Energo-mexanika fakulteti «mashinasozlik texnologiyasi» kafedrasi

Jadv. 2.3. Tirkama va qasqichlar joylashtirish sharti

Tirkama yoki qiskich	Ko’rinishni	belgilash
	Oldi , orqa	Yuqori	Paski
1	2	3	4

tirkamalar

Qisqichlar

Xususan bazi o’zgartirish va qo’shimchalar barcha ishlab chiqarish turlarida bir tomonlamali joylashuv hisoblanadi

AMALIY MASHG’ULOT №3

OPERASION ESKIZLARNI ISHLAB CHIQISH.

Ishdan maqsad:Yig’ish chizmalarini rasmiylashtirish vao`qishni o’rganish. Yig’ish texnologik jarayonining strukturasini tuzish. Murakkab bo’lmagan yig’ma birlik yig’ma chizmasining sxemasini loyihalash va ishlab chiqish usullari bilan tanishish.

1.Yig’ishning texnologik jarayonini jamalanmasi va strukturasi

Taxminan , texnologik jarayonni yig’ishni boshida yig’iladigan mashinani va uning ishlash prinsipini o’rganib chiqishmiz kerak .

O’rganish jarayonida yig’iladigan mashinalarni ulash sxemasini , alohida tarkibiy qismlarini o’zaro aloqalarini aniqlashda va butun maxsulotni yig’ma birligini ko’rib chiqamiz.

Yig’mani texnologik jarayoni asosi shundaki u detal va tugunlarni ulashdan iboratdir – mexanizmlardagi va butun mashinalardagi.Bu ulamalar jarayoni ketma-ket ravishda bosqichlarga bo’linadi ( tugun , murakkab mashina ,mexanizm va umumiy yig’masi), va u keyinchalik bo’lib alohida operatsiyalarga ajraladi.Operatsiya quyidagicha bo’ladi

O p e r a t s i y a d a n o l d i n bunda yig’ma jarayon tushuniladi , bir ishchi qismdagi qandaydir bir tugun yoki bir va undan ortiq mashinalarning ishlash jarayoni o’rganiladi.Operatsiya bir nechta o’rnatmalarda ishlashi mumkin.

O’ t i s h d a n o l d i n bunda olib borilayotga ishni bir yoki undan ortiq uskunalarni almashtirmasda ishni tugatilishi mumkin chunku operatsiya tugash arafasida bo’ladi.

Q a b u l q i l i s h o’tishning bir qismi hisoblanadi, oddiy ishchi bajara oladigan oddiy ishlar asosidadir.

O’ r n a t i s h d a n o l d i n detalni ulash va yig’ishni holatini o’rganadi.

Texnologik jarayonni ishlab chiqishda yig’ish ishi yig’ish oqimiga bog’liq bo’lib u ishni boshida yoziladi.Yig’ish uslubi texnologik jarayonlarni operatsiyalarga bo’lish ; ketgan vaqt ( ish unumi ) foyda bilan baravar bo’lishi kerak.

Xususiyati bo’yicha detallarni texnologik jarayonlarni ajratish, mexanik qayta ishlangan yoki qo’lbola usulida kerakli o’lchov va shakl berish usuli, ish jarayonida qo’llanilishi kerak

Yig’ish uch turga bo’linadi:

a)individual o’zgartirish usul boyicha

b)to’liq umumalmashinuvi bo’yicha

v)to’liq bo’lmagan umumalmashinuvining individual guruh yig’masi bo’yicha

Muammoni hal qilish uchun bir misol

Misol . Malum bir obektni elementlarini diagramasini yaratish-shponkali pazani frezalash usullari (3.1 rasmga tugun sinflanishi)

Javob .tugunni uchlarini belgilab,tugunlar jamlanmasi yig’masidan foydalanib .Bazaviy detal yoki bazaviy tugunni ajratamiz.

Yig’malarni burama sxemasini tuzamiz(3.2rasm).Umumiy gorizantal chiziq,bazaviy detaldan boshlanadigan va tayyor maxsulot bilan tugaydigan, yig’ish jarayonidagi maxsulotni ko’rib chiqamiz.Alohida tugunlarning umumiy yig’ish chizig’i pastida, umumiy yig’ishda ko’rsatilgandek,umumiy yig’ish chizig’ida alohida qismlari ham ko’rsatilgan .

Jadval 3.1

№ позиции	Наименование детали	ГОСТ или нормаль	Количество		Примечание
1	Плита	ГОСТ 4973-48	1		Плита из стандартной заготовки
2	Винт М6х18	ГОСТ 1491-62	2
3	Шпонка	ГОСТ 14637 – 69	2
4	Штифт 8Гх40	ГОСТ 3128-60	2
5	Болт М8х40	ГОСТ 7808-62	4
6	Установ	ГОСТ 4092-57	1		Учтена конструкции стандартного установа
7	Призма	ГОСТ 12195-66	2
8	Штифт 10Гх70	ГОСТ 3128-60	2
9	Прихват	ГОСТ 4735-69	1
10	Прокладка	-	1
11	Гайка М24	ГОСТ 4089-57	1
12	Винт М12х50	ГОСТ 11738-68	4
13	Болт М16х60	ГОСТ 7808-57	4
14	Гайка М16	ГОСТ 5927-62	4
15	Шайба М16	ГОСТ 11371-68	4
16	Шайба 16	ГОСТ 13439-68	4
17	Шпилька М24х160	ГОСТ 11765-66	1
17	Пружина 26х100	ГОСТ 13165-67	1
19	Шайба 24	ГОСТ 13371-68	1
20	Опора А М24х130	ГОСТ 4084-68	1
21	Гайка М24	ГОСТ 5929-62	1
22	Опора	ГОСТ13440-68	1
23	Прокладка	-	1
Итого				46

Rasm3.2

Vazifa.vazifa jadval ko’rinishida 3.2

№ варианта	Содержание работы	Наименование объекта сборки	Номер рисунки	Номер таблицы спецификации
1;2 3	Составление: схемы сборочных элементов; технологической схемы сборки	Цилиндр пневматический качающийся	3.3	3.2
4;5 6	схемы сборочных элементов; технологической схемы сборки	Зажим гидравлический	3.4	3.3

Jadval 3.2

Rasm 3.3



Rasm3.4
AMALIY MASHG’ULOT №4

KESISH REJIMLARINI VA VAQT NORMALARINI HISOBLASH.

Ishdan maqsad: Tishli g`ildirak detaliga mexanik ishlov berishda ya’ni diametri 165 mm. bo`lgan tashqi silindrik yuzasiga mexanik ishlov berishda кесиш ҳолати элементларини ҳисоблаш.

Кесувчиасбобнингхарактеристикаси

Кесувчиқисмининг материали:Т15К6; асосийбурчак =90⁰;

Кескичучининградиусиr =1,0 мм; ГОСТ 18868–73

Хомакиишловберишучун

1. Кесишчуқурлигихомакиишловберишдаt=6,1*0,3=1,83=2 мм.

2. СуришхомакиишловберишдаS_о =0,6 мм/ об [4.364]

Кесиштезлиги v, қуйидагиэмперик формула орқалитопилади



Буерда

С_v–кесиштезлигинингкоэффициенти, С_v=290 [4.367]

m, x, y – даражакўрсаткичлари; m=0,2, x=0,15, y=0,35 [4.367]

Т–кесувчиасбобнингтурғунликдаври, мин; Т=30 мин. [4.367]

К_v= К_мvK_пvK_иv

К_мv – ишловберилаётганматериалниҳисобгаолувчи коэффициент, [3.];

К_мv=

К_v= 0,771,00,8 = 0,621

иент, [4.361]

K_иv =1,0 кесувчиасбобматериалиҳисобгаолувчи коэффициент, [4.361]



4. Шпиндельнинг айланиш частотаси



Дастгоҳпаспортибўйичатанлаймиз п_д=180,0 айл/мин.

5. Ҳақиқий кесиш тезлиги қуйидагича ҳисобланади



6. Кесишкучиниқуйидаги формула бўйичаҳисоблаймиз:

.

Буерда:

С_р – кесишкучинингдоимийси, С_р =300 [4.]

х, у, п – Даражакўрсаткичлари; х=1, у=0,75, п=-0,15 [4.367 ]

К_р–кесишкучинитузатишкоэффициенти

К_р = К_мрК_рК_рК_рК_rр

К_мр; К_р; К_р; К_р;К_rр–ишловберилаётган материал вакесучиасбобпараметрлариниҳисобгаолувчикоэффициентлар.

К_мр=1,22 [4.362] К_р=0,89; К_р=1,1; К_р=1,0;К_rр=1,0 [4.374 ]

К_р =1,22 0,891,11,01,0 = 1,2



7. Кесишучунсарланадиганқувватни қуйидаги формула орқали ҳисоблаймиз, кВт,



8. Вақтбўйичасуришниҳисоблаймиз, мм/мин

S_M=n_дs_o =1800,6=108 мм/мин

9. Операциянибажаришучунсарфланадиганасосийвақтқуйидагичатопилади:

, мин

БуердаL–кесувчиасбобнингишчиюришузунлиги, мм.

L=l+l₁+y

Буерда

l –ишловберилаётганюзанингузунлиги, 36 мм;

l₁ – кесувчиасбобнихом-ашёгаяқинлашишмасофаси, l₁=5 мм [5.300];

y – кесувчиасбобнихом-ашёданчиқишмасофаси, мм; y =6 мм [5.302]



10. Операция учундонабайвақтқуйидагиформуладантопилади:

Т_шт=Т_о+Т_в+Т_об.+Т_от.

БуердаТ_в–ёрдамчивақт, мин;

Т_в=Т_у.с.+Т_з.о.+Т_уп.+Т_из.

Т_у.с. – деталниўрнатишваечиболишучунвақт, мин; Т_у.с=0,46 [3.197]

Т_з.о. – деталнимаҳкамлашвабўшатишучунвақт, мин; Т_з.о =0,024 [3.201]

Т_уп. – дастгоҳнибошқаришамалларинибажаришучунвақт, мин; Т_уп =0,025 [3.203]

Т_из.– Деталниўлчашучунвақт; мин; Т_из =0,15 [3.207]

Т_в=0,46+0,024+0,025+0,15=0,66 мин

Ишловберишучуноперативвақт Т_оп.1= Т_о+ Т_в=0,43 + 0,66 =1,09 мин.

Тозалабйўнишучун

1. Кесишчуқурлигихомакиишловберишда t=0,8 мм.

2. Суришхомакиишловберишда S_о =0,15 мм/ об [4.366]

Кесиштезлиги vқуйидагиэмперик формула орқалитопилади



Буерда

С_v–кесиштезлигинингкоэффициенти, С_v=290 [4.367]

m, x, y – даражакўрсаткичлари; m=0,2, x=0,15, y=0,35 [4.367]

Т–кесувчиасбобнингтурғунликдаври, мин; Т=60 мин. [4.367]

К_v= К_мvK_пvK_иv

К_мv – ишловберилаётганматериалниҳисобгаолувчи коэффициент, [3.];

К_мv=

К_v= 0,771,00,1 = 0,77

K_пv =1,0 хомашёюзасинингҳолатиниҳисобгаолувчи коэффициент, [4.361]

K_иv =1,0 кесувчиасбобматериалиҳисобгаолувчи коэффициент, [4.361]



4. Шпинделнингайланишчастотаси



Дастгоҳпаспортибўйичатанлаймиз п_д=360 айл/мин.

5. Ҳақиқийкесиштезлигиқуйидагичаҳисобланади



6. Кесишкучиниқуйидаги формула бўйичаҳисоблаймиз:

.

Буерда:

С_р =300; х=1, у=0,75, п=-0,15 [4.367 ]

К_р–кесишкучинитузатишкоэффициенти

К_р = К_мрК_рК_рК_рК_rр

К_мр; К_р; К_р; К_р;К_rр–ишловберилаётган материал вакесучиасбобпараметрлариниҳисобгаолувчикоэффициентлар.

К_мр=1,22 [4.362] К_р=0,89; К_р=1,1; К_р=1,0;К_rр=1,0 [4.374 ]

К_р =1,22 0,891,11,01,0 = 1,2

7. Кесишучунсарланадиганқувватни қуйидаги формула орқали ҳисоблаймиз, кВт,



8. Вақтбўйичасуришниҳисоблаймиз, мм/мин

S_M=n_дs_o =3600,15=54мм/мин

9. Операциянибажаришучунсарфланадиганасосийвақтқуйидагичатопилади:

,

10. Операция учундонабайвақтқуйидагиформуладантопилади:

Т_шт=Т_о+Т_в+Т_об.+Т_от.

БуердаТ_в–ёрдамчивақт, мин;

Т_в= Т_уп.+Т_из.

Т_уп–дастгоҳнибошқаришамалларинибажаришучунвақт, мин; Т_уп =0,025

[3.203]

Т_из.– Деталниўлчашучунвақт; мин; Т_из =0,18 [3.207]

Т_в2=0,025+0,18=0,21 мин

Ишловберишучуноперативвақт Т_оп.2= Т_о+ Т_в=0,87 + 0,21 =1,08 мин.

Операция учунумумийоперативвақт Т_оп.= Т_оп.1 +Т_оп.2 = 1,09+1,08 = 2,17 мин.

Т_об.–ишжойигахизматкўрсатишучунвақт, мин;



Т_от.–ишчининг дам олишивашахсийишлариучунвақт, мин;



Шундайқилиб, донабайвақт:

Т_шт=2,17+0,13+0,08 =2,38 мин.

AMALIY MASHG’ULOT №5

RDB DASTGOHLARI UCHUN BOSHQARISH DASTURINI ISHLAB CHIQISH.

Amaliy ishining maqsadi: Avtomatlashtirilgan tizimda ishlovchi tokarlik dastgohlar haqida ma`lumotlarga ega bo`lish va RDB dastgohlarida g-code tizimidan foydalanishni o`rganish.

Ishni bajarish uchun kerak bo’ladigan asbob va jihozlar:

1. 
   RDB dastgohi va dasturi o’rnatilgan «Windows» operatsion tizimli “Pentium IV” kompyuteri.
   
2. 
   O’rta murakkablikdagi detallar namunalari.
   
3. 
   Detallarni o’lchash uchun o’chov asboblari.
   
4. 
   Bajarilgan ishni chop etish uchun plotter yoki printer.
   

Nazariy ma’lumotlar

G-kod – dasturlash tili soni o‘zgarishini tekshirish uchun ananaviy qurilma. Bu 1960 – yillarning boshida ELECTRONIC INDUSTRIES ALLIANCE tomonidan yaratilgan. Yuritilishi RS274 standarti sifatida 1980-yilning fevral oyida tasdiqlangan. Qo‘mitasi standartlari uchun ISO 6983-1.2009. Goskomitet standarti ISO G-kod – GOST 20999-83 sifatida yuritiladi. Sovet texnik adabiyotida G-kod ISO 7-bit kodi sifatida (ISO 7-bit) deb ataladi. G-kod CNC mashina kodi shuningdek, AEG va PC8C kodlari shaklida malumotlarni vakillik qilish uchun mo‘ljallangan 8-yulakcha kodi ISO 7-bit (kodlash uchun, 8-yulakcha paritetini nazorat kilish uchun ishlatiladi).

Ishlab chiquvchilar (CNC) rakamli dastur nazorat qurilmalari tizimlarini kengaytirishda asosiy dasturlash tili ko‘pligi sifatida G-kod yordamida mazmunli nazorat buyruklar (operator) sifatida ishlash dasturi uchun mashinalarni nazorat qilish dasturlaridan foydalanish moyildir.

