|
Masala: Variant – 11.
Variantlar
|
Rasmlar
|
E1, V
|
E2, V
|
E3, V
|
R1, Om
|
R2, Om
|
R3, Om
|
R4, Om
|
R5, Om
|
R6, Om
|
11
|
1.11
|
4
|
9
|
18
|
2.7
|
10
|
4
|
8
|
10
|
12
|
1. Berilgan murakkab zanjirda uchta kontur, ya`ni I (abd), II (abc), III (cbd) konturlar va to`rtta tugun – a, b,c,d bor. Aniqlanuvchi toklar – I1, I2, I3, I4, I5, I6
Avvalo, har bir konturda kontur toklari - II, III, IIII ning yo`nalishini ixtiyoriy ko`rsatamiz. Kirxgofning I – qonuni asosida tugunlar uchun tugunlar sonidan bitta kam tenglamalar tuzamiz:
a tugun uchun: I1 + I2 – I3 = 0;
b tugun uchun: I4 + I5– I2 = 0;
c tugun uchun: I1 + I5 – I6 = 0;
Kirxgofning II – qonuni asosida har bir kontur uchun tenglamalar tuzamiz:
I – kontur uchun: 0= I4· R4 + I5· R5+ I6· R6 (1)
II – kontur uchun: -E1+E2= I5 · R5 – I1· R1 – I2· R2 (2)
III – kontur uchun: E2-E3 = I6· R6+ I2· R2 – I3· R3 (3)
2. Kontur toklar usulidan foydalanib tarmoqdagi barcha toklarni aniqlaymiz:
Bunda tarmoqdagi barcha toklar yuq, konturdan faqat bita kontur toki o`tadi deb faraz qilinadi.
Kirxgofning II – qonuni asosida har bir kontur uchun tenglamalar tuzamiz:
I – kontur uchun: 0= II · (R4+ R5+ R6) – III · R5– IIII · R6 (4)
II – kontur uchun: -E1+ E2= III · (R5+ R1+ R2) – II · R5– IIII · R2 (5)
III – kontur uchun: E2-E3= IIII · (R6 + R2 + R3) – II · R6– III · R2 (6)
Endi, masalaning shartida berilganlarni (4), (5) va (6) tenglamalarga qo`yamiz:
0 = II ·(8 +10 + 2) –III ·10 – IIII · 2 (4I)
-4+18 = III · (10+2.7+10) – II ·10 – IIII ·10 (5I)
9-18 = IIII· (2 + 10 + 4) – II· 2 – III· 10 (6I)
(4I), (5I), (6I) larniixchamlashtirib, quyidagitenglamalarsistemasinihosilqilamiz:
0 = 20 · II–10· III–2·IIII (4 II)
14 = 10· II -22.7 · III + 10 · IIII (5 II)
-9 = 10·II + 2·III –16 · IIII (6 II)
(4 II), (5 II) va (6 II) lar uch noma`lumli uchta tenglamalar sistemasidir. Butenglamalarsistemasinideterminantusulidanfoydalanibyechamiz:
Unda
=3770
=-987.4
= -2220
= 4306
Kontur toklarining qiymatlari:
bo`ladi.
Endi haqiqiy I1, I2, I3, I4, I5va I6 toklarini aniqlaymiz:
konturning tashqarisidagi qarshiliklar (R1, R6, R3) dan o`tayotgan tok kuchlari (I1, I6, I3)o`sha kontur toklariga teng bo`ladi;
konturning abd qismidan faqat II kontur toki o`tadi va bu tok zanjirning shu qismidan o`tayotgan haqiqiy I3 tokiga teng bo`ladi, ya`ni II = I4= –0.26 A. Xuddi shunday II va III - kontur toklari III = I1= -0.6 A; IIII = I3 = 1.14 A bo`ladi. Qolgan I2, I4, I5 toklari Kirxgofning I – qonuni asosida aniqlanadi, ya`ni:
I2 = III – IIII = -0.6 – 1.14 = -1.74A
I5 = II – III = -0.26 –(-0.6) = 0.34A.
I6 = II– IIII = -0.26- 1.14 = -1.4 A.
Izlanayotgan barcha toklar aniqlandi.
3. Quvvatlar balansini tuzish.
Har qanday elektr zanjirida e.yu.k. manbalarining umumiy quvvati iste`molchilarda sarflanadigan quvvatlar yig’indisiga teng bo`lishi kerak, ya`ni:
1.27 - rasmda keltirilgan elektr zanjiri uchun quvvatlar balansini tuzamiz:
E.Yu.K. manbalarining umumiy quvvati:
= 4*(-0.6)-9*(-1.74)+18*1.14=30
Iste`molchilarni umumiy quvvati:
= (-0.6)2 · 2.7 + (-1.74)2 · 10 +(1.14)2 ·4 +(-0.26)2 ·8 + (0.34)2 · 10 + (-1.4)2 · 2 = 40Vt. Demak, 369 = 369 Vt.
4. Potensiallar diagrammasini qurish.
P
otensiallar diagrammasi, asosiy murakkab zanjirning tashqi konturi uchun quriladi (2 - rasm); zanjirda biror nuqta (a) ning potensiali nolga teng deb olinib, shu nuqtaga nisbatan boshqa nuqtalarning potensiallari hisoblanadi. Buning uchun, soat mili harakati yo`nalishida, a nuqtasidan
boshlab konturni aylanib chiqiladi
2 – rasm
a nuqtaning potensiali nolga teng:
φa = 0.
V nuqtasining potensiali a nuqtasining potensialidan I3· R3 ga kichik bo`ladi, chunki R3qarshiligida kuchlanish pasayishi φa – φv = I3· R3 bo`ladi. Bundan,
φv = φa– I3· R3 = 0 – 1.14*4= 4.56 V.
d nuqtaning potensiali v nuqtaning potensalidan E2 ga kichik:
φd = φv- E3= 4.56-18 = 13.44 V.
c nuqtasining potensiali ham d nuqtaning potensialidan I4· R4 ga kichik bo`ladi:
φc = φd – I4· R4 = 13.44 – 0.26 ·8 = 11.36V.
g nuqtasining potensiali c nuqtaning potensialidan E1 ga katta bo`ladi:
φg = φc +E1 = 11.36 + 4 = 15.36V.
yana, a nuqtasining potensialini tekshirsak, bunda u gnuqtasining potensialidan I1· R1 ga kichik bo`ladi:
φa = φg– I1· R1 = 15.36 – 1.74 · 2.7 = 10.662
Xulosa:
Men bu kurs ishini bajarish davomida online darsda hamda undan oldingi ma’ruza matnlaridan va amaliy mashg’ulot yo’riqnomalaridan foydalanib bajardim.
Har bir iste’molchi toklarini topib ularni quvvat balanslarini tengladim, ularaniq va to’g’ri natijani ko’rsatdi bular asosida potensial diagramma qurdim.
Kirish qismida esa energiya tejash yo’llari haqida batafsil yoritib o’tishga harakat qildim chunki bugungu kundagi asosiy muammolardan biri bu energiya muammosidir chunki iste’mol quvvati yildan yilga ortib bormoqda bu esa o’z navbatida bizdan energiyani iloji borivha ozroq va foydali ishlatishni ta’lab etmoqda. Shu nuqta’i nazar bilan bu mavzuga to’xytalishni to’g’ri deb bildim.
Xozirda ko’plab sohalarda bu ishlar bo’yicha izchil ishlar olib borilmoqda men ham bunga o’z hissamni qo’shishga qo’limdan kelganicha harakat qilaman.
ADABIYOTLAR
1. Методические указания по расчету контролпнқх заданий по курсу «ТОЭ»(Линейнқе тсепи постоянного тока). Учебно-производственная типография ФерПИ, 1985 (составители: Нигматов Ж.М. и др.).
2. Karimov A.S., Mirhaydarov M.M. va boshqalar. Elektrotexnika va elektronika asoslari (masalalar to`plami va laboratoriya ishlari). Toshkent, «O`qituvchi», 2009.
3. Karimov A. S. Nazariy elektrotexnika. 1-tom. T.: O`qituvchi, 2008.
4. Сборник задач по теоретическим основам электротехники. Под. ред. Л.А. Бессонова. М.: Вқсшая школа, 1988.
5. Нейман Л.Р., Демирчян К.С. Теоретические основы электротехники. Том 1. Ленинград, 1982.
6. Шебес М.Р. Задачник по теории линейнқх электрических тсепей. М.: Вқсшая школа, 1982.
8. KarimovA.S. vaboshqala. ElektrotexnikavaelektronikaasoslariT. O`qituvchi 1995 y. 466 c. 5. Karimov A.S. va boshqalar. Elektrotexnika va elektronika asoslari. Masalalar to`plami va laboratoriya ishlari T. O`qituvchi. 1991 y
Internet resurslari:
Infocom.uz elektron jurnali: www.infocom.uz
www.press-uz.info
www.ziyonet.uz
www.edu.uz
www.energystrategy.ru
www.uzenergy.uzpak.uz
http://www.ges.ru
http://www. solarhome .ru/hydro
Do'stlaringiz bilan baham: | 
