йилларда маркетингдан
мамлакатлараро даражада фойдаланиш тенденцияси тобора аниқроқ
намоѐн бўлмоқда. Бу ҳолатда фойдаланиладиган «мегамаркетинг»
атамаси маълум бир, кўпинча бошқа мамлакатларнинг товарлари
учун ѐпиқ бўлган бозорга чиқиш учун иқтисодий, сиѐсий ва
психологик ѐндашувларни стратегик мувофиқлаштиршини тақозо
этади. Масалан, «Пепси-Кола» компания улкан ҳинд бозорига чиқиш
учун Ҳиндистонлик ишбилармон доиралар билан муваффақиятли
ҳамкорликни
ташкиллаштирди.
Салқин
ичимликлар
ишлаб
чиқарувчи маҳаллий компаниялар қаршилигини енгиб ўтиш ва
қонунчиликни ўзгартиришга қуйидаги чораларни амалга ошириш
йўли билан эришилди. Ҳиндистон ҳукуматига маҳаллий қишлоқ
хўжалиги маҳсулотларини экспорт қилишда кўмаклашиш таклиф
этилди.
Бундан
ташқари,
«Пепси-Кола»
компанияси
ўз
маҳсулотларини Ҳиндистоннинг қишлоқ хўжалигига ихтисослашган
ҳудудларида сотиш орқали уларнинг иқтисодиѐти ривожланишига
кўмаклашишни ваъда қилди. Бу ва иккала томон учун фойдали
бўлган бошқа таклифлар Ҳиндистоннинг кўплаб сиѐсий, ҳукумат,
жамоатчилик ва ишбилармонлик доиралари вакиллари орасида ўз
тарафдорларига эга бўлди.
37
Юқорида айтиб ўтилганларнинг барчаси бозорларни қисмларга
ажратиш даражасининг юқори бўлишига олиб келади. Ишлаб
чиқарувчилар деярли ҳар қандай эҳтиѐжни қондирадиган товарларни
таклиф эта бошладилар. Товарлар ва маркетинг тадбирларининг
индивидуаллашуви рўй бермоқда, бу эса, мос равишда, янги
товарлардан қўшимча фойда олишнинг пасайишига олиб келади.
Замонавий рақобат стратегияларининг асосини мавжуд бозорлардан
ташқарида янги товарлар яратишга имкон берадиган инновациялар
ташкил этмоқда. Бундай шароитларда инновацион маркетинг алоҳида
роль ўйнамоқда.
Do'stlaringiz bilan baham: |