Dastur tuzilmasi

G-kod yordamida yozilgan dasturlar qattiq tuzilishga ega. Barcha nazorat buyruqlar – bir gurux yoki bir necha jamoalar doirasida birlashtirilib tashkil etiladi. Shunday bo‘lsada orkada yangi satr belgi (CR/LF) blok dasturi va undan tashkari bir kator izoxlar xam bor. Birinchi ( va bazi xollarda oxirgi) belgisi “%” faqat bir kalrni ichiga oladi. Dastur M02 va M30 komandalari bilan yakunlanadi. Dasturlash sharxlaridan so‘ng aylana qavslar ichiga joylashtiriladi yoki aloxida kadrda tashkil etiladi.

Tartibli buyruqlar qatiy nazarda tutilmagan, balki ananaviy ( masalan, ish tekisligini tanlash), undan keyn buyruqlar joylashuvi, undan so‘ng qayta ishlash va texnologiya buyruqlari rejimlarini tanlash.

Dasturlar osti buyruqlardan so‘ng M02 tasvirlangan bo‘lishi mumkin, lekin M30 dan oldin bo‘lishi xam mumkin. Dasturlash osti kadrda Lxx ko‘rinishida boshlanadi, xx bu – dasturlash osti raqami, M17 buyrug‘i bilan yakunlanadi.

Umumiy kodlar jadvali:

Asosiy ( standartlar tayyorgarligi atalishi) buyruqlar tili G xarfi bilan boshlanadi:

• 
  Berilgan tezlikda ish organlarining uskunalari xarakati ( chizikli va aylana)
  
• 
  Xar xil ketma-ketliklarni amalga oshirilishi (masalan, kesib utishi va rezba kabilar)
  
• 
  Boshkaruv parametrlar vositasi, koordinata tizimlari, va xarakat tekisligi
  

Tayyorlov (asosiy) buyruqlar

Kodlar Tavsiflar

G00-G03 vostalar joylashuvi

G17-G19 ishchi xarakatini o‘zgarishi (XY, ZX, YZ)

G20-G21 standartlashtirilmagan

G40-G44 vositalarning turli qismlari kompensatsiya xajmi

(uzunligi, diametri)

G53-G59 koordinata tizimlari o‘zgarishi

G80-G85

G90-G91 koordinata tizimlari o‘zgarishi (mutlaq, nisbiy)

Asosiy buyruqlar jadvali

Buyruq Tavsifi Misol

G00 jadal xarakat vositasi (erkin xolda) G0 X0 Y0 Z100

G01 chiziqli interpolasyon G01 X0 Y0 Z100 F200

G02 aylana interpolasyon soat mili buyicha G02 X15 Y15 R5 F200

G03 aylana interpolasyon soat miliga karshi G03 X15 Y15 R5 F200

G04 programma bajarilishini kechiktirish, dastur

ijrosi usuli boshkaruv tizimini amalga oshirish

Bilan bog‘liq . G04 P500

G10 koordinatalar boshi uchun yangi koordinatalar G10 X10 Y10 Z10

o‘rnatish

G15 qutb tizimli koordinatalarni bekor qilish G15 X15 Y22.5

G15

G16 qutb tizimli koordinatalar (X radius Y burchak) G16 X15 Y22.5

G17 xarakat tekisligini tanlash X-Y

G18 xarakat tekisligini tanlash Z-X

G19 xarakat tekisligini tanlash Y-Z

G20 xarakat rejimini dyum tizimida ishlatish G90 G20

G21 xarakat rejimini metrik tizimida ishlatish G90 G21

G22 o‘rnatilgan to‘siqli joylashuvni faollashtirish

(stanok to‘siqlar uchun chiqmaydi) G22 G01 X15 Y25

G28 yozuvlar nuqtasiga qaytish G28 G91 Z0 Y0

G30 vositalar almashinuvi nuqtasiga Z o‘qidan ko‘tarish G30 G91 Z0

G40 radius vositalar kompensatsiyasini bekor qilish G1 G40 X0 Y0

F200

G41 troyektoriya chap tomonidan radius vositasini

kompetsatsiya qilish

G42 troyektoriya o‘ng tomonidan radius vositasini

kompetsatsiya qilish

G43 vositalar uzunligini ijobiy kompetsatsiya qilish

G44 vositalar uzunligini salbiy kompetsatsiya qilish

G49 kompensatsiya vositalar uzunligini bekor qilish

G53 mashina koordinata tizimini joyidan o‘chirish

G54-G59 belgilangan koordinata tizimi operatoriga o‘tish

G61-G64 rejimlaraga o‘tish anik Stop/doimiy tezlik

G68 kerakli burchakka koordinatani burish

G70 malum bir davrda bo‘ylamasiga toza qayrash

G71 malum bir davrda bo‘ylamasiga ko‘p o‘tuvchi xatoda

qayrash

G80 malum bir davrda rezbalarni metchik bilan burg‘ulashni, . qayrashni, kesishni bekor qilish va xokazo

G81 malum bir davrda burg‘ulash

G82 malum bir davrda burg‘ulashni kechiktirish

G83 malum bir davrda punktir burg‘ulash (to‘liq o‘yuvchanlik

bilan)

G84 malum bir davrda rezbalarni kesish

G90 trayektoriya tayanch nuqtasidagi mutlaq koordinata

vazifasi

G91 asta-sekin kiritilgan tayanch nuqtasidagi koordinata

vazifasi

G94 F (uzatish) – mm/min shaklida

G95 F (uzatish) – mm/ob. shaklida

G99 xar bir qilingan ishdan so‘ng “o‘tish nuqtasi” dan

Uzoqlashmaslik lozim

Xar bir kadrda maksimal 4 ta buyruq mavjud

Texnologiya kodlari jadvali

Texnologik buyruqlar tili M xarfi bilan boshlanadi. Bu xarakatlarni o‘z ichiga oladi:

• 
  Vositani almashtirish
  
• 
  Shpindelni yokish/o‘chirish
  
• 
  Sovutishni yokish/o‘chirish
  
• 
  Programma ostida ishlash
  

Yordamchi (texnologik) buyruqlar

Kod Tavsifi Misol

Masofadan boshkarish pultidagi <> tugmasini G0 X0 Y0

M00 bosishdan oldin mashinaning ishlashini to‘xtatib, Z100 M0

<> deb ataladi

<> tugmasini bosishdan oldin mashinaning G0 X0 Y0

M01 ishlashini to‘xtatish kerak, agar to‘xtatish rejimi Z100 M1

yoniqligi tasdiqlangan bo‘lsa

M02 modal vazifalarni tiklashdan, dasturning oxirigacha M02

M03 soat mili bo‘ylab shpindel aylanishini boshlash M3 S2000

M04 soat miliga qarshi shpindel aylanishini boshlash M4 S2000

M05 shpindel aylanishini to‘xtatish M5

M06 vositalarni almashtirish T15 M6

M07 qo‘shimcha sovutishni yoqish M3 S2000 M7

M08 asosiy sovutishni yoqish. Bazan (misolda ko‘rsatilgandek) M3 S2000

bir chiziqda bir necha M-kodga yo‘l qo‘yilmaydi M8

M09 sovutishni o‘chirish G0 X0 Y0

Z100 M5 M9

M13 soat mili bo‘ylab shpindelni aylanishi va sovutishini S2000 M13

Yokish

M14 soat miliga qarshi shpindelni aylanishi va sovutishini S2000 M14

o‘chirish

M17 dastur ostini tugatish M17

M25 vositalarni qo‘lda almashtirish M25

o‘sha dasturda bor dastur ostini qo‘shish ( P – buyerda kadr

M97 soni, N25 liniyasiga o‘tishini misol qilib amalga oshiradi) M97 P25

ko‘p yerda amalga oshirilmaydi fakat HAAS mashinalarida

ishga tushadi

aloxida asosiy dasturda bor dastur ostini qo‘shish ( P-dastur M98

M98 osti soni, O1015 dasturiga o‘tishini misol qilib amalga P1015

oshiradi)

M99 dastur ostini tugatish M99

M30 modal vazifalarni tiklanmasdan, dasturning oxirigacha M30

Buyruqlar parametrlari

Buyruqlar parametrlari lotin alifbosi bilan tuziladi

Kod Tavsifi Misol

X X o‘qi bo‘ylab trayektoriya koordinata nuqtasi G0 X100 Y0 Z0

Y Y o‘qi bo‘ylab trayektoriya koordinata nuqtasi G0 X0 Y100 Z0

Z Z o‘qi bo‘ylab trayektoriya koordinata nuqtasi G0 X0 Y0 Z100

P Buyruqlar parametri G04 P101

Xarakat uzatilish tezligi

F Frezer mashinalari uchun daqiqa – daqiqada G1 G91 X10

dyum (IPM) yoki millimetrda (mm/min) F100

tokar mashinalari dyumlar aylanmasi uchun

(IPR) yoki millimetrlar aylanmasi uchun(mm/rev)

S Shpindel aylanish chastotasi S3000 M3

R Standart bajarilgan ish parametri yoki yoy radiusi G81 R1 0 R2

(standartni kengaytirish) -10 F50 yoki

G2 G91 X12.5 R12.5

D Tanlangan vositalarni tuzatish parametri G1 G41 D1

X10 F150

L Dastur osti chaqiriqlarining soni M98 L82 P10

yoki G65 L82 P10 X_Y_R

I Interpolyatsion aylanada yoy parametri. G03 X10 Y10

X o‘qining boshlanish nuqtasidan yoyning markazigacha I0 J0 F10

bo‘lgan masofa

J interpolyatsion aylanada yoy parametri. G03 X10 Y10

Boshlang‘ichdan ortgan masofa I0 J0 F10

K Interpolyatsion aylanada yoy parameti. G03 X10 Y10

Z o‘qida yoyning ortgan masofasi I0 K0 F10

Misol

Vertikal-frezer raqamli boshqaruv dasturi mashinasida (to‘rtburchakda 34x27 mmda yozilgan) W xarfini qayta ishlash imkoniyati, freza diametri 4 mm, yasalishi organik shishadan.

