3. Қî÷îқëàðíè, ìàæáóðèé êў÷èðèëãàíëàðíè âà çàõèðàãà ÷èқàðèëãàí ҳàðáèé
õèçìàò÷èëàðíè æîéëàøòèðèøíè åð ó÷àñòêàëàðè áèëàí òàúìèíëàø
Қî÷îқëàðíè, ìàæáóðèé êў÷èðèëãàíëàðíè, çàõèðàãà áўøàòèëãàí ҳàðáèé
õèçìàò÷èëàðíè âà áîøқà òîèôàäàãè қèøëîқ æîéëàðèãà äîèìèé ÿøàø ó÷óí êў÷à¸òãàí
ôóқàðîëàðíè êў÷èðèø, æîéëàøòèðèø âà èøëàá ÷èқàðèø-õўæàëèê ôàîëèÿòëàðèíè
òàøêèë қèëèø, óëàð ìàíôààòëàðèíè ìàҳàëëèé àҳîëè âà àéðèì ìàúìóðèé-õóäóäèé
áўëèíìàëàð ìàíôààòëàðè áèëàí áîғëàø áўéè÷à òàñäèқëàíãàí Äàâëàò äàñòóðëàðèíè
àìàëãà îøèðèø ìàқñàäèäà ìàçêóð òîèôàëàðãà êèðóâ÷è ôóқàðîëàðíè åð áèëàí
òàúìèíëàø ó÷óí åð òóçèø èøëàðè ўòêàçèëàäè.
Åð òóçèø èøëàðè äàâðèäà қî÷îқëàðíè, ìàæáóðèé êў÷èðèëà¸òãàíëàðíè âà
çàõèðàãà áўøàòèëãàí ҳàðáèé õèçìàò÷èëàðíè æîéëàøòèðèøäà åð ó÷àñòêàëàðè áèëàí
òàúìèíëàø ÷èçìàñè èøëàíàäè.
×èçìàíèíã àñîñèé âàçèôàñè - çàðóð ҳóäóäëàðíè àíèқëàø, êў÷èðèëãàíëàðíè
æîéëàøòèðèø ó÷óí ÿðîқëè ó÷àñòêàëàðíè òàíëàø, àҳîëè ÿøàø æîéëàðèíè ÿíãè
æîéëàðäà æîéëàøòèðèø, ìàâæóä àҳîëè ÿøàø æîéëàðèäà øàõñèé óé-æîé қóðèëèøè,
èøëàá ÷èқàðèø âà èæòèìîèé èíôðàòèçèìëàðè îáúåêòëàðèíè қóðèø, ôåðìåð
õўæàëèêëàðèíè, қèøëîқ õўæàëèê êîîïåðàòèâëàðèíè âà áîøқà êîðõîíàëàðíè òàøêèë
ýòèø áўéè÷à ëîéèҳàâèé òàâñèÿëàð èøëàá ÷èқèøäèð.
Êў÷èðèëãàíëàð ó÷óí åðëàðíè àæðàòèøäà ìàúìóðèé-ҳóäóäèé áўëèíìàëàð, ҳàð
õèë åð ýãàëèêëàðè âà åðäàí ôîéäàëàíèøëàð қàòíàøèøëàðè ñàáàáëè, áó ìàñàëàëàð
õўæàëèêëàðàðî õàðàêòåðãà ýãà âà óëàð åð òóçèø òèçèìèäà å÷èëàäè.
172
Êў÷èðèëàäèãàíëàðíè åð ó÷àñòêàëàðè áèëàí òàúìèíëàø ÷èçìàëàðè Äàâëàò Åð
ðåñóðñëàðè қўìèòàñè áóþðòìàñè áўéè÷à èøëàíàäè. Óëàð áèðèí÷è íàâáàòäà қèøëîқ
õўæàëèãèäà èø÷è êó÷è åòèøìàñëè ÿққîë íàìà¸í áўëãàí âà êў÷èðèëãàíëàðíè
æîéëàøòèðèø ó÷óí ÿðîқëè қàéòà òàқñèìëàø ôîíäè åðëàðè ìàâæóä ìàúìóðèé òóìàíëàð
áўéè÷à òóçèëàäè.
×èçìàíè èøëàø ó÷óí ìèãðàöèÿ õèçìàòè âà åð òóçèø áўéè÷à ïóäðàò÷è òàøêèëîò
èøòèðîêèäà áóþðòìà÷è òîìîíèäàí òàé¸ðëàíãàí òîïøèðèқ àñîñ áўëàäè.
Òîïøèðèқäà êў÷èðèëãàíëàðíèíã ìóìêèí áўëàäèãàí ñîíè, áåðèøãà ìўëæàëëàíãàí
åðëàðíèíã òàõìèíèé ìàéäîíè âà òàðêèáè, àҳîëè òèçèìè øàêëè, ÷èçìàíè òóçèøäà
å÷èëàäèãàí áîøқà ìàñàëàëàð ðўéõàòè, áóþòìà÷èãà áåðèëàäèãàí ҳóææàòëàðíèíã
òàðêèáè âà ìàçìóíè áåëãèëàíàäè.
×èçìàíè òóçèø áўéè÷à èøëàð òàðêèáèãà òàé¸ðãàðëèê èøëàðè, ҳóäóääàãè äàëà
èçëàíèøëàðè âà ÷èçìàíè èøëàø êèðàäè.
Òàé¸ðãàðëèê èøëàðè ўç è÷èãà қóéèäàãèëàðíè îëàäè:
äàâëàòíèíã ìèãðàöèÿ, çàõèðàãà áўøàòèëãàí ҳàðáèé õèçìàò÷èëàðíè
æîéëàøòèðèø áўéè÷à äàñòóðëàðèíè, óëàðíè àìàëãà îøèðèø áўéè÷à òàäáèðëàðíè,
è÷êè âà òàøқè ìèãðà-öèÿíè æîðèé âà óçîқ ìóääàòëè áàøîðàòëàøíè,
êў÷èðèëàäèãàíëàð, óëàðíèíã ýòíèê âà èæòèìîèé êåëèá ÷èқèøè òўғðèñèäàãè ҳèñîáîò
ìàúëóìîòëàðèíè, àҳîëè òèçèìè øàêëëàðè âà èøëàá ÷èқàðèø-õўæàëèê ôàîëèÿòèíè
òàøêèë ýòèø áўéè÷à èñòàêëàðèíè, ìèãðàöèÿ ìóàììîëàðè áўéè÷à èëìèé èçëàíèøëàð
íàòèæàëàðèíè; åðëàðíè қàéòà òàқñèìëàø ôîíäè ҳàìäà ìàҳàëëèé ìàúìóðèÿò
èõòè¸ðèäàãè ҳàðáèé îáúåêòëàðíè òóãàòèøäà áўøàéäèãàí åðëàð, åðëàðíè ñîòèá îëèø
èìêîíèÿòè, æîéëàøãàí ўðíè, ñèôàòè òàâñèôè, càíèòàðèÿ-ýêîëîãèê àҳâîëè, áó
åðëàðäàí ôîéäàëàíèø òàðòèáè âà øàðòëàðè, ҳóäóäíè èíæåíåðëèê æèҳîçëàø,
àҳîëèíèíã äåìî-ãðàôèê òàðêèáè, қèøëîқ õўæàëèê ìàҳñóëîòëàðèíè áèðëàìчè қàéòà
èøëàø âà ñàқëàø îáúåêòëàðèíè æîéëàøòèðèø, èøëàá ÷èқàðèø èíôðàòèçèìè
ìàâæóäëèãè òўғðèñèäàãè ìàúлóìîòëàð âà ìàòåðèàëëàðíè, қèøëîқ õўæàëèãè èøëàá
÷èқàðèøèíèíã àҳâîëè òўғðèñèäàãè çàðóð ìàúëóìîòëàðíè; îëäèí èøëîâ áåðèëàäèãàí âà
êåéèí÷àëèê ôîéäàëàíèøäàí ÷èқèá қîëãàí қèøëîқ õўæàëèê åðëàðè ìàéäîíëàðè
òўғðèñèäàãè ìàúëóìîòëàð âà ìàòåðèàëëàðíè; ҳîêèìèÿòíèíã ìàҳàëëèé îðãàíëàðèíèíã
қèøëîқëàðíè òèêëàø âà æîéëàøòèðèëàäèãàí êў÷ìàí÷èëàð ó÷óí åð ôîíäèíè
øàêëëàíòèðèø ìàñàëàëàðè áўéè÷à қàðîðëàðèíè; åð òóçèø ÷èçìàëàðè (åðëàðíè қàéòà
òàқñèìëàø ëîéèҳàëàðèíè), õўæàëèêäà è÷êè åð òóçèø ëîéèҳàëàðè, àҳîëè ÿøàø
