Ensiklopediyasi

«ш»
harfi lo­
tin grafikasida 
sh
holida, 
«ч»
harfi 
ch
holi- 
da, 
«г»
harfi g' holida, 
«у»
harfi 
o ‘
holida 
qo'shaloq belgi bilan beriladigan bo'ldi. 
O'zbek grafikasiga tutuq belgisi (’) kiritildi. 
Bular, albatta, ma’lum maqsad-dunyo ko­
mpyuter markaziga ulanish maqsadi bilan 
bog'liq holda yuzaga keldi.
Grafika bilan harfni aynan sinonim, bir 
tushuncha deb bilmaslik kerak. Harf aynan 
fonemalar uchun tanlangan belgilar bo'lgani 
holda grafika tushunchasi ancha kengdir. 
Grafika mazkur yozuvga oid barcha vosi- 
talar yig'indisidan iborat bo'ladi. Unga 
harflar, ishora belgilari, tinish belgilar, bar­
cha farqlash uchun qo'yiladigan belgilar 
kiradi.
GRAFIKA
O'zingiz chizgan birinchi rasmlarni es- 
lashga harakat qilib ko'ring. Siz ularni
Aa Bb Dd Ее Ff Gg 
Hh Ii Jj Kk LI Mm 
Nn Oo Pp Qq Rr Ss 
Tt Uu Vv Xx Yy Zz 
0 ‘o‘ G‘g‘ Sh sh Ch ch 
Ng ng (’)
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Grafik rassomning ish stoli.
qalamda, siyohda, akvarel bo'yoqlarda va 
qariyb har doim qog'ozga chizgansiz. Siz u 
va q td a
o 'z in g iz n in g
g ra fik a
bilan 
shug'ullanayotganingizni bilmagansiz, al­
batta. Rassomning qog'ozga ishlagan ras- 
mi grafika deb ataladi. Grafikani siz har 
qadamda uchratasiz: gazetada bosilgan 
karikatura ham, kitob sahifalaridagi surat
— illyustratsiyalar ham, ko'chalarda osilgan 
plakatlar ham, pochta markalari ham, pul 
b e lg ila ri 
ham, 
b u yu m la r 
o 'ra lg a n
qog'ozlardagi harflar ham, ko'rgazma zal- 
lari, muzeylar, uylar va maktab devorlarida- 
gi rasmlar ham grafikadir.
Odatda, rassomning qalam, ko'mir, tush 
bilan, ba’zi hollarda esa rangli qalam yoki ak­
varel bo'yoqlarda ishlagan rasmi faqat bir 
nusxada bo'ladi. Bu rasmlarning kitoblar yoki 
jurnallar sahifasidagi behisob qaytarig'i esa 
bosmaxonalarda maxsus asboblar va mashi- 
nalarda bajariladi. Biroq rassomning o'zi o'z 
asarlarini ko'paytirishi mumkin. Buning uchun 
rassom pichoq, iskana yoki shtixel deb atala- 
digan maxsus o'ymakor qalam bilan ishlagan 
rasmining ko'zgudagi aksi kabi teskari tasviri­
ni yog'och, linoleum, metallga tushiradi yoki 
maxsus litografik tosh, mis yoki qo'rg'oshin
plastinkaga kislota yordamida 
o'yib tushiradi.
Faqat bu p la s tin k a la r av- 
valdan loklangan va rasm igna 
bilan o'yib tushirilgan bo'lishi 
zarur. So'ngra bu rasm larga 
bo'yoq surkaladi-da, istalgan 
nusxada k o 'p a y tirila v e ra d i. 
Yog'och va metall plastinkalar- 
dan bosilgan nusxa, shuningdek 
rasmlarni shu tarzda ko'paytirish 
usulining o'zi gravyura deb ata­
ladi. Litografik toshda bosilgan 
nusxalar esa litografiya deyiladi.
Grafika tasviriy san’atning eng 
qadimiy turidir. Qadimgi rassom- 
larning g'or devorlariga chizgan 
rasmlari ham, yunon ko'zalaridagi 
naqsh va rasmlar ham, Uyg'onish 
davri ustalarining gravyura va rasmlari ham 
grafika namunalari hisoblanadi.
Qadimgi grafika sa n ’ati naqshlarda, 
nodir qo'lyozmalarga ishlangan bezaklarda 
shuhrat topgan. Endilikda rassom lik va 
haykaltaroshlik kabi grafikaning ham turlari 
bor. Bular — kitob-gazeta-jurnal grafikasi, 
plakat, amaliy grafika, dastgoh grafika. 
Hozir hayotimizni grafikasiz ta sa w u r qilib 
bo'lm aydi. Bolalar uchun m o'ljallangan 
xohlagan kitobingizni ochib qarasangiz, 
unda grafika asarlarini ko'rasiz. Ular sizga 
kitob mazmunini yaxshi tushunib olishingiz- 
da yordam beradi.
O'zbekistonlik grafik-rassomlar— I. Ikro- 
mov, V. Y. Kaydalov, Q. Basharov, A.K. 
Osheyko, T. Muhamedov va boshqalarning 
rasmlari ko'pchilikka tanish.
GRETSIYA