Qayta ishlash natijasi qizil rang bilan ajratilgan

Kadr Mundarija Sharxlar

% Dastur boshlanishi

N1 G90 G40 G17 Absolyut koordinata tizimi, vosita radiusida

kompetsatsiya o‘chirilgan, interpolyatsion tekislik

X₀Y

N2 S500 M3 Shpindelni yoqish va shpindel aylanish tezligini

tuzish

N3 G0 X2 54 Y26 15 qayta ishlash boshlanish nuqtasiga erkin xolda o‘tish

N4 Z1 0 erkin xolda 1 mm ga yetmasdan Z bo‘yicha tayyorlovga

o‘tish

N5 G1 Z-1 0 F100 100 mm/min ga o‘tishda tayyorlovdan chiqib ketish

N6 X5 19 Y 2 0 Brinchi xarf shtrixi W

N7 X7 76 Xarakatni davom ettirish

N8 X16 93 Y26 15 Ikkinchi xarf shtrixi W

N9 X18 06 Xarakatni davom ettirish

N10 X25 4 Y2 0 Uchinchi xarf shtrixi W

N11 X25 96 Xarakatni davom ettirish

N12 X32 17 Y 26 15 To‘rtinchi xarf shtrixi W

N13 G0 Z12 Erkin xolda tayyorlovdan vositaning uzoklashishi

N14 M5 Shpindelni o‘chirish

N15 M30 Dasturni tugatish

Detallarimiz geometriyasini chizish:

1. 
   Detal chizmasi
   

Qolgan yuzalar
Detal materiali сталь	45
Ishlab chiqarish turi	mayda seriyali
Zagotovka	Chiviq Ф45

2. Detalga ishlov berish hisobiy texnologik kartasi.

2. Boshqarish dasturining sxemasi

№	Таянч нуқталар	Дастур кадрининг мазмуни	Детал ва асбоб ҳара-кати параметрлари
1	0→1	Тез ҳаракат	Vт.ҳ. = 15000 ^мм/мин
2	1→2	Ф31мм ни 150 мм узунликда хомаки ишлов бериш (совитиш билан)
3	2→3	А ён юзага хомаки ишлов бериш
4	3→4	Тез ҳаракат	Vт.ҳ.=15000^мм/мин
5	4→5	Тез ҳаракат	Vт.ҳ.=15000^мм/мин
6	5→6	Ф21,5 мм ни l=25 мм узунликда хомаки ишлов бериш
7	6→7	B ён юзага ишлов бериш (совитиш)
8	7→0	Бошланғич холатга қайтариш	Vт.ҳ. > 15000^мм/мин
9	0	Асбобни алмаштириш (асбоб №2)
10	0→1'	Тез ҳаракат	Vт.ҳ. > 15000^мм/мин
11	1'→2'	Ишчи суриш
12	2'→3'	Фаскага ишлов бериш
13	3'→4'	Ф20,5h8 га l=24 мм узунликда тоза ишлов бериш
14	4'→5'	B ён юзага тоза ишлов бериш
15	5'→6'	Фаскага ишлов бериш
16	6'→7'	Ф30h8 га l=24 мм узунликда тоза ишлов бериш
17	7'→8'	B ён юзага ишлов бериш
18	8'→0	Бошланғич ҳолатга қайтариш	Vт.ҳ. > 15000^мм/мин
19	0	Асбобни алмаштириш (Асбоб №3)
20	0→1''	Тез ҳаракат	Vт.ҳ. > 15000^мм/мин
21	1''→2''	Ариқчани Ф 19 мм гача йўниш
22	2''→3''	Кескични чиқариш	Vт.ҳ. > 15000^мм/мин
23	3''→4''	Тез ҳаракат	Vт.ҳ. > 15000^мм/мин
24	4''→5''	Ариқчани Ф 19 мм гача йўниш
25	5''→6''	Кескични чиқариш
26	6'' – 0	Бошланғич холатга қайтариш
27	0	Асбобни алмаштириш
28		Дастур тугади

2. 
   Detalga ishlov berishning boshqarish dasturi
   

% 078 LF

№1 G00 G08 G09 G90 X31 Z51 LF

№2 G95 G97 Z0 F.5 S580 M04 M08 LF

№3 X46 F.3 LF

№4 G00 G08 G09 Z51 LF

№5 X21,5 LF

№6 Z25 F.5 S780 LF

№7 X31,5 F3 LF

№8 G00 G08 G09 X200 Z150 LF

№9 T002 M06 LF

№10 X18,5 Z51 LF

№11 Z50 F.05 S2250 LF

№12 G01 X20,5 Z49 LF

№13 Z25 LF

№14 X28 LF

№15 X30 Z24 LF

№16 Z0 S1500 LF

№17 X46 F.2 LF

№18 G00 G08 G09 X200 Z150 LF

№19 T003 M06 LF

№20 X31 Z25 LF

№21 X19 F.05 S400 LF

№22 X31 LF

№23 G00 G08 G09 Z0 LF

№24 X29 F.05 S400 LF

№25 X46 LF

№26 G00 G08 G09 X200 Z150 M05 M09 LF

№27 T001 M06 LF

№28 M30 LF

Oddiy harakat trayektoriyasi kodi.

M03 S600 F100

G00 X00 Z00

G01 X-0.1. Z00.

G01 X-0.1. Z-10.

G01 X00. Z-10.

G01 X00. Z00.

G01 X-0.2. Z00.

