301
ц бирл
и-ги,
ц
, сўм
,
сўм
Бўз ер (мол
бо-қиш
учун фой-
даланилади
)
Тоза
табиий
пичанзорла
р
Тоза
табиий яй-
ловлар
Йўллар
тагида-ги
ерлар
Жами
Ҳайдалма
ерлар
Жами
24
105
13
2
144
144
144
10
12
20
-
-
20
-
2
5,16
4,0
-
-
-
-
20
5,16
40
-
-
240
-
-
20,6
-
-
-
120
-
20
31,0
40
-
-
120
-
480
5418
520
-
6418
120
-
480
325
5
520
-
425
5
172
8
-
-
-
-
-
-
-
13025
Шудгорлаш
, ўғитлаш
Шудгорлаш
, устки
қатламни
юмшатиш,
ўғитлаш
Чуқур
ҳайдаш
ўғитлаш
-
-
500
500
500
800
-
-
-
12000
6500
6500
1600
72600
-
-
-
-
-
-
6,6
-
-
Ҳисоб-китоблар
1990
й.
баҳоларида
бажарилган.
Капитал
ҳаражатларнинг қопланиш даври Т=(72600:13025)+
0,5 (1+1)=6,6 йил; самарадорлик коэффициенти Е=1/6,6 = 0,15.
Шундай қилиб, ер турларини ташкил этишнинг ҳар хил ечимларини
асослашда қуйидаги асосий иқтисодий кўрсаткичларни ҳисоблаш зарур:
ерларни қишлоқ хўжалиги учун ўзлаштириш, трансформациялаш,
яхшилаш, дарахтларни ўтқазиш учун капитал ҳаражатларни;
янги ерларни ўзлаштириш натижасида ялпи маҳсулотнинг ўсишини;
ишлаб чиқаришнинг амортизация
ажратмалари ва эксплуатация
харажатларини; қўшимча агротехника тадбирларини амалга оширишнинг
харажатларини;
транспорт
харажатларини;
қишлоқ
хўжалик
техникасининг
бефойда юришлари,айланишлари ва кириб-чиқишлари,
ташкилий ва техник сабаблар бўйича туриб қолишлари ҳаражатларини
ҳисобга оладиган, ер турларига механизмлар
билан ишлов бериш учун
харажатлар қўшилган йиллик харажатларни;
қўшимча йўллар ва ариқлар тагидаги
ерлардан олинмайдиган
маҳсулотни (зарарни);
ерларни трансформациялаш ва яхшилаш, дараҳтларни ўтқазиш
ҳисобига соф даромаднинг ўсишини;
келтирилган харажатларни;
капитал харажатлар самарадорлиги коэффициентини;
соф даромаднинг келтирилган харажатларга нисбатини (лойиҳа
ечимларини солиштиришда фойдаланилади).
302
Амалиёт кўрсатадики, экологик ва табиатни муҳофаза қилиш
талабларига риоя қилинганда энг юқори иқтисодий
самарадорликка тоза
табиий яйловларни, пичанзорларни, бўз ерларни, чакалакзорларни
ҳайдалма ерларга трансформациялашда, ҳамда яйловлар ва пичанзорларни
тубдан яхшилашда эришилади.
Дарахтларни ўтқазиш (боғлар, узумзорлар) ерларни суғориш ва
қуритиш, ботқоқларни, қумликларни ўзлаштириш бўйича тадбирлар ҳам
самарали, лекин улар узоқ давом этади.
Бузилган ерларни
рекультивациялаш, каръерларни, ўрмонларни ўзлаштириш
кам самара
беради. Ер турларини ташкил этиш бўйича тадбирларнинг катта қисми
капитал харажатлар билан боғлиқ бўлгани учун, қўшимча инженерлик
изланишлари ва смета-молия ҳисоб-китоблари-ни ўтказиш талаб қилинади,
хўжаликда ички ер тузиш лой-иҳаси маълумотлари мос ишчи лойиҳаларда
аниқлаштирилади.
Do'stlaringiz bilan baham: