Energetik texnologiyalar E

2.3.2. Muvofiqlashtirilgan yuklamaning ishchi tavsiflari
Tajribadan ko’zlangan maqsad:

• 
  Muvofiqlashtirilgan yuklama rejimida uzatish liniyasida tok va kuchlanish nisbatlarini o’lchash va talqin qilish.
  
• 
  To’lqinning xarakteristik impedansi, kechikuvchi va ilgarilovchi ish rejimi, foydali ish koeffisiyenti va uzatishdagi yo’qotishlar atamalarini talqin qilish.
  

Uskunalar ro’yxati va tajribani amalga oshirish

Miqdori	Toifa raqami	Nomi
1	74550	Uch fazali transformator TL380KV
1	74551	Elektruzatish liniyasi (EUL) modeli 380 kV
2	74553	EUL kondensatori TL380 kV
1	745561	Kuchli tok ulab-uzgich qurilmasi moduli
		Qo’shimcha qismlar
1	726256	Panel ramasi VT160, uch darajali
1	72675	FCCB bilan uch fazali ta’minot bloki
1	73310	Rezistiv yuklama 1.0
5	50059	10 ta xavfsizlik tiqin-qopqog’idan iborat to’plam, qora rangli
1	500591	Probka-tutashtirgichlar, sariq-yashil rangli, 10 donadan iborat to’plam
1	500851	Himoyaviy biriktiruvchi simlar, 32 A, 32 donadan iborat to’plam
1	500852	Himoyaviy biriktiruvchi sim, 32 A, sariq / yashil rangli, 10 dona
6	500614	Himoyaviy biriktiruvchi sim 25 sm, qora rangli
		Qo’shimcha ravishda quyidagilar tavsiya etiladi:
1	727100	CASSY quvvat tahlil qilgich
1	524220	CASSY Laboratoriya 2
		Xohish-istakka ko’ra
1	72711	Sil-o-Metr
2	72732	Elektromagnitli o’lchov uskunasi 2,5 A
2	72738	Elektromagnitli o’lchov uskunasi 600 V

Tartibot:
Tarkibiy qismlar ulanishi quyidagi rasmda ko’rsatilganidek amalga oshirilishi kerak.

Uzatish liniyasi modeli dastlab 100% uzunlikka sozlangan, uch fazali transformator kuchlanishi esa U_N - 5% miqdoriga o’rnatilgan.
Rezistiv yuklamani 100% dan boshlab, 9 ta bir xil bosqich bilan 10% dan kamaytiring (tajribaning tarkibiy qismlari faqat qisqa vaqt mobaynida yuqori toklar ta’sirida qolishi uchun quyiroq qarshilik miqdorlarida o’lchovlar tez amalga oshirilishi kerak).
Har bir bosqichda quyidagi miqdorlarni o’lchash kerak:
Liniya boshida U_A kuchlanishi, I_A toki, P_A faol quvvat va Q_A reaktiv quvvat, shuningdek liniya oxirida U_B kuchlanishi va I_B toki:
O’lchangan miqdorlarni jadvalga kiriting:

R (%)	UA (V)	IA (A)	PA (W)	QA (Var)	UB (V)	IB (A)
100	398	0.40	55	80 (cap)	424	0.20
90	398	0.42	65	75 (cap)	416	0.20
80	398	0.45	70	71 (cap)	415	0.25
70	398	0.48	85	68 (cap)	412	0.30
60	398	0.50	95	64 (cap)	408	0.40
50	397	0.55	110	55 (cap)	400	0.47
40	390	0.63	135	40 (cap)	390	0.58
30	385	0.75	165	20 (cap)	367	0.73
20	381	0.90	197	15 (ind.)	346	0.90
10	367	1.20	235	80 (ind.)	294	1.22

