Ердан фойдаланиш” кaфедрaси ердан фойдаланиш иқтисоди фaнидaн

Қишлоқ хўжалик корхоналарини қайта ташкил этишда ерларни
олишнинг оқибатларини баҳолаш

Йирик қишлоқ хўжалик корхоналарини ташкил этишда, уларнинг ҳудудларида фермер, деҳқон хўжаликларини, қишлоқ хўжалик ширкатларини ташкил қилишда олиниши мумкин бўлган ерлар майдонини аниқлаш масаласи келиб чиқади. Бунда ерларни олишнинг иқтисодий нуқтаи назардан мақсадга мувофиқлигини асослаш, унинг оқибатларини баҳолаш, кўриладиган зарар миқдорини минимумга тушириш ва ишлаб чиқариш самарадорлигини оширишга имкон берадиган ташкилий-ҳудудий шароит яратиш керак. Эсдан чиқармаслик керакки, юқорида кўрсатилган ишлар ер эгаликларининг жойлашган ўрнини ўзгартиради, унинг ўлчамларини, ҳайдалма ерлар ва яйловлар майдонларини қисқартиради, мавжуд ер турларининг ва алмашлаб экишнинг ташкил этилишини, экинлар майдонлари таркибини ва ишлаб чиқаришни бошқаришни, хўжаликдаги ички алоқаларни бузади.

Ерларни олиш имкониятини баҳолашда, корхонани қайта ташкил этишда ва унинг чегараларида янги ер эгалари ва ердан фойдаланувчиларни ташкил этишда, ундаги ишлаб чиқаришнинг пасайиш даражасини тавсифловчи қўрсаткичлардан фойдаланиш керак. Бу муолажа, агар у қуйидагиларга олиб келсагина иқтисодий жиҳатдан мақсадга мувофиқ ҳисобланади:
хўжаликнинг озуқа базасининг сезиларли даражада ёмонлашувига (ем-хашак экинлари, яйлов ва пичанзорлар майдонлари қисқариши натижасида), натижада мавжуд чорва молларининг хўжаликда етиштирилган озуқа билан таъминланмаслигига;
хўжалик ихтисослигини белгилайдиган товар экинлари майдонининг кескин қисқаришига, (бунда у асосий даромад манбаини йўқотади ва ишлаб чиқариш йўналишини ўзгартиришга мажбур бўлади, бу эса уни узоқ муддатга рақобатбардош қилмай қўяди);
ҳудуднинг мавжуд ташкил этилишининг анча ўзгаришига, алмашлаб экишнинг бузилишига, ирригация ва мелиорация тармоқларининг бузилишига, ишлаб чиқариш ва ижтимоий инфратизим объектларининг йўқолишига ёки тугатилишига;
комплекс мелиоратив, Ерозияга қарши ва табиатни муҳофаза қилишга қаратилган тадбирларни зарур ҳажмда амалга ошириш имкониятининг йўқлигига ва натижада - тупроқ унумдорлигининг кескин пасайишига ва ерларнинг бузилишига;
хўжалик ташкилий-ишлаб чиқариш таркибининг, ишлаб чиқаришни бошқариш тизимининг, меҳнатни ташкил этишнинг, хўжаликдаги ички ишлаб чиқариш алоқаларининг унинг кейинчалик самарали фаолият кўрсатиши мумкин бўлмаган даражада кескин бузилишига, олиб келиши.
Хўжаликларни қайта ташкил этишда, янги ер эгаликларини ташкил этишда ёки мавжудларини тартибга солишда ер тузишни лойиҳалаш ишларнинг белгили тартибда кетма-кет бажарилишини назарда тутади.

МAВЗУГA ОИД AСОСИЙ ДAРСЛИКЛAР ВA ЎҚУВ ҚЎЛЛAНМAЛAР

Aсосий aдaбиётлaр:

1. Aвезбaев С, Волков С. Н. Ер тузиш иқтисоди. - Т.: «Янги aср aвлоди», 2002.
2. Волков С.Н. Экономикa землеустройствa. Москвa.: «Колос», 1996. – 370 б.