Ensiklopediyasi

М а кка . M asjid al-H arom .
Z a m z a m b u lo g 'i,
m a q o m i Ib ro h im d eb 
a t a lg a n to s h v a
b o s h q a la r bor.
K a ’ b a v a M a k -
ka n i y u n o n g e o g ra fi 
P to le m e y 2 - a s r d a
M a h o ra b a (q a d im g i 
y a m a n
t ilid a
« m a q ra b » - ib o d a t- 
x o n a ) n o m i b ila n til- 
g a o lg a n . K a ’ba is- 
lo m d a n ilg a r i h a m
a ra b q a b ila la r in in g
m u q a d d a s ib o d a tx o n a s i h is o b la n g a n , u n d a
q a b ila x u d o la rin in g 3 6 0 s a n a m i s a q la n g a n . 
H a r y ili a ra b q a b ila la ri K a ’b a g a h a j q ilis h - 
g a k e lib tu rg a n la r. H a j q ilis h o d a ti k e y in ­
c h a lik is lo m g a h a m o 'tg a n .
K a ’ba ib o d a tx o n a s in in g q u rilis h i h a q id a
t u r li r iv o y a t la r b o r. R iv o y a tla r g a k o 'r a , 
K a ’b a n i O d a m a la y h is s a lo m (O d a m A to ) 
q u r g a n la r . A y t is h la r ic h a , Ib r o h im a la y ­
h is s a lo m M a k k a g a 2 -3 m a rta k e lib k e tg a n - 
la r. S h u la rd a n b irid a A llo h n in g a m ri ila
o 'g 'li Is m o il b ila n K a ’ b a n i t ik la s h g a n .
K a ’ b a
o 'z
t a r i x i
d a v o m id a
t u r l i
to 'q n a s h u v la r v a u ru s h la r, se l va y o m g 'irla r 
n a tija s id a b ir n e c h a b o r b u z ilg a n . H a r s a - 
fa r uni y a n g id a n tik la g a n la r. K a ’ba M u h a m ­
m ad p a y g 'a m b a r 3 5 y o s h lig id a q a y ta q u ril­
g a n . 2 0 - a s r n in g 5 0 - y i l l a r i d a K a ’ b a
ta ’m irla n g a n v a k e n g a y tirilg a n .
H o z ir h a r y ili b a rc h a m u s u lm o n m a m - 
la k a tla rid a n z iy o ra tc h ila r M a k k a g a haj ib o - 
d a tin i b a ja r is h u c h u n k e la d ila r . K a ’ b a
m u s u lm o n la r u c h u n q ib la h is o b la n a d i v a u 
to m o n g a q a ra b n a m o z o 'q ila d i. B iz n in g
O 'z b e k is to n im iz g a n is b a ta n q ib la ja n u b i-
g 'a rb to m o n d a b o 'lib , k o m p a s m ili g 'a rb
n u q ta s id a n 1 4 ° c h a p to m o n g a q a y tis h i
k e ra k . Is lo m d in id a q ib la v a q ib la to m o n
u lu g 'la n a d i.
KEMALAR
O 'z b e k is to n d a « T o h ir v a Z u h ra » film in i 
k o 'r m a g a n la r to p ilm a s a k e r a k . .. S o k in
d a ry o jim ir - jim ir q ilib o q ib tu r ib d i. U n d a
c h i r o y l i q ilib b e z a t ilg a n k e m a s u z ib
k e lm o q d a . K e m a d a g i ta x tira v o n d a X o ra z m
s h o h in in g g o 'z a l q iz i m a lik a M o h im o ro m
o lm o q d a . K a n iz a k la r i u n in g o r o m in i 
q o 'r iq la m o q d a . S h u c h o q k a n iz a k la rd a n
b ir i d a r y o d a o q ib k e la y o tg a n s a n d iq n i 
k o 'rib q o la d i. Q iz la r q iy -c h u v q ilib s a n d iq ­
ni s u v d a n c h iq a rib o lis h a d i. U ni o c h is h g a n - 
d a q iz la rn in g n ig o h i T o h irg a tu s h a d i... Bu 
m a n z a ra k e m a q a d im g i riv o y a tla rd a h a m
tilg a o lin ib d im i, d e m a k u n in g ta rix i q a d im
z a m o n la rg a b o rib ta q a lis h in i k o 'rs a ta d i...
... O ld in ig a s o lla r (b ir-b irig a y o n m a -y o n
b ir ik tir ilg a n x o d a la r ) v a q a y iq la r p a y d o
b o 'lg a n , k e y in k e m a la r y a s a s h g a o 'tilg a n . 
Q a y iq la rd a s u z is h u c h u n u z u n y o g 'o c h n i 
s u v tu b ig a ta q a b ita ris h y o k i e s h k a k e s h - 
ish k e ra k b o 'lg a n . K e m a la r q a d im g i M is r, 
X ito y , O 'r ta O s iy o , K o re y a , Y a p o n iy a ,
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

H in d is to n va b o s h q a m a m la k a tla rd a y a s a l- 
gan. T a x m in a n b u n d a n uch m in g y illa r ilgari 
e s h k a k la r d a n ta s h q a r i y e lk a n la r i h a m
b o 'lg a n k e m a la r p a y d o b o 'ld i. B u n d a y k e - 
m a la rd a d e n g iz d a y u k la r ta s h ilg a n , h a rb iy
y u ris h la r u y u s h tirilg a n . G a le ra la r, y a ’ni y e l- 
k a n li v a e s h k a k li h a rb iy y o g 'o c h k e m a la r 
a n c h a v a q tg a c h a is h b e rg a n . D a s tla b k i 
g a le ra la r m ilo d d a n m in g y illa r a v v a l q u r il­
g a n , s o 'n g g ila r i e s a 1 8 -a s r o x ir la r id a g i 
u ru s h la rd a q o 'lla n ilg a n .
V a q t o 'tis h i b ila n k e m a la rn i y u rg iz is h
u c h u n s h a m o l k u c h id a n ( y e lk a n la r d a n )
k o 'p ro q fo y d a la n ila b o s h la n d i. K e m a la rd a g i 
y e lk a n la r so n i k o 'p a y a b o rdi, k e m a la rn in g
hajm i kattalashdi, y u k ko'taruvchanligi va tez- 
ligi o sh d i. E ng ka tta te z lik d a g i k e m a la r c h o y 
k lip e rla ri - c h o y ta sh uvch i ye lka n li ke m a la r 
edi. S h a m o l o 'n g kelib q o lg a n d a klip e r sut- 
kasiga 4 00 m ilga yaqin, y a ’ni 700 kilom etrdan 
o r tiq r o q m a s o fa n i b o s ib o 'ta r d i. H o z irg i 
te p lo xo d la rn in g ko'p ch ilig i b u n ch a lik te z yura 
olm aydi. K liperlar tez yurardi-yu, lekin ularning 
bu «ch a q q o n lig i» sh a m o lg a bo g 'liq bo'lardi. 
S h a m o l b o 'lm asa, eng yaxshi ye lka n li kem a 
ham oylab bir jo yd a turib qolaverardi.
S a n o a tn in g ta ra q q iy o ti ke m a la rn in g ta k o - 
m illashishiga ham sa bab bo'ldi. R us m exanigi 
I.P .K ulibin 1722-yilda su v bosim i ta ’sirida ay- 
la n a dig a n g 'ild ira k li ke m a ya ra td i. 1807-yilda 
a m e rik a lik R. F ulton k e m a g a b u g ' m a s h in a - 
sini o 'rn a td i. K e m a la rn in g s u z is h i s h a m o l in-