Rezistiv yuklamaning qanday darajalarida sig’imli harakat va qanday darajalarida induktiv harakat yuzaga keladi?
Liniya reaktiv quvvatni boshqa sarflamaydigan (ya’ni, muvofiqlashuvga erishiladigan) rezistiv yuklamaning muayyan miqdorini aniqlang va uni nazariy bo’limda keltirilgan to’lqinning xarakteristik qarshiligi uchun ko’rsatilgan miqdor bilan solishtiring.
Natija:
Rezistiv yuklama 30% dan oshgan holatda, sig’imli harakat kuzatiladi; induktiv harakat bundan quyiroq miqdorlarga olib keladi. 20% dan 30% gacha miqdorlar o’rtasida liniya aniqlanadigan reaktiv quvvatni iste’mol qilmaydi. Uzatish liniyasi to’lqinining xarakteristik qarshiligi ushbu (200 om dan 300 om gacha) diapazonda bo’ladi.
Uzatish liniyasi to’lqinining xarakteristik qarshiligi uning uzunligiga bog’liq emasligiga ishonch hosil qiling. Rezistiv yuklamaning doimiy miqdorida (taxminan 240 Om) va ta’minot kuchlanishi U_N - 5% holatda, liniya uzunligini bir marta 40%, so’ngra esa umumiy uzunligidan 60% ga o’zgartiring (uzatish liniyasi modelini tavsiflovchi rasmga qarang) va zanjir reaktiv energiyani sarflashi yoki sarflamasligini aniqlang.
Natija:
Har ikki holatda muvofiqlashtirishga erishiladi (reaktiv quvvatning aniqlanadigan sarflanishi yo’q). Uzatish liniyasi to’lqinining xarakteristik qarshiligi liniya uzunligiga bog’liq emas.
Uzatish liniyasidagi yo’qotishlarni va muvofiqlashtirilgan yuklama bilan ishlash holatida samaradorlikni aniqlash uchun uzatish liniyasi modelining uzunligini qaytadan 100% ga o’rnating. Rezistiv yuklamani uzatish liniyasi to’lqinining xarakteristik qarshiligi miqdorigacha o’zgarishsiz qoldiring.
Uch fazali transformatorning ikkilamchi tomonida o’rnatilishi mumkin bo’lgan barcha ehtimoliy ta’minot kuchlanishlari uchun liniyaning har ikki uchidagi kuchlanish va tokni o’lchang.

Ta’minot kuchlanishi	UA (V)	IA (A)	UB (V)	IB (A)
UN + 5%	420	0.92	390	0.92
UN	400	0.89	373	0.89
UN - 5%	385	0.84	358	0.84
UN - 10%	365	0.80	339	0.80
UN - 15%	345	0.75	320	0.75

Kuchlanish va tokning o’lchangan miqdorlari asosida, tenglamasiga muvofiq yuqorida qayd etilgan ta’minot kuchlanishlari uchun liniya boshida P_A umumiy faol quvvatni va liniya oxirida P_B umumiy faol quvvatni hisoblab chiqing (muvofiqlashtirilgan yuklamada faqat faol quvvat uzatiladi).

farqi liniyada uzatishda yo’qotishlarni ta’minlaydi; ayni paytda P_A / P_B nisbati uzatish liniyasi samaradorligini aks ettiradi.
Alohida ta’minot kuchlanishlari uchun natijalarni quyidagi jadvalga kiriting.

Ta’minot kuchlanishi	PA (W)	PB (W)	Δ𝑃 (W)	Samaradorligi (%)
UN + 5%	670	621	49	92.7
UN	617	575	42	93.2
UN - 5%	560	521	39	93.0
UN - 10%	506	470	36	92.9
UN - 15%	448	416	32	92.9

Foydali ish koeffisiyenti ta’minot kuchlanishi miqdorlariga bog’liqmi?
Natija:
Liniya va yuklama ketma-ket zanjirni hosil qiladi. Ikkita elementga o’zgargan uzatish quvvatlari nisbati va tegishli ravishda, samaradorligi ta’minot kuchlanishi miqdoriga bog’liq emas. Biroq, agar doimiy quvvat uzatilishi nazarda tutilsa, yuqoriroq ta’minot kuchlanishi afzalroq bo’ladi, chunki liniyadagi yo’qotishlar tok kamaygan sayin kamayib boradi.
Izoh: Amaldagi uzatish liniyalarida samaradorlikka biroz salbiy ta’sirga ega tojdan yo’qotishlar ham yuzaga keladi. Bundan tashqari, yuqorida qayd etilgan miqdor faqat alohida holatda muvofiqlashtirilgan yuklamaga qo’llaniladi.
2.3.3. Uch fazali qisqa tutashuvda ishchi tavsiflar
Tajribadan ko’zlangan maqsad:

• 
  Uch fazali qisqa tutashuv vaqtida uzatish liniyasida tok va kuchlanish nisbatlarini o’lchash va talqin qilish.
  

Uskunalar ro’yxati va tajribani amalga oshirish

Miqdori	Toifa raqami	Nomi
1	74550	Uch fazali transformator TL380KV
1	74551	Elektruzatish liniyasi (EUL) modeli 380 kV
2	74553	EUL kondensatori TL380 kV
1	745561	Kuchli tok ulab-uzgich qurilmasi moduli
		Qo’shimcha qismlar
1	726256	Panel ramasi VT160, uch darajali
1	72675	FCCB bilan uch fazali ta’minot bloki
1	500591	Probka-tutashtirgichlar, sariq-yashil rangli, 10 donadan iborat to’plam
1	500851	Himoyaviy biriktiruvchi simlar, 32 A, 32 donadan iborat to’plam
1	500852	Himoyaviy biriktiruvchi sim, 32 A, sariq / yashil rangli, 10 dona