æîéëàðèíè ðåæàëàø âà қóðèø ëîéèҳàëàðè, åðëàðíè ìåëèîðàöèÿëàø, éўë қóðèëèøè
÷èçìàëàðè âà ëîéèҳàëàðèíè; òóïðîқ, ãåîáîòàíèêà âà áîøқà қèäèðóâ âà èçëàíèøëàð
ìàòåðèàëëàðèíè, åðëàðíè èíâåíòàðèçàöèÿëàø ìàúëóìîòëàðèíè éèғèø, ўðãàíèø,
òèçèìëàøòèðèø âà òàõëèë қèëèøíè;
çàðóð ïëàí-õàðèòà ìàòåðèàëëàðèíè òàíëàø, êўïàéòèðèø âà òàé¸ðëàøíè;
қàéòà òàқñèìëàø ôîíäèíèíã åðëàðè ìàâæóä ìàéäîíèíèíã áàøîðàòëàíãàí
ìèãðàöèÿãà ìîñëèãèíè âà êў÷èðèëàäèãàíëàðíèíã óëàðíè æîéëàøòèðèø øàêëè âà èøëàá
÷èқàðèø-õўæàëèê ôàîëèÿòè áўéè÷à èñòàêëàðèíè қîíäèðèø èìêîíèÿòëàðèíè
àíèқëàøíè;
êў÷èðèëãàíëàðíè æîéëàøòèðèøãà ìўëæàëëàíãàí åð ó÷àñòêàëàðèíè äàëàäà
ўðãàíèø çàðóðàòèíè àíèқëàøíè.
173
Äàëà èçëàíèøëàðè æàðà¸íèäà åð òóðëàðè, ìàâæóä ôîéäàëàíèëèøè âà ìàäàíèé-
òåõíèê àҳâîëè áўéè÷à ìàúëóìîòëàð, ó÷àñòêàëàðíèíã ÷åãàðàëàðè âà óëàðíèíã
ìàéäîíëàðè àíèқëàíàäè, åðëàðäàí ôîéäàëàíèø ñàìàðàäîðëèãèíè îøèðèø, òàáèàòíè
ìóҳîôàçà қèëèøíè òàúìèíëàø áўéè÷à òàäáèðëàðíèíã òàðêèáè âà õàæìè àíèқëàíàäè,
ìàâæóä àҳîëè ÿøàø æîéëàðèäà óé-æîé âà èøëàá ÷èқàðèø қóðèëèøè ó÷óí
ó÷àñòêàëàðíè îëäèíäàí òàíëàø, ÿíãè қèøëîқëàðíè èøëàá ÷èқàðèø ìàðêàçëàðèíè ¸êè
îáúåêòëàðíè æîéëàøòèðèø àìàëãà îøèðèëàäè, ýñêè қèøëîқëàðíè қàéòà òèêëàø
èìêîíèÿòëàðè, òàíëàíãàí ó÷àñòêàëàðíèíã ñàíèòàðèÿ-ýêîëîãèê ҳîëàòè, óëàðãà êåëèø,
ñóâ, ýëåêòð ýíåðãèÿñè âà àëîқà áèëàí òàúìèíëàø øàðîèòëàðè, êў÷èðèëãàíëàðíè
æîéëàø-òèðèø ó÷óí åð ó÷àñòêàëàðèíè áåðèø íàâáàòè áåëãèëàíàäè.
Îëèíãàí ó÷àñòêàëàðíèíã ÷èçìàñè òàé¸ðëàíàäè, óíäà óëàðíèíã ÷åãàðàëàðè,
òàðòèá ðàқàìëàðè âà ìàéäîíëàðè, ÿíãè қèøëîқëàðíèíã ¸êè ìàâæóä қèøëîқëàðäà
êâàðòàëëàð-íèíã æîéëàøèøè; èøëàá ÷èқàðèø ìàðêàçëàðè, ÿíãè қèøëîқëàð, àâòîìîáèë
éўëëàðè òðàññàëàðè, àëîқà âà ýëåêòð òàðìîғè ÷èçèқëàðè êўðñàòèëàäè, åðëàðíèíã
ìàâæóä àҳâîëè âà ôîéäàëàíèëèøè, óëàðíè ÿõøèëàø áўéè÷à òàäáèðëàð âà áîøқà
åðëàðíè ўðãàíèø íàòèæàëàðè àêñ ýòòèðèëàäè.
Ó÷àñòêàëàðíè òàíëàø Åð ðåñóðñëàðè Äàâëàò қўìèòàñèíèíã ҳóäóäèé
îðãàíëàðè, àðõèòåêòóðà âà øàҳàðñîçëèê, ìèãðàöèÿ õèçìàòè, òàáèàòíè ìóҳîôàçà
қèëèø, ñàíèòàðèÿ íàçîðàòè îðãàíëàðè âà åðäàí ôîéäàëàíóâ÷èëàð áèëàí êåëèøèëàäè.
×èçìàíè èøëàøäà қóéèäàãè àñîñèé ìàñàëàëàð å÷èëàäè:
àҳîëè ÿøàø òèçèìè âà áîð åðëàðãà ìîñ òàðçäà êў÷èðèëàäèãàíëàðíèíã èøëàá
÷èқàðèø-õўæàëèê ôàîëèÿòëàðèíè òàøêèë ýòèø àíèқëàíàäè;
қàáóë қèëèíãàí ÷åãàðàâèé âà îïòèìàë ўë÷àìëàðíè ҳèñîáãà îëãàí ҳîëäà ôåðìåð
õўæàëèêëàðèíèíã ñîíè, ўë÷àìëàðè, æîéëàøèøè âà èõòèñîñëèãè áåëãèëàíàäè;
ÿíãèäàí ÿðàòèëà¸òãàí қèøëîқëàð, ìàâæóä қèøëîқëàðäàãè àéðèì êâàðòàëëàð ¸êè
øàõñèé óé-æîé қóðèëèøëàðèíèíã ўðíè àíèқëàíàäè;
åðëàðíè ìåëèîðàöèÿëàø âà êåëèø éўëëàðèíè қóðèø áўéè÷à èøëàð ҳàæìè
ҳèñîáëàíàäè;
àòðîô ìóҳèòíè ìóҳîôàçà қèëèø áўéè÷à òàâñèÿëàð èøëàíàäè âà åð ýãàëàðè,
åðäàí ôîéäàëàíóâ÷èëàð ó÷óí ìàæáóðèé åðäàí ôîéäàëàíèø òàðòèáè âà øàðòëàðè
áåëãèëàíàäè.
×èçìàíè èøëàøäà ðèîÿ қèëèø êåðàê áўëàäèãàí
àñîñèé òàìîéèëëàð қóéèäàãèëàð ҳèñîáëàíàäè:
ìàҳàëëèé àҳîëèíèíã ýòíèê êåëèá ÷èқèøèíè ҳèñîáãà îëèø;
ÿíãè òàøêèë ýòèëà¸òãàí қèøëîқëàð ¸êè ìàâæóä қèøëîқëàð ÷åãàðàñèäàãè
êâàðòàëëàð ó÷óí èëîæè áîðè÷à èõ÷àì ó÷àñòêàëàðíè àæðàòèø;
òàáèèé øàðîèòëàð, íîқóëàé ýêîëîãèê øàðîèò âà ìóðàêêàá èæòèìîèé âàçèÿò
ñàáàáëè ïàéäî áўëàäèãàí õàâôëè øàðîèòëàðäà àҳîëèíè æîéëàøòèðèøãà éўë
қўéìàñëèê;
òàáèèé ìóҳèòíè ìóҳîôàçà қèëèø òàëàáëàðèãà ðèîÿ қèëèø;
êў÷èðèëãàíëàðíèíã ìåҳíàòè âà ҳà¸òè ó÷óí қóëàé øàðîèòëàð ÿðàòèø;
ìîääèé âà ìåҳíàò ðåñóðñëàðèíè òåæàø.
174
Êў÷èðèëàäèãàíëàðíè æîéëàøòèðèø, ôåðìåð õўæàëèêëàðèíè, қèøëîқ õўæàëèê
øèðêàòëàðèíè òàøêèë ýòèø áўéè÷à îïòèìàë å÷èìíè òàíëàø áèð íå÷à å÷èìëàðíè èøëàø
âà òåõíèê-èқòèñîäèé êўðñàòêè÷ëàðíè òàққîñëàø àñîñèäà àìàëãà îøèðèëàäè.
Êў÷èðèëàäèãàíëàðíè åð ó÷àñòêàëàðè áèëàí òàúìèíëàø ÷èçìàñè ¸çìà âà ÷èçìà
ìàòåðèàëëàðäàí èáîðàò áўëàäè.
Do'stlaringiz bilan baham: |