G01 X-0.2. Z-10.

G01 X00. Z-10.

G01 X00. Z00.

G01 X-0.3. Z00.

G01 X-0.3. Z-10.

G01 X-0.3. Z-10.

G01 X00. Z00.

G00 X00. Z00.

M05

AMALIYMASHG’ULOT №9

O’LCHAMLAR ZANJIRINI XISOBLASH.

Ishdan maqsad:Berilgan detal uchun mexanik ishlov berish jarayoni texnologiyasini loyihalashdagi ishlar ketma-ketligini o’rganish. (Ichki yuzalarga ishlov berish)

Darsning mazmuni.Berilgan detalningeskizidagi operatsiyagacha va operatsiyadan keyingi o’lcham bo’yicha mexanik ishlov berish operatsiyasini loyihalash.

Misol.Burchakli richagning (2.1-shakl) diametri 20A₃ bo’lgan ichki yuza tayyorlansin.Detal materiali — po’lat 45; xom ashyo-shtampovka ichki yuza hosil qilinmagan holda; ishlab chiqarish turi — o’rta seriyali ishlab chiqarish.Parmalash operatsiyasini operatsion kartani rasmiylashtirish bilan ishlab chiqish.

Echish. Ishlab chiqarishning berilgan holati uchun yaxlit materialdan tayyorlangan kata bo’lmagan detalning diametri 20A₃ ichki yuzasinihosil qilish uchun kesuvchi asboblarni quyidagi o’tishlari asosida tik-parmalash dastgohida bajaramiz: parma diametri 17,5 yarim tozab ishlov berishda zenker diametri 19,75 va razvertka diametri 20A₃ ([27], bet. 10—11, 4-jad. qaralsin). Ope­ratsiya bita o’rnatish va uchta o’tishdan iborat (o’lchov-nazorat operatsiyasini hisobga olmagan holda).

Operatsiyani bajarish uchun 2N125 modelli tik-parmalash dastgohini tanlaymiz (eng kata parmalash diametri 25 mm).

Ishlab chiqarishni tayyorlash vaqtini qisqartirish, ish unumdorligini oshirish va iqtisodchanligini ta’minlash maqsadida, hamda ishlab chiqarish tipini e’tiborga olgan holda moslama sifatida sirpanuvchi konduktorni tanlaymiz

([6],61betga qaralsin), bu konduktor normallashtirilgan konduktorlar tipiga kiradi.

Detalni ishlab chiqarish dasturi kattalashganda va zamonaviy texnologik jarayon joriy etilganda sirpanuvchi konduktorni siqilgan havo yordamida ishlovchi varianti tavsiya etiladi. Tez almashinuvchi kondu­ktor vtulkalari (uch dona) quyidagi diametrlarda bo’ladi: ichki yuza: parmalashda — ø 17,5 yarim tozalab ishlov beruvchi zenker uchun — ø 19,75 va razvyortka uchun — ø ([6], 77 betga qaralsin). Operatsiyani bajarish vaqtida kesuvchi asbobni tez almashtirish uchun tez echiluvchi patron qo’llaniladi, yoki nisbatan zamonaviy usul-pozitsion parmalash kallagi qo’llaniladi ([5], 451 betga qaralsin).

DA (GOST) muvoffiq kesuvchi asbobni tanlaymiz; o’chov-nazorat asbobini tanlaymiz; DA muvoffiq — ø 20A₃ o’lchamli ikki tomonlama probka; [20, 21]va boshqa manbalar asosida kesish holati elementlari va vaqt normasini tanlaymiz.

2.1 - jadvalga operatsion karta (yozuv va hisob qismi) keltirilgan.

2.1-shakl

Variant №	Detalning nomi	Detalning materiali	Xom ashyo turi	Ishlab chiqari tipi	SHakl №
1	Val	Po’lat 45	Prokat	Seriyali	2.2a
2	Val	Po’lat 45	Prokat	Ommaviy	2.2a
3	Barmoq	Po’lat60	SHtamka	Seriyali	2.2.b
4	Barmoq	Po’lat60	SHtamka	Ommaviy	2.2.b
5	Vtulka	KCH18	Quyma	Kichik seriyali	2.2.v
6	Vtulka	KCH18	Quyma	Katta seriyali	2.2.v
7	Richag	Po’lat45	Prokat	Donaboy	2.2.g
8	Richag	Po’lat45	Prokat	Katta seriyali	2.2.g
9	utti	KCH15	Quyma	Kichik seriyali	2.2.d
10	Qutti	KCH15	Quyma	Ommaviy	2.2.d

2.2-shakl

Adabiyotlar

 

1. 
   Bazirovanie i bazi v mashinostroenii. Termini i opredeleniya. GOST 21496. Izd-vo standartov, 1982, 35s.
   
2. 
   Balakshin B.S. Osnovi texnologii mashinostroeniya. M.: Mashinostroenie, 1969. 358s.
   
3. 
   Balakshin B.S. Teoriya i praktika texnologii mashinostroeniya. V 2-xkn. M.: Mashinostroenie, 1982. Kn.1. 283s.; Kn.2. 269s.
   
4. 
   Granovskiy G.I., Granovskiy V.G. Rezanie metallov. Uchebnik dlya mashinostr. I priborostr. Spets. Vuzov. M.% Visshaya shkola, 1985. 304 s.
   
5. 
   Dopuski i posadki: Spravochnik. V 2-x ch. V.D. Myagkov, M.A. Paley, A.B. Romanov, V.A. Braginskiy. L.: Mashinostroenie, 1983. CH1. 543 s.; CH.2 448s.
   
6. 
   Kolesov I.M. Osnovi texnologii mashinostroeniya: Uchebnik dlya mashinostroitel’nix vuzov. – M.: Mashinostroenie, 1997.- 592s.: ISBN 5-217-02692-8.
   
7. 
   Markov N.N. Vzaimozamenyaemost’ i texnicheskie izmereniya. Uchebnik. M.: Izd-vo standartov, 1983. 288s.
   
8. 
   Matalin A.A. Texnologiya mashinostroeniya: Uchebnik dlya mashinostroitel’nix vuzov po spetsial’nosti «Texnologiya mashinostroeniya, metallorejushie stanki i instrumenti». L.: Mashinostroenie, 1985. 512s.
   
9. 
   Materialovedenie: Uchebnik dlya visshix texnicheskix zavedeniy / B.N.Arzamasov, I.I.Sidorin, G.F. Kosolapov i dr. ; Pod obsh. Red. B.N. Arzamasov. Izd. 2-e, ispr. i dop. M.: Mashinostroenie, 1986. 786 s.
   
10. 
    Mitrofanov S.P. Gruppovaya texnologiya mashinostroitel’nogo proizvodstva. V 2-x t. L.: Mashinostroenie, 1983. 786s.
    
11. 
    Novikov M.P. Osnovi texnologii sborki mashin i mexanizmov. M.: Mashinostroenie, 1980. 592s.
    
12. 
    Osnovi texnologii mashinostroeniya: Uchebnik dlya vuzov / Pod red. V.S.Korsakova. Izd. 3-e dop. i pererab. M.: Mashinostroenie, 1977, 416s.
    
13. 
    Poduraev V.N. Texnologiya fiziko-ximicheskix metodov obrabotki. M.: Mashinostroenie, 1985. 264s.
    
14. 
    Pugachev V.S. Teoriya veroyatnosti i matematicheskaya statistika: Ucheb. Posobie dlya vuzov. M.: Nauka, 1979. 496s.
    
15. 
    Razmerniy analiz texnologicheskix protsessov / V.V.Matveev, M.M.Tverskoy, F.I.Boykov i dr. M.: Mashinostroenie, 1982. 264s.
    
16. 
    Spravochnik instrumental’shika/ I.A.Ordinartsev, G.V. Fillipov, A.N. SHevchenko i dr.; Pod obsh. red. I.A. Ordinartseva. L.: Mashinostroenie, 1987. 846s.
    
17. 
    Spravochnik texnologa-mashinostroitelya. V 2-x t. / Pod red. A.G. Kosilovoy i R.K.Mesheryakova. M.: Mashinostroenie. 1985. T1.656s.; T2. 496s.
    
18. 
    Texnologichnost’ konstruktsii izdeliy: Spravochnik / Pod red. D.Adamirova. M.: Mashinostroenie, 1985. 368s.
    
19. 
    Texnologiya mashinostroeniya (spetsial’naya chast’): Uchebnik dlya mashinostroitel’nix spetsial’nostey vuzov /A.A.Gusev, E.R.Koval’chuk, I.M.Kolesov i dr. M.: Mashinostroenie, 1986. 480 s.
    
20. 
    TSepi razmernie. Osnovnie ponyatiya, metodi rascheta lineynix i uglovix tsepey. Metodicheskie ukazaniya RD 50-635-87 / I.M.Kolesov, E.I.Lutskov, A.I.Kubarev i dr. M.: Izd-vo standartov. 10876. 42s.
    
21. 
    YAkushev A.I., Vorontsov L.N., Fedotov N.M. Vzaimozamenyaemost’, standartizatsiya i texnicheskie izmereniya: Uchebnik dlya vuzov. Izd. 6-e, pererab. i dop. M.: Mashinostroenie, 1987. 352s.
    
22. 
    Metodicheskie ukazaniya po vipolnenii analiza variantov bazirovaniya i viboru texnologicheskix baz dlya studentov spets. 0501 «Texnologiya mashinostroeniya, metallorejushie stanki i instrumenti» / IEI im. V.I.Lenina: sost. Ptuxa L.I. – Ivanovo, 1982.
    
23. 
    Metodika vipolneniya analiza variantov bazirovaniya / IEI im. V.I.Lenina: sost. L.I.Ptuxa – Ivanovo, 1994.
    
24. 
    Kosilova A.G., Mesheryakov R.K., Kalinin M.A. Tochnost’ obrabotki, zagotovki i pripuski v mashinostroenii. Spravochnik texnologa. – M.: Mashinostroenie, 1976 – 288
    
25. 
    WWW.Macninebuliding .edu
    
26. 
    WWW.Goole.co.uzqidiruvtiziminingMashinasozlikgategishliqismivasaxifasi.
    
27. 
    WWW.Technicalmachinery .it
    
28. 
    WWW.Techno.fr
    
29. 
    WWW.Texnologiya mashinostroeniya Yandex.ru
    
30. 
    WWW.Ziyonet.uz