Elektrostatik maydon.. Электростатика. Электр зарядининг сақланиш қонуни

3. Бутун занжир учун Ом қонуни

Занжирнинг бир жинсли бўлмаган қисмида ток манбаи иштирок этади. Шунинг учун занжирнинг умумий электр қаршилиги (R_ум) ни ҳисоблаганда ток манбаининг ички қаршилиги r ни ҳам ҳисобга олишга тўғри келади. Генераторда r ички қаршилик деб чулғамлар қаршилиги, гальваник элементда эса электролит эритмаси (мусбат ва манфий ионлар ҳаракатига бўлган қаршилик) ва электродларнинг қаршилиги тушунилади. (11.6)дан фойдаланиб занжирнинг бир жинсли бўлмаган қисми учун Ом қонунини қуйидаги кўринишда ифодалайлик:

(11.16)
(11.16) ни одатда, Ом нинг умумлаштирилган қонуни деб ҳам аталади, чунки уни электр занжирнинг ихтиёрий қисми учун қўллаш мумкин. (11.16) ифодада ₁ = ₂ бўлса, берк занжир учун Ом қонунининг ифодаси қуйидаги кўринишга келади.
(11.17)
бундаги Е - берк занжирдаги барча ЭЮК ларнинг алгебраик йиғиндиси, R+r эса занжирдаги умумий қаршилик.
(11.17) тенглик берк занжир учун Ом қонунининг математик ифодаси бўлиб, у қуйидагича таърифланади: берк занжирдан ўтаётган токнинг кучи манбанинг электр юритувчи кучига тўғри пропорционал ва занжирнинг тўла қаршилигига тескари пропорционалдир.

4. Металларда электр ўтказувчанлигининг классик назарияси. Ом ва Жоуль-Ленц қонунларининг дифференциал ва интеграл кўринишлари. Ташқи кучлар

Модданинг турли хоссаларини унда электронларнинг мавжудлиги ва ҳаракати билан тушунтириш электрон назариянинг мазмунини ташкил қилади.

Металларнинг классик электрон назариясида электронларнинг ҳаракати Ньютоннинг классик механика қонунларига бўйсунади деб тасаввур қилинади. Сўнгра, бу назарияда электронларнинг ўзаро таъсирлари назарга олинмайди, электронларнинг мусбат ионлар билан ўзаро таъсири эса фақат тўқнашишлар сифатида қаралади. Бошқача айтганда, ўтказувчанлик электронлари, молекуляр физикадаги идеал атомар газ сингари, электрон газ деб қаралади.
Бундай электрон газ идеал газнинг барча қонунларига, жумладан, энергиянинг эркинлик даражалари бўйича текис тақсимланиш қонунига ҳам бўйсуниши керак, бу қонунга мувофиқ, ҳар бир эркинлик даражасига тўғри келувчи иссиқлик ҳаракатининг ўртача кинетик энергияси га тенг. Эркин электрон учта эркинлик даражасига эга бўлгани учун битта электронга тўғри келадиган тартибсиз иссиқлик ҳаракати ўртача энергияси қуйидагига тенг бўлади:
, (147.1)
бу ерда – иссиқлик ҳаракати тезлиги квадратининг ўртача қиймати.
Бундай фаразларга қарамай (уларнинг жуда тахминий эканини биз қуйида кўрамиз), классик электрон назария электр токнинг кўпчилик қонунларини сифат жиҳатидан тушунтириб беради.