Energetik texnologiyalar E

1.5. Neytral ulanish

Uch fazali tarmoqlarda neytral turli usullar bilan yerga ulanishi mumkin. Izolyasiyalangan neytralli tizimlar (ya’ni, ulanmagan), yerga ulangan neytralli tizimlar va quyi yoki vaqtincha quyi qarshilikka ega yerga ulangan neytralli tizimlar ajratib ko’rsatiladi.
Neytralning yerga ulanishi, agar u yerga ulanish qarshiligidan tashqari qo’shimcha rezistorlarni o’z ichiga olmasa, bevosita ulanish hisoblanadi. Boshqa holatda, agar yerga ulanuvchi o’tkazgichga tokni cheklaydigan rezistorlar yoki induktorlar ulangan bo’lsa, bu bilvosita ulanish hisoblanadi. Boshqa tomondan, tizimning neytral nuqtasi, agar u yuqori Om o’lchov va himoya qurilmalari yoki ortiqcha kuchlanishdan himoya qurilmalari yordamida yerga ulangan bo’lsa, hamon izolyasiyalangan hisoblanadi.
Neytral nuqtani ulash usuli simmetrik kuchlanishlar va toklarga ega tarmoqlarning me’yoriy ishlashida ahamiyatga ega emas, chunki teskari o’tkazgich (neytral yoki yer) ushbu holatda doimiy toksizlantirilgan bo’ladi. Yer bilan kontaktli asimmetrik tutashuv yuz bergan holatdagina (erga ulanish usuliga qarab, yerga tutashuv yoki yerga qisqa tutashuv deb ataladi) aktual usul tarmoqdagi kuchlanish darajalariga bog’liq bo’ladi; ular nosozliklar va bu bilan bog’liq xavflar davri mobaynidagi tavsiflarga bog’liq, yanada ahamiyatli bo’ladi. Bu yerga tutashuv yoki yerga qisqa tutashuv holatida, shuningdek tutashuvga daxldor bo’lmagan fazalarda (“ishga yaroqli”) kuchlanish ko’paygan holatda qisqa tutashuv toki miqdoriga nisbatan ayniqsa muhimdir.
Eng ko’p tarqalgan nosozliklar yerga tutashuv va yerga qisqa tutashuvdan iboratliligi tufayli ushbu holat uchun afzal neytral nuqta ulanishining turli variantlari samaralarini hisobga olish va bir-biri bilan solishtirish kerak.
Tizim neytral nuqtasining miqdoriy ulanishi yerga tutashuv koeffisiyenti bilan tavsiflanadi 0: 0 – U_LE (o’tkazgichning yerga tutashuvi bo’lgan holatda shikastlanmagan tashqi o’tkazgich va yer o’rtasidagi kuchlanish) va (avariyasiz ishlashda tarmoqning bir joyidagi faza kuchlanishi) bo’linmasidan iborat:

1.8-rasm: Yerga tutashuv koeffisiyentini aniqlash uchun (mm = yer).
Erga tutashuv koeffisiyenti qanchalik yuqori bo’lsa, yer bilan bir liniyali ulanishda daxlsiz fazalarda kuchlanish kuchi shunchalik yuqori bo’ladi.
Izolyasiyaga yuqori talablar tufayli yerga tutashuv koeffisiyenti imkon darajada, hech bo’lmaganda, o’ta yuqori kuchlanishli tizimlar sohasida bo’lishiga harakat qilinadi. Boshqa tomondan, yerga tutashuvning kichik koeffisiyenti yuqori tutashuv tokiga olib keladi, bu tarmoq himoyasi bilan aniqlanishi va imkon darajada tezroq uzib qo’yilishi kerak.
Bir-biridan galvanik izolyasiya qilingan transformatorlar orqali ulangan tarmoqlarda, tegishli ravishda, turli xil neytral nuqta ulanishiga yo’l qo’yiladi; alohida neytral nuqtalarga ulanish bilan shu tarzda qurilgan alohida qisman tarmoqlar – qisman tarmoqlar sifatida tavsiflanadi.
Kommunal elektr ta’minot tizimlari sohasida; Germaniyada quyidagi neytral nuqtalar usullari o’z samarasini ko’rsatgan: