Эргашходжаева ш. Д

А. Сотув объекти – инновацион жараѐн натижасида ишлаб 
чиқилган маҳсулот 
Дастлабки баҳолашда, концепцияни ишлаб чиқиш босқичида ва 
инновацион 
фаолият 
маҳсулотини 
ишлаб 
чиқишнинг 
илк 
босқичларида, маҳсулот ишлаб чиқариш технологияси, технологик 
номативлар номаълум бўлган, маҳсулот тайѐрланадиган материаллар 
белгиланмаган шароитларда фақт тахминий, йириклаштирилган нарх 
белгилаш усуллари қўлланиши мумкин, чунончи: 

параметрик усуллар;

корреляция ва регрессия таҳлили усуллари. 
Параметрик усуллар инновацион маҳсулот нархини параметрик 
қаторни ташкил қиладиган шунга ўхшаш маҳсулот кўрсаткичлари ва 
нархлари негизида белгилашга асосланади. Параметрик усулларнинг 

---

65 
энг оддий турларидан бири товар нархини маҳсулотнинг битта асосий 
кўрсаткичи таъсирини ҳисобга олиш асосида аниқлаш ҳисобланади. 
Маҳсулотнинг функционал вазифасини белгилаб берадиган ва унинг 
энг муҳим хусусиятини тавсифлайдиган кўрсаткич асосий кўрсаткич 
деб аталади. 
Рн
асосий кўрсаткичли инновацион маҳсулот нархи 
қуйидаги формула бўйича маҳсулотнинг таянч нархи ва 
Рб
кўрсаткичи таянч қиймати орқали аниқланади: 
Цн= ЦбхРн/Рб, 
бу ерда 
Цн
ва 
Цб
– мос равишда янги ва таянч маҳсулот нархи. 
Асосий кўрсаткич усули жуда оддий, лекин амалиѐтда кўпинча 
битта асосий кўрсаткични ажратиб кўрсатиш қийин бўлади. Шу 
сабабли кўпинча функционал бир турдаги, бир хил вазифаларни 
бажарадиган ва бир-биридан фақат техник-иқтисодий кўрсаткичлар 
ҳажми билангина фарқ қиладиган маҳсулотлар кўп кўрсаткичли 
қаторлари фойдаланилади. Бу ҳисоб-китоблар аниқлигини оширади, 
бироқ янгилик даражасининг юқорилиги билан ажралиб турадиган 
илмий ҳажмдор маҳсулотлар учун бундай параметрик қаторлар 
мавжуд эмас. 
Инновацион маҳсулот нархи ва унинг техник-иқтисодий 
тавсифномалари ўртасида миқдорий ўзаро алоқалар ўрнатишнинг 
ҳаттоки ҳисоб-китоблардаги хатоликларни аниқлашга имкон 
берадиган янада аниқроқ усули корреляция ва регрессия таҳлили 
ҳисобланади. Дастлабки босқичда статистик маълумотлар асосида 
аналог-маҳсулотлар учун ўзаро боғлиқ бўлган (корреляция 
қиладиган) кўрсаткичлар аниқланади. Сўнгра қуйидаги регрессия 
тенгласмаси кўринишида таҳлилий боғлиқлик тузилади: