Ердамчи мактабда жисмоний тарбиянинг олиб борлишиннг узига хослиги



Download 60,28 Kb.
bet2/15
Sana23.07.2022
Hajmi60,28 Kb.
#845794
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15
Bog'liq
ЕРДАМЧИ МАКТАБДА ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯНИНГ ОЛИБ БОРЛИШИННГ УЗИГА ХОСЛИГИ

Савол ва топшириілар

1 Жисмоний тарбияни таърифлаб беринг *

2 Жисмочий тарбиянинг) махсус тарбиядаги аµамияти нималардан иборат.
ХIX. Боб. БОЛАЛАР ЖАМОАСИНИ УРГАНИШ, ТАШКИЛ КИЛИШ ВА ТАРБИЯЛАШ

Жамоа тушунчаси педагогикада асос,ан асримизнинг 20- йилларидан бошлаб атрофлича кенг іґлланила бошланди. Ваµоланки, бу тушунча ундан олдин µам тарбиячилар, психологлар, тарихчилар, социологларнинг диііатини тортиб келган.

Болаларни жамоада тарбиялаш Іояси ґіитувчи, тарбиячилар томонидан илиі кутиб олинди. Жуда кґ» илмий-амалий кузатишлар амалга оширилди. Бу текшириш маълумотларининг кґрсатишича, жамоа фаіатгина болаларда ґртоілик, жамоатчилик, ижтимоий фаоллик шакллантириб іолмасдан, балки болаларда атроф-муµитга нисбатан муносабатини белгилаб, унга ижтимоий йґналиш берар экан. Жамоада тарбиялаш оріали болаларнинг асосий шахсий сифатларидан характер, иродани тарбиялаб бориш мумкин экан. Жамоасиз µар томонлама етук шахс тарбиялаш мумкин эмас, деб таъкидлашади классик педагоглар. Жамоа µаіи-даги назария, шахснинг ривожланишидаги умумий іонуниятларни очиб беради. Болаларнинг жамоага бирлашишларидаги манба ягона маісаднинг борлигидир. Шу маісадга эришиш учун жамоа асосидаги фаолият ташкил этилади. Маісаднинг бирлиги жамоа аъзоларида ягона, умумий іарашларнинг тикланишига олиб келади.

¥ар доим маісад турІунлиги муваффаіиятлар гарови бґла олмайди. Масалан, ґсмирларнинг іонунбу-зар гуруµларини жамоа дея олмаймиз. Демак системали алоіа, айрим умумий маісаднинг бґлиши жамоа бґлиш учун етарли эмас экан. Жамоа µаіида дарсликда іуйидагича таъриф берилган. «Ижтимоий іийматга эга бґлган маісад асосида, шу гуруµ аъзоларининг ягона фаолиятга бирлашишлари, ґзаро муносабатда, бир-бирларига боІлиі бґлишлари, ґзаро жавобгарликлари, улар бурч ва µуіу³ларининг тенглигига асосланган шахслар гуруµига жамоа дейилади. Жамоа ґз раµбар органларини сайлайди, бошіа жамоалар билан яіин алоіада бґлади».

Жамоа манбалари турли-туман фаолият турлари булиши мумкин. Буларга меµнат, ґйин, ґіиш, омма-вий маданий ишлар, спорт, эстетик фаолият, маиший топшириіларни бажариш киради. Уларга іґйиладиган талаблар эса жамоа фаолиятининг ижтимоий фойдали йґналиши, жамоа аъзолари имкониятларига тґІри келишидир.

Мунтазам ґсиб борувчи, олІа µаракат іулувчи, борган сари мураккаб µаёт фаолияти тажрибаларини эгаллаб борувчи жамоагина µаіиіий шахснинг баркамол ґсишини таъминлайдиган жамоа бґла олади, жамоанинг муваффаіияти асосан бирламчи, сон жиµатдан энг кичик жамоага боІлиі. Бу ерда болалар кундалик фаолият билан бир-бирларига боІлик бґлиб, изчил мулоіотда бґладилар. Мактаб жамоасини шакллантириш узоі, мураккаб давом этувчи жараён бґлиб, маълум іонуниятларга бґйсунади.

¥аіиіий жамоа бґлиш учун маълум ваіт талаб этилади µамда маълум босіичлар босиб ґтилиши керак. Биринчи босіичнинг асосий вазифаси жамоа манфаатларини тґІри тушунадиган, идрок этадиган болаларни аниілашдан иборат. Келгусида шу болалар жамоанинг ґзагини ташкил этади. Демак, бу босіичда болаларни яхшилаб ґрганиш µам керак. Жамоада умумий интизомнинг іарор топиши билан биринчи босіич якунланиши мумкин.

Жамоанинг яхши аъзолари ґіитувчининг талабларига бґйсунадилар. Аммо, ташіаридан интизомли бґлиб кґринган болалар педагогик ишларимизнинг асосий маісади эмас. Бу бевосита кейинги изчил ишларимизга пойдевор бґла олиши мумкин. Шу тариіа жамоанинг шаклланишида иккинчи босіич бошланади. А. С. Ма-каренконинг таъкидлашича, бу босіичда болалар фаоллари жамоага талаблар іґя бошлайди. Демак, жамоада педагогик раµбарлик тґІридан-тґІри бґлмай, балки фаоллар оріали амалга оширилади. Бу босіичдаги жамоа шунчаки юзаки, маісадсиз бирлашган болалар эмас, балки ґзларининг µаётий масалаларини мустаіил ечадиган болалар гуруµидир. Бу босіичда фаоллар билан, ґз-ґзини бошіариш аъзолари билан, бирламчи жамоа билан зарур педагогик ишларни амалга ошириш керак. Фаоллар билан ишлашнинг моµияти шундак иборатки, улардан ґіитувчи, тарбиячиларнинг талабларини іувватлашгина эмас, балки бутун синфни ґз оріаларидан етаклай билиш талаб этилади. Бундай му-раккаб вазифани бажариш оддий иш эмас. Бунинг учун іатъий бирлашган, фикрлар бирлигига эга бґлиш керак.

Шу тахлитда фаолларнинг жамоа µаётидаги роли ортиб боради. Мактаб µаётида аслида биринчи ва иккинчи босіичлар бир-бирларига аралашиб, киришиб кетади. Аммо, бу босіичда асосий эътибор фаолларда принципиаллик, ижтимоий фаоллик, жамоа ишига содиілик тарбиялашга іаратилиши лозим. Бирламчи жа-моани тґІри ташкил эта олиш кейинги босіичлардаги муваффаіият гаровидир. Шундай іилиб, жамоа тарбиялашдаги иккинчи босіич мураккаб босіич бґлиб, ґз-ґзларини бошіаришга ґтиш билан белгиланади.

Жамоанинг ривожланишидаги учинчи босіич ґзи нинг сермаµсуллиги, асосий босіич эканлиги билан ажралиб туради. Узаро фаолиятда іатнаша туриб, болалар жамоа кґникма, малакаларни ґзлаштириб борадилар. Жамоа фаолияти умумий маісад асосида бажарилаётгани учун болаларнинг ґзлари ташкилотчилар сифатида µаракат іиладилар. Фаолият натижасида умумий жавобгарлик, умумий муносабат юзага келади.

Бу босіичда жамоа ґз талабларини µар бир алоµида шахсга іаратади. Бундан алоµида шахсни іийнаш, унга тазйиі ґтказиш фикри келиб чиімаслиги даркор. Лекин бу µол баъзан учраб туради. ¥ар бир ґіувчининг жамоадаги ґрни, унинг хуліи, іилиілари жамоа талаблари билан белгиланади. Воіеаларга баµо беришда умумий тажриба, ягона фикрнинг юзага келиши учинчи босінчнинг характерли белгисидир. Умумий ишларга іизиіиш, биргаликдаги µаракатларга тайёр туриш шу босіичга хосдир. Бу босіичдаги педатогик ишлар асосан иккита бир-бирига боІлиі вазифани µал этади. Буларга ижтимоий, умумий фикр ва анъаналар тарбиялаш киради. Жамоада анъаналарнинг борлиги шу босіичнинг шаклланганлигидан дарак беради. Унинг умумий тарбия жараёнида аµамияти ниµоятда катта, µаіиіий анъаналар іийинчиликсиз, осон амалга оширилади. Агар анъаналар бузилса, унга нисбатан іониімаслик µолатлари кузатилади.

£атор анъаналар фаіатгина моµияти билангина ґ³увчилар диііатини жалб этиб іолмасдан, балки жонлилиги, рангдорлиги билан µам болаларни ґзига тортади. Жамоадаги анъаналар жамоа µаётий тажрибаларининг чуіурлиги, даражасини билдиради. Шу сабабли анъаналарни сунъий равишда киритиш мумкин эмас.

Жамоа тараііиётидаги тґртинчи босіич бевосита учинчи босіич давоми µисобланади. µар бир ґіувчи жамоага тажрибаси асосида ґзига талаблар іґяди. Жамоанинг ахлоіий нормаларини бажариш µар бир ґіувчининг шахсий эµтиёжига айланади. Тарбия жараёни ґз-ґзини тарбиялаш жараёнига ґтадн. Жамоа µаётини шундай ташкил этиш керакки, унинг µар бир аъзоси ґз іобилиятларининг максимал рґёбга чиіишига µаракат ³илсин.

Юіоридагилардан маълум бґладики, болалар, ґіучилар жамоасини тарбиялаш узоі ваіт талаб этадиган педагогик жараён экан. Махсус мактаблардаги таълим-тарбия жараёнларини амалга ошнришда µам жамоа жуда катта аµамиятга эга. Аіли заиф болалар шахсини тарбиялашда жамоа катта имкониятларга эга. Нормал болалар билан олиб бориладиган жамоага оид барча ишлар, ёрдамчи мактабларда іатор объектив сабабларга кґра амалга оширилмайди. ¤іитувчи, тарбиячилар µар бир боланинг психофизик имкониятларини билган µолда уни жамоага киритиб боради. Болалар ґртасида ґртоілик вужудга келтириш учун ґіитувчи, тарбиячилар улар билан махсус иш олиб борадилар. Уларни ґзаро ёрдамга чаіирадилар, ґртоІи тґІрисида Іамхґрлик іилишга ґргатадилар. Улар билан умумий ґйин, суµбатлар ташкил киладилар, дґстлик темасига оид ишлар олиб борадилар. Шулар натижасида болалардаги одамовилик, }ятчанлик йґіолиб боради. Болаларда бир-бирларига дґстона муносабат юзага кела бошлайди. Болалар жамоат ишларига жалб этиладилар. Дастлаб болаларга алоµида топ-шириілар берилса, кейинчалик ижтимоий топшириілар бериб борилади. Шу таµлитда µар бир бола жамоада ґз ґрнига эга бґла боради. Фаол болалар аста-секин бошіа ґіувчиларга таъсир этишиб, улардан ижтимоий жойларда интизом, хулі-атвор іоидаларига амал іилишни талаб іилиб ґіитувчи, тарбиячиларга ёрдам бера бошлайдилар.

Жамоада іатнашиш туфайли илгари ёрдамчи мактаб ґіувчисига тушунарсиз булган кґпгина ахлоіий, тушунчалар улар томонидан ґзлаипиршшб борилади. Жамоанинг аіли заиф болаларга ижобий таъсири µа³ида іатор илмий ишлар мавжуд. Аіли заиф болаларда жамоага іґшилиш учун эµтиёж тарбиялаш зарур. Уіувчи синф ва мактаб жамоаси µаётида иштирок эта бориб, ґзидаги бир іатор нуісонларни енгиб боради. Нуісонларга жамоа оріали таъсир іилиш улардага аілий, жисмоний, шахсий етишмовчиликларни бартараф этишда самарали µисобланади.

Жамоани ташкил этиш дарсда ва дарсдан ташіари олиб бориладиган тарбиявий жараённинг бир іисма µисобланади. Болалар жамоасига іанчалик кґпроі таянилса, шунчалик кґп муваффаіиятларга эришиш мумкин. МашІулотларни, кун тартибини, болалар ґйинини ташкил этиш пухта ґйлаб олиб борилсагина, болаларнинг жамоага жипспроі бирлашишига ёрдам бе-ради. Ёрдамчи мактабда ґіитувчилар ва синф раµбарларининг вазифаси синфда, мактабда ташкилотчилик вазифалари кґпчилик болалар цґлида бґлган ґзини-ґзи бошіариш тизимини вужудга келтиришдан иборат.

Жамоанинг мавжудлиги аіли заиф болаларда жамоа шарафи, ґртоіларча бирдамлик, бошіаларга меµрибонларча муносабатда бґлиш, юксак ахлокий туйІулар шакллантириш учун іулай шароит яратади. Тарбияловчи жамоа инсонпарварлик муносабатлари, ґр-тоіларча манфаатдорлик, бир-бирларига эътибор билан муносабатда бґлиш, синфдаги ґртоіларигагина эмас, балки бошіа жамоа аъзоларига µам ёрдам беришга тайёр туриш билан характерланади. Синфда вужудга келтирилган соІлом жамоатчилик фикри ґіувчилар жамоасида айрим болаларга еки ґіувчиларнинг айрим гуруµларига таъсир кґрсатишда ёрдам беради.

Тарбияловчи жамоани вужудга келтириш бирмунча узоі давом этадиган жараёндир. Жамоада болалар ташкилотчилик малака ва кґникмаларини эгаллаб борадилар, ґртоіларининг хатти-µаракатига ахлоіий жиµатдан баµо беришга ґрганадилар. Ёрдамчи мактабда бошланІич жамоалар умуммактаб жамоаси билан яіин алоіада бґлган таідирдагина тарбиявий вазифаларни самарали амалга оширадилар. Болаларни шундай фаолиятга жалб этиш керакки, бу фаолият уларда жамоа камчиликларини биргалашиб йґіотишга доимий интилишни келтириб чиіарсин. Ёрдамчи мактабда жамоа фаолиятини ташкил этишда болаларнинг ёш хусусиятларини ва ривожланиш даражасини µисобга олиш лозим. ¥ар іандай фаолият турлари жамоанинг вужудга келишига ёрдам бермайди. Аввало фаолият аіли заиф ґіувчиларга ³изиіарли бґлиши керак. Фаолият турларига мумкин іадар кґпроі ґйин элементларини киритиш маісадга мувофиідир. ¤іув фаолияти ґз мазмуни, таълим усуллари билан синфда уюшган болалар жамоасини шакллантирйшга ёрдам берадиган тарзда ташкил этилиши лозим.

Ёрдамчи мактабда ґйин болалар жамоасини жипслаштирадиган ва ривожлантирадиган асосий фаолият турларидан биридир. Болалар ґйинига эътибор билан разм солинса, уларнинг ґйинларида катталар дунёси іандай акс этишини, улар ґйин оріали атрофдаги воіеликни іандай билиб олаётганликларини кґриш мумкин. Ёрдамчи мактаблардаги ґйин фаолиятининг іиммати шундаки, ґйин жараёнида аіли заиф ґіувчилар кґпинча турли іийинчиликларни енгадилар, ґз µаракатларини бошіаришни ґрганадилар, довюрак, иродали бґлиб борадилар. Ижодий ва мазмунлиларда ёрдамчи мактаб ґіувчиларининг барча жараёнлари билан биргаликда индивидуаллари µам шаклланиб боради. Ёрдамчи мактабдаги тарбиячи µеч іачон болаларнинг ґйинларига бефарі бґлмаслиги керак. «Уйин, шунинг учун хам ґйинки, у. ґкувчилар учун соф мустаіил фаолиятдир»— деган К- Д. Ушинский. Шу сабабли, болаларнинг ґйинашига бґлар-бґлмасга аралашавермаслик даркор.

Жамоа µаіидаги фикрларни умумлаштирадиган бґлсак, іуйидагича таърифлаш мумкин. Ж фойдали бир маісад асосида бирлашган, контавдр, ликка эга бґлган, ґз манфаатини жамоа ман^ бґйсундира оладиган шахслар уюшмаси жамоанн кил этади.




Download 60,28 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish