Əmirov Camo Təvəkkül oğlu Beynəlxalq maliyyə münasibətləri və onların səmərəliyinin artırılması istiqamətləri ”

Cədvəl 1

Azərbaycan Respublikasının 2011-2014-cü illər üzrə xarici ticarət əlaqələri

Olkələr	2011		2012		2014
	idxal (min dollarla)	ixrac (min dollarla)	idxal (min dollarla)	ixrac (min dollarla)	idxal (min dollarla)	ixrac (min dollarla)
Almaniya Federativ Respublikası	844370.08	523363.9	489305.13	767837.39	703636,9	1925563,4
Amerika Birləsmis Statları	630541.17	1804637.82	370028.35	1033286.32	563419,2	745827,0
Avstriya Respublikası	93583.09	3965.41	88728.59	1733.34	88788,8	345546,3
Boyük Britaniya	485746.25	15871.71	339713.79	232226.93	978337,2	126447,9
Fransa Respublikası	608854.7	4036652.6	112031.28	1096972.16	157356,8	1523482,8
Kanada	16516.98	225.71	21280.89	8475.09	34497,8	220248,2
Yaponiya	174857.77	439.75	156770.41	377.52	240506,6	1230,8
İtaliya Respublikası	254578.58	9340999.12	157349.26	3382207.92	272643,4	4805617,6

Cədvəl 2011-2014-cü illər üzrə idxal – ixrac əməliyyatları əsasında tərtib olunmusdur. Məlumatlardan goründüyü kimi Azərbaycanın ticarət partnyorları əsasən inkisaf etmis olkələr gostərilmisdir. İdxalın ixraca nisbəti isə olkələr üzrə və illər üzrə dəyismisdir.

3. 
   Xarici investisiyaların Azərbaycan Respublikasının iqtisadiyyatında yeri və olkə iqtisadiyyatına təsirinin qiymətləndirilməsi
   

Azərbaycan iqtisadiyyatında investisiyasiyasətini, o cümlədən beynəlxalq sərmayənin respubliamıza axınını təhliletməzdən öncə onun elmi-nəzəri hissəsinə fikir vermək lazımdır. Yəni, hansı hallarda xarici investisiya artır və nəticədə toplam investisiyanın həcmi boyüyür, bu kapital axınların arxasında hansı amillər durur və s. prizmarikləri anlamamız ücün onu sərtləndirən amillərə fikir verək.

Bazar iqtisadiyyatına kecid səraitində respublika iqtisadiyyatına investisiyaların cəlb edilməsi dovlət siyasətinin prioritet istiqamətlərindəndir. Olkənin iqtisadi təhlükəsizliyi, inkisaf perspektivləri ən cox neft sektoru ilə bağlıdır. Ona gorə də, olkədə investisiyalar ilk novbədə neft-qaz hasilatının artırılmasına yonəldilmisdir.

“Əsrin müqaviləsi” imzalanan gündən baslanan investisiya qoyulusları bu gün də davam etməkdədir. Əgər olkə iqtisadiyyatına xarici investisiya qoyulmasına baslanandan “Əsrin müqaviləsi” imzalanana qədər əsas kapitala 200 milyon manat xarici investisiya qoyulmusdursa, sonrakı illərdə onun həcmi dəfələrlə artmısdır.

Azərbaycan Respublikası vaxtı ilə investisiya cəlb ediciliyi ücün cox fəaliyətgostərərək investisiya mühitini maksimum dərəcədə investorlar ücün cəlbedici etməyə calısıb. Cünki, həmin vaxtlarda əsasən də 1994-2000-ci illərdə respublikamız ücün xarici “impulslar” həyatı rol kəsbedirdi. Ona gorə ki, olkəmizdə maliyyə aktivlərinin kasadlığı, texnoloji geri qalmalar, zavod və fabriklərin fəaliyyətinin dayanması, hiperinflyasiya, kecmis bazarların itirilməsi və bu kimi coxlu sayda mənfi amillər olkə iqtisadiyyatını cokdürdü. Amma yenə də, hər seyin yenidən baslanmasına ümid var idi. Buna gorə ya sürətlə beynəlxalq maliyyə təskilatlarından ya müəssisələrin birgə, ya  təkbasına xarici sərmayədarların istifadəsinə vermək, yaxud da bahalı və ağır sərtlərlə kredıtlər əldə olunmalı idi zərurəti var idi. Belə səraitlərdə, ən effektli yol kimi riskləri bolüsməyərək xarici investisiyaların olkə iqtisadiyyatında istirakına sərait yaratmaqdan ıbarət olmalı ıdı. Bunun gorə ısə xarıcı ınvestorların cəlbı ücün olkəmızın  əlverıslı ınvestısya ıqlımının normal olmasına boyük ehtıyacı var ıdı. Bu məqsədlə ısə respublıkamızın ınvestısıya ıqlımını sərtləndırən əsas dord amılə xüsusı dıqqət yetırməmız gərəklı ıdı. Bunlara sıyası, ıqtısadı, hüquqı, sosıal-mədənı və qlobal amıllər aıd edılə bılər.

Məlumdur ki, dovlətin iqtisadiyyata müdaxiləsi və ya ümumilikdə investorlara münasibəti daha vacib məqamlardandır. Əgər olkədə siyasi problemlər və qeyri-stabil vəziyyət varsa, bu zaman xarici investorlar bu olkəyə nəinki sərmayə qoyacaq, hətta həmin olkəyə investisiya “kəsfiyyatından” belə imtina edəcək. Cünki, biznes fəaliyyəti hər zaman təhdid olunan və qeyri-qanuni dəyisikliklərin qurbanı olmaq ehtimalı həmin investorları cəkindirəcək. Həmin investorlar ücün dəyisən siyasi rejimlərin hansı sərtlərin irəli sürəcəyi məlum olmadığı ücün o, sərmayəsını belə təsadüflərın qurbanına cevrilməsindən cəkinəcək. Buna gorə də olkədə ınzıbatı sabıtlık, zorakı və polıs rejımın mohkəmlıyı yox, sıyası dınamızmın hokm sürdüyü (ınsan haqlarının qorunduğu, demokratık təsısatlar var) demokratık stabıllık əsasdır. İnvestorlar daıma demokratık və azad olkədə fəalıyətgostərməyə üstünlük verır.

İnvestorlar daha cox investisiya qoyacaqları olkədə iqtisadi situasiyanı qiymətləndirərkən,  iqtisadi islahatların süreti ve xarakteri, inflyasiya seviyyesi, isci qüvvesinin veziyyeti, milli valyutanın sabitliyi, bazar tutumu ve s. amiller nezere alır. Xarici investorlar daha cox fiskal ve monetar sistem sabit ve elverisli olan olkelerde fealiyetgostermekde maraqlı olurlar. Yeni, investisiya qoyacaqları olkelerde süretle deyisen vergi rejimi ve qanunvericiliyi varsa, xarici investorların maraqlarını qoruyan qanunvericilik bazası yoxsa, bu zaman daimi deyisen qanunvericilik bazası ve ya artırılan vergi dereceleri hemin investorların bu sertlere süretle uyğunlasmasına cetinlik yaradır. Bu sebebden, investorlar daha cox sabit fiskal rejim seraiti, eyni zamanda onların maraqlarını qanunvericilik telebleri ile qoruyan hüquqi-normativ aktlar, qanunlar, mecellenin olduğu olkelerde fealiyetgostermeyi meqsedemüvafiq hesab edirler.

Digər amil isə hüquqi amildir.  Belə ki, hər hansı bir iqtisasibiznes subyekti fəaliyətgostərdiyi olkədə hec bir qanunsuzluqdan, hüquqi məsuliyət doğran hallardan və ya müxtəlif motivli hüquq pozmalardan xəbərdar deyildirlər. İstənilən halda hüquqpozma halları ilə rastlasa bilirlər. Sərmayədarın mülkiyyəti əlindən alına bilər, sirkəti bağlana bilər, yüksək məbləğdə maliyyə sanksiyaları ilə üzləsə bilər və s.

Sosial-mədəni amil isə ilk baxısda cox əhəmiyyətli gorünməyən amil hesab edilə bilər. Amma nəzərə alsaq ki, xarici investior ücün fəaliyətgostərdiyi olkədə xarici kapitala və ozəl mülkiyyətə münasibəti cox mühüm rol oynayır, əhalinin sosial durumunun vəziyyəti və olkədə mədəni dəyisikliklərin təsiri az rol oynamır.

Olkə iqtisadiyyatlarının bohranlardan sonra ozünə gələ bilməməsi  və ya bohran zamanı investorların kapitallarını itirməyi qlobal səviyyədə kapitalın hərəkətini cətinləsdirir. Dünyada bas verən qlobal tendensiyalar, bazarların vəziyyəti, bohran əlamətləri, iqtisadiyyatların depressiya həddi, coğrafi və iqlim dəyisiklikləri, zəlzələlər və digər təbii kataklizmlər az rol oynamır. 2008-ci ildə Amerika Birləsmis Statlarında ipoteka bohranından start gotürən qlobal miqyaslı bohran Respublikamızın iqtisadiyyatı ücün də misal ola bilər.

Beynəlxalq əmək resurslarının və beynəlxalq kapitalın hərəkətindən effektli istifadə etməklə milli iqtisadiyyatın sektorlarının inkisafını təmin etmək və onların ixrac potensialını artırmaq mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu istiqamətdə əldə edilən nailiyyətləri müxtəlif cür qiymətləndirmək olar. Belə ki, olkənin neftsektoruna xarici kapitalın cəlb edilməsi sahəsində yüksək nailiyyətlər əldə olunmusdur. Azərbaycan iqtisadiyyatına qoyulan investisiyaların həcmi əsasən Əsrin Muqaviləsinin imzalanmasından sonra sürətlə artmağa baslayıb. 1994-cü ildəXəzər dənizininAzərbaycan sektorunda yerləsən «Azəri», «Cıraq» və «Günəsli» yataqlarının islənilməsi üzrə Hasilat Pay Bolgüsü Sazisi («Əsrin müqaviləsi») imzalandıqdan sonra olkəmizin neft sektoruna irihəcmli xarici investisiyaların yatırılması prossesi baslanmısdır. Bu günə qədər «Əsrin müqaviləsi»ndən basqa digər 24 neft müqaviləsi də imzalanmısdır ki, bütovlükdə busazislər cərcivəsində Azərbaycanın neft sektoruna 13 milyard dollar investisiya qoyulmusdur. Hazırda fəaliyətgostərən 3 ixrac borukəməri iləAzərbaycan nefti ixrac olunaraq dünya bazarlarına cıxarılır. Qeyri-neft sektoruna gəldikdə isə, burada vəziyyət bir qədər fərqlidir. Bu sektorda inkisafmeylləri müsahidə edilsə də birbasa xarici investisiyaların cəlbi lazımı səviyyədə deyildir. Burada beynəlxalq kapital axınından effektli istifadə etmək ücün bazar münasibətlərinə kecidin sürətləndirilməsi, sağlam rəqabət mühitinin formalasdırılması, müəyyən dovlət güzəstlərinin təmini vacib və zəruridir.

Rəsmiməlumatlara əsasən 1994-cü ildənbu günə qədər Azərbaycan iqtisadiyyatına qoyulmus investisiyanın həcmi 100 mil ABS dolları təşkil edib. Bu prosses 2009-cü ilə kimi artan xətlə davam edib. 2009-cü ildə isə ilk dəfə olaraq investisiyaların həcmi asağı dusub. Lakin, son dovrlərdə Azərbaycan iqtisadiyyatına qoyulan investisiyaların həcmi yenidən artmağa baslayıb. Bu əsasən, qlobal iqtisadi bohranın təsirlərinin zəifləməsi ilə əlaqədardı. Belə ki, əgər qlobal iqtisadi bohrandan əvvəl Azərbaycan iqtisadiyyatına butun mənbələr hesabına yonəldilmis vəsaitin həcmini baza kimi gotursək, məlum olur ki, 2010-cu ildə iqtisadiyyata qoyulmus investisiyaların həcmi bohrandan əvvəlki dovrdə iqtisadiyyata yonəldilmis vəsaitlərin həcmini otub kecib. 2010-cu ildən baslayaraq yenidən investisiyaların həcmi artmağa baslayıb. Belə ki, 2010-cu ildə umumi investisiyalar 3,5 milyard manat və ya 33% artıb.

Təhlil gostərir ki, Azərbaycan iqtisadiyyatına investisiya qoyulusu 1995-ci ildən baslayaraq mütəmadi olaraq artan xətt üzrə getmis və 2014-cü ildə onun həcmi 21,9 milyard manatdan cox olmusdur (cədvəl 2).

Cədvəl 2.

Azərbaycan iqtisadiyyatına yonəldilən

investisiyaların artım dinamikası

	İllər
	2000	2005	2010	2014
İnvestisiya qoyulusu bütün mənbələr üzrə, mlyn.manat Ondan: Xarici investisiyalar, mlyn.manat faizlə Daxili investisiyalar, mlyn.manat faizlə	1289,8 829,5 64,3 460,3 35,7	6733,4 4628,5 68,7 2104,9 31,3	14118,9 6619,7 46,9 7499,2 53,1	21890,6 9175,6 41,9 12715,0 58,1

Mənbə: Azərbaycanın statistik gostəriciləri 2015, Bakı, 2015, səh. 407
Dovlət əmlakının ozəlləsdirilməsi, sahibkarlığın inkisafı, neft müqavilələrinin imzalanması, müstərək müəssisələrin yaradılması xarici investorların Azərbaycan iqtisadiyyatına investisiya qoymaq marağını xeyli gücləndirmisdir. Belə ki, 2014–cü ildə Azərbaycan iqtisadiyyatına yonəldilmis ümumi investisiyaların tərkibində xarici investisiyaların həcmi 9175,6 milyon manat və ya 41,9 faiz təskil etmisdir. Milli iqtisadiyyatın inkisafına yonəldilmis daxili investisiyaların həcmi də ilbəil artmıs, yəni 2000-ci ildəki 460,3 milyon manatdan 2014– cü ildə 12715 milyon manata catmıs və ya 27,6 dəfə artmısdır.

Dovlətin fəal investisiya siyasəti nəticəsində maliyyə mənbələri üzrə kapital qoyulusunun strukturunda da xeyli dəyisikliklər bas vermisdir. Bu dovrdə nəzərə carpacaq əsas meyl xarici investorların vəsaitləri hesabına kapital qoyulusunun artmasıdır. Digər mənbələrin payı isə bir o qədər cəlbedici olmamısdır. Belə ki, 1993-cü ildə mərkəzləsdirilmis kapital qoyulusunun payı 33% təskil edirdisə, 1995-ci ildə bu 13,4%, 1998-ci ildə isə 1,7% olmusdur. Bu isə investisiyanı maliyyələsdirmək ücün olkə büdcəsinin imkanlarının və onun rolunun xeyli asağı olduğunu gostərir. Lakin buna baxmayaraq son dovrlərdə iqtisadiyyatın inkisaf tempinə müvafiq olaraq mərkəzləsdirilmis kapital qoyulusunda artım müsahidə olunmusdur. Belə ki, 2000-ci il Dovlət büdcəsi xərclərinin 89,4 mln manatı və ya 11,7 faizi, 2005-ci ildə isə müvafiq olaraq 444,7 milyon manatı və ya 20,8 faizi, 2010-cu ildə 3255,3 milyon manatı və ya 32,9 faizi və 2014-cü ildə 7598,7 milyon manatı və ya 40,6 faizi əsaslı vəsait qoyulusu xərclərinin maliyyələsdirilməsinə yonəldilmisdir.

2014-cü ildə 2000-ci illə müqayisədə Azərbaycan iqtisadiyyatına yonəldilən investisiyalar 17,0 dəfə, əsas kapitala yonəldilən vəsaitlər 18,2 dəfə, ümumi daxili məhsul (ÜDM) istehsalı 12,5 dəfə, müəssisələrin və təsərrüfat təskilatlarının məfəəti 43,0 dəfə artmısdır. K.Marks, A.Smit, D.Rikardo və digər tanınmıs iqtisadcı alimlərin fikrincə, iqtisadiyyata investisiya yüksək gəlir (mənfəət) əldə etmək məqsədilə cəlb edilir. Bu baxımdan Azərbaycan iqtisadiyyatına yonəldilən investisiyaların fəallığı və iqtisadi effektlilik gostəriciləri qənaətbəxs olmamısdır. Belə ki, təhlil olunan dovrdə investisiyaverimi (1 manat investisiya qoyulusuna düsən ÜDM istehsalı) orta hesabla cəmi 21 qəpik və kapitalverimi (1 manat əsas kapitala düsən ÜDM istehsalı) – 28 qəpik, investisiyanın rentabelliyi – 10,3 faiz və əsas kapitalın rentabelliyi – 13,4 faiz təskil etmisdir.


Cədvəl 3
2000-2014-cü illərdə Azərbaycan iqtisadiyyatına yonəldilən

investisiyaların iqtisadi effektliliyinin qiymətləndirilməsi

Gostəricilər__Olcü_vahidi__İllər'>Gostəricilər	Olcü vahidi	İllər
		2000	2005	2010	2014
1.İqtisadiyyata yonəldilən investisiyalar	Mlyn manat	1289,8	6733,4	14118,9	21890,6
2. Əsas kapitala yonəldilən vəsaitlər	-*-	967,8	5769,9	9905,7	17618,6
3.Ümumi daxili məhsul	-*-	4718,1	12522,5	42465,0	58977,8
əvvəlki ilə nisbətən artım		471,4	2615,5	2022,4	795,8
4.İqtisadiyyatda mənfəət	-*-	539,9	2133,1	19112,1	23210,0
əvvəlki ilə nisbətən artım	-*-	-	357,1	1393,4	-2426,5
5.İnvestisiya verimi	manat	0,37	0,39	0,14	0,04
6. Kapitalverimi	-*-	0,49	0,45	0,20	0,05
7. İnvestisiyanın rentabelliyi	faiz	-	5,3	9,9	-38,5
8.Əsas kapitalaın rentabelliyi	-*-	-	6,2	14,1	-13,8

Mənbə: Cədvəl Azərbaycan statistik gostəriciləri 2015, Bakı, 2015, səh. 39, 41,407 və 537 əsasında tərtib edilmisdir.

Cədvəl 4.
Azərbaycan iqtisadiyyatına yonəldilən xarici

investisiyaların strukturu (mlyn. ABS dolları)

Gostəricilər	İllər
	2000	2005	2010	2014
Cəmi xarici investisiya Ondan:	927,0	4893,2	8247,8	11697,7
Maliyyə kredıtləri	262,9	698,4	3405,9	1880,6
Neft sənayesinə	546,1	3799,9	2955,3	6730,7
Birgə müəssisələr və xarici firmalar	118,0	230,5	659,6	1318,5

Mənbə: Azərbaycanın statistik gostəriciləri 2015, Bakı, 2015, səh. 407
Müəssisə və təskilatların oz vəsaitləri hesabına kapital qoyulusunun xüsusi cəkisinin azalmasına baxmayaraq son dovrlərdə bu azalma səngimis və hətta xeyli artım müsahidə olunmusdur. Olkədə bazar strukturlarının kifayət qədər inkisaf etməməsi, iqtisadiyyatın tənzimlənməsində dovlətin zəif rolu müstəqilliyin ilk illərində daxili bazarda fəaliyətgostərən müəssisə və sahibkarlıq subyektlərinin genis inkisafına əngəl torədirdi.

Milli iqtisadiyyatın normal maliyyə infrastrukturu, eləcə də olkə vətəndaslarının dovlətə inamı səraitində respublikanın iqtisadi inkisafının investisiya potensialı kimi əhalinin səxsi vəsaiti (əmanəti) cıxıs edə bilər. İnvestisiyanın maliyyələsdirilməsində həmin mənbənin xüsusi cəkisi hələki nəzərə carpacaq səviyyədə deyildir. Belə ki, əhalinin vəsaitləri hesabına 2000-ci ildə investisiya qoyulusunun 4,7 faizi təmin edilmisdirsə, 2005-ci ildə 4,4 faiz, 2010-cu ildə 3,8 faiz və 2014-cü ildə 2,8 faiz təskil etmisdir.

Azərbaycan hokümətinin beynəlxalq kredıt institutları ilə (BVF, UB, İİB və s.) fəal əməkdaslığı nəticəsində əldə edilən maliyyə kredıtləri olkənin milli valyutası kursunun sabitliyinin və tədiyyə balansının saxlanılmasına, kicik və orta biznesin xüsusi müəssisələrinin isləyib hazırladığı investisiya lahiyələrinin maliyyələsdirilməsinə, habelə istehsal-texniki və sosial xarakterli problemlərin

həllinə yonəldilmisdir.

Beynəlxalq təcrübə gostərir ki, hər hansı bir olkənin nüfuzlu maliyyə təskilatları ilə birgə fəaliyyəti həmin olkəyə xarici investisiyaların cəlb edilməsi ücün əlverisli sərait yaradır. Respublika hoküməti indiyə kimi BVF ilə əməkdaslıq cərcivəsində 6 iqtisadi proqram hazırlamıs və həmin proqramların həyata kecirilməsinə gorə 546,7 mln ABS dolları həcmində kredıt almısdır. Son illər müxtəlif beynəlxalq maliyyə və kredıt təskilatları ilə, eləcə də donor olkələr ilə respublikamıza investisiyaların cəlb olunması sahəsində əməkdaslığın genislən-dirilməsi ücün xeyli islər gorülmüsdür. Belə ki, həmin ildə olkə iqtisadiyyatı ücün mühüm əhəmiyyət kəsb edən müxtəlif lahiyələri maliyyələsdirmək məqsədilə 123,7 mln ABS dolları məbləğində 7 kredıt sazisi imzalanmısdır. Beynəlxalq maliyyə-kredıt təskilatları tərəfindən respublikamızna ayrılan kredıtlərin 33,1 faizi AYİB-in, 20,2 faizi Dünya Bankının, 17,8 faizi İslam İnkisaf Bankının, 15,9 faizi Beynəlxalq Valyuta Fondunun və s. payına düsür. Ayrılmıs kredıtlər əsasən respublika iqtisadiyyatının prioritet sahələrinin və infrastruk-turunun bərpası, yenidən qurulması və inkisafına yonəldilmisdir.

Olkəmizin İqtisadiyyat Nazirliyinin məlumatına gorə, olkəmizdə iqtisadi islahatların dəstəklənməsi və investisiya lahiyələrinin maliyyə-ləsdirilməsi ücün Beynəlxalq Maliyyə qurumları və xarici dovlətlər tərəfindən güzəstli sərtlərlə ayrılmıs kredıtlərin 81,7 faizindən istifadə olunmusdur. Bu məqsədlə ayrılmıs kredıtin ümumi məbləğində Dünya Bankının xüsusi cəkisi 26,5 faiz, Yaponiya Beynəlxalq Əməkdaslıq Bankının 19,6 faiz, AYİB-in xüsusi cəkisi isə 6,2 faiz təskil etmisdir.

Olkə iqtisadiyyatına kredıt səklində yonəldilən maliyyə vəsaitlərinin nisbətən

boyük məbləğ təskil etməsinə baxmayaraq (1,6 mlrd ABS dolları) bu sahədə vəziyyət MDB olkələri ilə müqayisədə qənaətbəxs deyildir. Belə ki, adambasına bu gostəricinin səviyyəsi Azərbaycanda 2004-cü ildə 180 dollar olduğu halda, Olkəmiznda 850 dollar, Ermənistanda 220 dollar, Gürcüstanda 295 dollar, Qazaxıstanda 288 dollar, Ukraynada 235 dollar təskil etmisdir. Həmin ildə xarici dovlət borcunun ÜDM-də xüsusi cəkisi Tacikistanda 92 faiz, Türkmənistanda 75 faiz, Moldaviyada 55,6 faiz, Qırğızıstanda 55,5 faiz, Ermənistanda 48,3 faiz təskil etdiyi halda, respublikamıznda bu gostərici 18,6 faizə bərabər olmusdur.

Olkənin iqtisadi bohrandan cıxması və inkisafı prossesində birbasa xarici investisiyanın stimullasdırıcı rolu danılmazdır. Beynəlxalq təcrübə gostərir ki, xarici investisiya milli iqtisadiyyatın inkisafına komək edir, yeni is yerləri yaradaraq qismən issizlik problemini həll edir, daxili bazarda təsərrüfat subyektlərini istehsal etdikləri mal və xidmətlərin keyfiyyətinin yüksəldilməsini stimullasdıraraq beynəlxalq standartlara uyğun fəaliyətgostərməyə məcbur edir. Azərbaycanda birbasa xarici investisiyanın əsas formasından biri xarici və müstərək müəssisələrin fəaliyyətidir. Dovlət xarici iqtisadi əlaqələrin inkisafı, birbasa xarici investisiyanın olkə iqtisadiyyatına cəlb edilməsi isinin gücləndiril-məsi ücün məqsədyonlü tədbirlər gorür.

Bazar iqtisadiyyatına kecidlə əlaqədar Respublikamızda həyata kecirilən genismiqyaslı islahatlar, azad sahibkarlığın inkisafını tənzimləyən mohkəm qanunvericilik bazasının formalasması, regionların sosial-iqtisadi inkisafına dair Dovlət Proqramlarının reallasdırılması, “vahid pəncərə” sisteminə kecid olkədə əlverisli biznes mühitinin yaradılmasına səbəb olmusdur. Dünya Bankı və Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyası tərəfindən hazırlanmıs “Biznesin aparılması – 2010 cətin dovrdə islahatlar” adlı illik hesabatda Azərbaycan 183 olkə arasında 38-ci olmusdur. Dünya Bankının və Beynəlxalq Maliyyə Korporasi-yasının dovlət tənzimlənməsinin keyfiyyəti və dünyanın 181 olkəsində onun kicik və orta biznesə təsiri haqqında hesabatında Azərbaycan dünyada ən islahatcı olkə hesab edilmis və bu sırada birinci olmusdur.

Respublikamız Qərbə inteqrasıya prossesinin sürətləndirilməsi istiqamətində ardıcıl addımlar atır. Qlobal regional lahiyələrin həyata kecirilməsi, iqtisadiyyatın saxələndirilməsi və sahibkarlığa dovlət dəstəyi yolu ilə qeyri-neft sektorunun davamlı inkisafı olkənin hərtərəfli tərəqqisini təmin edir, siyasi və iqtisadi müstəqilliyini mohkəmləndirir.

Müasir Azərbaycanın banisi və memarı, ümummilli liderimiz Heydər Əliyev

sahibkarlığın inkisafına daim diqqət gostərmis və olkənin sosial-iqtisadi tərəqqisini bilavasitə sahibkarların və is adamlarının fəaliyyəti ilə əlaqələndirmisdir. Onun iqtisadi siyasət modeli sahibkarlığın inkisafının sürətləndirilməsinə və olkənin sosial-iqtisadi problemlərinin həllində onun rolunun artırılmasına, bu istiqamətdə dovlət qayğısının gücləndirilməsinə, movcud potensialdan daha effektli istifadə olunmasına yonəldilmisdir. Bu siyasəti respublikamıznın prezidenti, cənab İlham Əliyev yeni keyfiyyətdə uğurla davam etdirərək olkədə sağlam isgüzar mühit, əlverisli investisiya iqlimi, biznesin sürətli inkisafı ücün əsaslı zəmin yaradılmasına nail olmusdur.

Xarici investisiyaların boyük əksəriyyəti sənaye sektoruna yonəldilmisdir ki, bu da vəsitlərin əsasən yarıdan coxunun neft amili ilə bağlı olan mədəncıxarma sənayesinə yonəldilməsi ilə əlaqədar olmusdur. 2008-2011–ci illəri əhatə edən dovr ərzində olkə iqtisadiyyatına yonəldilən birbasa xarici investisiyalarda kənd təsərrüfatının payına demək olar ki, vəsait ayrılmamısdır .Halbuki İqtisadi İnkisaf Nazirliyinin məlumatına əsasən xarici investisiyaların cəlb olunması ücün potensial sahələrə nəzər salsaq bu sahələrdə kənd təsərrüfatı xüsusi yer tutur. Xarici investisiyalar əsasən kənd təsərrüfatı məhsullarının uzunmüddətli saxlanılması məqsədilə regionlarda soyuducu kameralar, anbarlar, elevatorlar və s. ılə bağlı lahıyələr, kənd təsərrüfatı texnıkası və ehtıyat hıssələrının, gübrələrın və bıtkı mühafızəsı vasıtələrının, baytarlıq preparatlarının ıstehsalı, heyvandarlıq və qusculuq sənayesının tələbatını təmın etmək ücün müasır tıplı yem emalı müəssısələrının tıkıntısı və məhsul ıstehsalı un dəyırmanlarının tıkıntısı və s. məqsədlər ücün ıstıfadə olunarsa həm olkə iqtisadiyyatı ücün həm də xarici investorlar ücün kifayət qədər faydalı olar.